فیلم های ایرانی که در تلویزیون سانسور شدند!

هفته نامه تماشاگران امروز : انگار این روزها، مکافات پخش فیلم های ایرانی برای تلویزیون بیشتر از آثار هالیوودی است؛ اعتراض به سانسورهای ناجوانمردانه صداوسیما ادامه دارد.

مدیران تلویزیون علاقه ای به پخش فیلم های سینمایی ایران ندارند و بیشتر ترجیح می دهند آنتن شان را با سریال های داخلی و فیلم های خارجی پر کنند. درصد بالایی از فیلم های تولید شده در سینمای ما (با هر توجیه و تبصره ای) امکان پخش در تلویزیون را پیدا نمی کنند چرا که تلویزیون خودش را محق می داند فیلم های مجوزدار و قانونی را زیر تیغ سانسور و ممیزی ببرد و آنها را با قوانین و صلاحدید خودش روی آنتن بفرستد.

جرح و تعدیلی که تلویزیون اعمال می کند بارها اعتراض کارگردان ها و تهیه کنندگان را در پی داشته اما معمولا گوش تلویزیون به این حرف ها بدهکار نیست و همچنان کار خودش را می کند.

چندی پیش فیلم سرب، اثر دهه شصتی مسعود کیمیایی هنگام پخش از شبکه نمایش تلویزیون به شدت دچار ممیزی شد؛ نماهای استعمال ماده مخدر توسط دانیال در شیره کش خانه، سر تراشیده مونس (فریماه فرجامی) و واژه «مشکوک به افیون» از جمله بخش های حذف شده بود و اثر کیمیایی را تبدیل به فیلمی مشوش و بی دلیل کرد.

برای تلویزیون فرقی نمی کند که فیلم سینمایی را یک کارگردان ارزشی مثل حاتمی کیا ساخته یا یک فیلمساز پیشکسوت همچون ناصر تقوایی. مدیران تلویزیون هم «دعوت» حاتمی کیا را سانسور می کنند و هم «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی را اما هفته گذشته سید رضا میرکریمی کارگردان سینما و مدیرعامل خانه سینما هم از دست ممیزی های تلویزیون خونش به جوش آمد. او از نحوه پخش فیلم سینمایی «یه حبه قند» در تلویزیون و سانسورهای شدید اعمال شده بر آن انتقاد کرد.

میرکریمی در متن کوتاهی نوشت: «هفته پیش ژاپن بودم که تصادفی شبکه NHK «یه حبه قند» را برای چندمین بار پخش کرد و با کیفیتی عالی و به صورت کامل. کاملا تصادفی دیشب تلویزیون خودمان هم برای چندمین بار همین کار را کرد؛ با کیفیتی نازل و سانسور ناجوانمردانه بسیاری از صحنه ها و دیالوگ ها. نتوانستم بیشتر از 10 دقیقه اش را تحمل کنم و شیرینی «یه حبه قند» ژاپنی اصل!!! خیلی زود جایش را داد به تلخی نوع بدلی ایرانی اش.»

در این گزارش مروری داریم بر فیلم های ایرانی که قربانی تیغ سانسورچیان تلویزیون شده اند.

فیلم قبل از نمایش دقایق پایانی و رسیدن دست های به هم (نقاشی مشهور میکل آنژ، آفرینش انسان) قطع شد و به جای آن یک سریال تلویزیونی به نمایش درآمد.

رضا میرکریمی گفت: «واقعا نمی دانم مسئولان پخش شبکه سه هم توضیحی برای این اقدام خود دارند یا نه؛ البته شک دارم غرضی در کار باشد ولی هرگونه سهل انگاری در این مورد گناهی نابخشودنی است و مسئولان مربوطه به دلیل از بین بردن یک اثر سینمایی به مخاطبان بیرونی رسانه و دست اندرکاران تولید این اثر مدیون هستند.»

آخرین نسخه ای که از «ناخدا خورشید» در تلویزیون پخش شد 37 دقیقه کوتاه تر از نسخه اصلی بود.

ناصر تقوایی گفت: «اگر این فیلم را با تمام صحنه هایش دوست ندارند، نخرند و نمایش ندهند؛ نه اینکه هر بار پنج تا 10 دقیقه از آن را بیرون بیاورند بدون اینکه چرایی اش مشخص باشد. نمی دانم چرا؛ اما آخرین باری که تلویزیون این فیلم را نمایش داد هر کاری که «ناخدا خورشید» با یک دستش انجام می داد، قیچی شده بود.»

این فیلم به گونه ای پخش شده بود که از دقیقه 20 فیلم شروع شد. بعد فیلم کات خورد و «بسم الله الرحمن الرحیم» و تیتراژ فیلم آمد. بعد دوباره فیلم کات می خورد به پرده چهارم و بعد پرده سوم. انگار تدوین دوباره ای برای این فیلم انجام شده بود.

ابراهیم اصغری گفت: «متاسفانه پیگیری های ما در زمینه پخش نامناسب این فیلم به نتیجه ای نرسید و فیلم به صورتی که شایسته نام شهید کاوه نبود، پخش شد. ما از صداوسیما می خواهیم که این اشتباه پرسنلش را جبران کند تا ذهنیت بدی که نسبت به این فیلم شکل گرفته است، درست شود.»

در پخش تلویزیونی «سوپراستار» ساخته تهمینه میلانی در سکانسی که هنرپیشه زن فیلم (رها عظیمی) برای کورش زند (شهاب حسینی) ویولن نوازی می کرد، توسط پخش شبکه تهران حذف شد. همچنین صحنه ای که همسایه قدیمی قهرمان فیلم برای کوروش زند، ساز می نواخت نیز حذف شد.

محمد نیک بین گفت: «این فیلم سینمایی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و بر این اساس انتظار نداشتیم برای پخش از تلویزیون با حذف مواجه شود. به هر حال ما به عنوان سازندگان اثر هیچ مایل نیستیم فیلم ما با تغییر و حذف پخش شود.»

آنطور که داریوش مهرجویی در نامه ای به ضرغامی (رییس وقت صداوسیما) نوشت، فیلم در پخش تلویزیونی اش 40 مورد حذفیات داشته است. مثلا صحنه تعلیم نماز به هامون کوچک هشت ساله توسط مادرش، صحبت های مربوط به ابراهیم خلیل الله و عمق عشق و اهمیت ایمان او، عزاداری و سینه زنی در خانه قدیمی هامون و ...

داریوش مهرجویی به ضرغامی نامه نوشت و بعدها پخش اینگونه فیلمش را توهین به تماشاگران، عوامل و هنرمندان سازنده این فیلم دانست: «اینکه یک فیلم اساسی و جدی را اینگونه تکه تکه کنند، مسئله ای جز توهین به تماشاگر و مردم ایران نمی تواند باشد. برخی سکانس های فیلمی که در سینماها نشان داده شده و همه ملت ایران بارها و بارها آن را دیده اند. نمی دانم چرا بی خود و بی جهت حذف می شود! مسئولان تلویزیون باید در رابطه با این مسئله بررسی کنند چون این فیلم را پیش از این هم نشان داده اند ولی اینقدر حذف نشده بود که این بار حذف شده.»

در تعطیلات نوروز با حذفیات بسیار روانه آنتن سیما شد. خسرو سینایی پس از آن تاریخ چند بار دیگر هم بابت پخش مستندهای «عبور از نمی دانم» و «حاج منصور الملکی» به تلویزیون اعتراض کرده است.

خسرو سینایی در گفتگویی نسبت به نمایش نسخه ای از این فیلم از تلویزیون که آن را به شدت سانسور شده توصیف نمود، اعتراض کرد و واکنش تمام هنرمندان نسبت به رعایت نکردن حقوق معنوی آنان را خواستار شد. حتی تهدید کرد که فیلمسازی را کنار می گذارد: «در وضعیتی که مبتذل ترین آثار را ارج می نهند و با آثار ارزشمند اینگونه برخورد می کنند، چگونه فیلم بسازم؟ پس از 37 سال حضور در این حرفه، از آن متنفر شده ام. گاهی برای صحنه هایی که به راحتی در تلویزیون و سینما ممیزی می شوند، افراد بسیاری زحمت کشیده اند و یک صحنه با وسواس و حساسیت عده زیادی به وجود آمده که با ممیزی های سلیقه ای، همه این تلاش ها از بین می رود.»

مصطفی کیایی، کارگردان فیلم های ضد گلوله، خط ویژه و عصر یخبندان دل پر دردی از سانسورهای تلویزیون دارد. او با فیلم «ضد گلوله» طعم تلخ سانسور را چشید. او در گفتگو با «تماشاگران امروز» درباره اعتراض های بی نتیجه اش به مدیران تلویزیون می گوید: «متاسفانه اعتراض های ما کارگردان ها به نحوه پخش فیلم های ایرانی از تلویزیون به نتیجه نمی رسد. تهیه کننده که حقوق فیلم را واگذار می کند باید در قراردادش درباره نحوه اجرای اصلاحیه ها حساس باشد. وقتی در قرارداد چیزی نمی آید، تلویزیون هم هر کار دلش بخواهد می کند. کارگردان بابت تک تک پلان ها، دیالوگ ها و ربطش به هم زحمت کشیده است.

 وقتی یک پلان حذف می شود، حال و هوای فیلم به هم می خورد. تهیه کننده ها فقط دنبال این هستند که فیلم را بفروشند و به مسائل دیگر توجه نمی کنند. در این وضعیت ما هر چقدر اعتراض کنیم، اعتراض مان راه به جایی نمی برد؛ در حالی که هر گونه تغییبر، حتی یک فریم آن باید با نظر کارگردان باشد. فیلم «ضد گلوله» را سه شبکه مختلف سه جور سانسور کردند! سانسور شبکه دو کم بود و شبکه های سه و تهران سانسور بیشتری داشتند. سال گذشته که فیلم من از تلویزیون پخش شد، هیچ چیز از آن نمانده بود. پرش هایی که در فیلم اتفاق می افتاد، خنده دار بود. به قدری سانسورهایی که شبکه سوم سیما در این فیلم اعمال کرده بود زیاد بود که داستان فیلم کاملا تغییر کرد.

به عنوان مثال پایان بندی این فیلم را تغییر داده بودند و در نسخه اصلی بعد از بیمارستان 10 سال بعد را نشان می دهد اما در نسخه ای که پخش شد بعد از بیمارستان تنها نشان می دهد که قهرمان داستان سوار موتور می شود و می رود! متاسفانه آنقدر سانسور در فیلم زیاد بود که تمام مفهوم و داستان به هم ریخته بود، به طوری که اگر کسی برای اولین بار این فیلم را می دید چیزی از آن سر در نمی آورد.

فیلم خیلی تکه پاره شده بود تا جایی که من اعلام کردم این چیزی که پخش شده، دیگر فیلم من نیست. در همه جای دنیا مرسوم است که اگر قرار است تغییری در فیلم ایجاد شود، قبل از آن به سازنده فیلم اطلاع می دهند که در صورت تایید سازنده این اتفاق رخ دهد اما در ایران چنین اتفاقی نمی افتد و گوش کسی هم به این همه اعتراض بدهکار نیست.»