محمد عبدی - منتقد هنری برگ هایی از تاریخ ایران گم شده اند و کمتر کسی درباره آنها حرف می زند؛ از جمله روز پنج شنبه هفدهم اسفند سال ۱۳۵۷ (هشتم مارس- روز زن)، که هزاران زن علیه حجاب اجباری به خیابان ها ریختند و فریاد زدند:"ما انقلاب نکردیم که به عقب برگردیم".
این تظاهرات که چند روز ادامه داشت، اتفاق مهمی است که شاید حکومت ایران در راستای منافعش آن را از تاریخ رسمی ایران حذف کرده است، اما عکس های هنگامه گلستان از این واقعه که به تازگی در گالری "شو روم" در لندن به نمایش درآمده، یاد این اتفاق تاریخی را برای مخاطب ایرانی زنده می کند و رودرروی مخاطب خارجی هم چهره دیگری از زن ایرانی قرار می دهد که با غالب عکس های عکاسان ایرانی- که بسیاری شان آنها را با چادر، دست در دست بچه یا در تظاهرات حکومتی و نماز جمعه- نشان می دهد، تفاوت اساسی دارد.
نمایشگاه هنگامه گلستان که با عنوان "هنگامه گلستان: شاهد ۱۹۷۹" عرضه شده، همان طور که از عنوانش برمی آید در واقع عکاس را به عنوان شاهدی در نظر می گیرد که نظاره گر واقعه ای تاریخی است و عجیب این که خود گلستان هم این عکس هایش را از خاطر برده بود و طی این همه سال این عکس ها تنها در گنجه باقی مانده بودند.
هنگامه گلستان در مورد آن روزها و این تظاهرات به بی بی سی فارسی می گوید: "از انقلاب یاد گرفته بودیم که هر درخواستی که داشتیم جمع می شدیم در خیابان و شعار می دادیم. وقتی هم که مساله زنان پیش آمد، عین همین اتفاق افتاد: همه ریختند به خیابان و خواسته شان را برای حق زنان فریاد زدند. آن روزها تب انقلاب همه را گرفته بود و همه می ریختند در خیابان. این هم یکی از آنهاست."
گلستان می گوید نمی داند چطور این واقعه فراموش شده است: "وقتی تازگی ها این عکس ها را دوباره دیدم، به نظرم آمد تاریخی شده اند. خیلی از جوان ها اصلا نمی دانند چنین اتفاقی افتاده. این نسل خیلی از دیگر داستان های انقلاب را هم نمی داند. خود لباس زنان و فضا در این عکس ها جالب است و بخشی از تاریخ را نشان می دهد. فکر کردم نشان دادن آنها، حالا، سی و شش سال بعد جالب خواهد بود."
نمایشگاه گلستان مورد توجه قرار گرفته و بازتاب خوبی در نشریات بریتانیایی داشته است. برخی از آنها از وقوع چنین اتفاقی در ایران پس از انقلاب اظهار تعجب و بی اطلاعی کرده اند.
نمایشگاه گلستان، نمایشگاه کوچکی است و به دلیل کمبود جا شامل چند عکس محدود است (برخی عکس های دیگر به صورت اسلاید به نمایش در می آیند)، اما اهمیت آنها در ثبت - و حالا یادآوری- واقعه ای است که خلاف جریان رایج رسمی در تاریخ نگاری امروز ایران است.
در عکس های گلستان زنان مختلفی را می بینیم که اتفاقا از ظاهر آنها پیداست که از قشرهای مختلفی هستند و تنها قشر مرفه یا تحصیل کرده ایرانی را در برنمی گیرد.
در یکی از این عکس ها زنی بی حجاب با مشتی گره کرده بر روی یک مینی بوس ایستاده است و در کنار او یک روحانی دیده می شود. اینکه این روحانی هم در جهت حق و حقوق زنان حرکت می کند یا علیه آنها، سوالی است که عکس مطرح می کند و البته طبیعتاً بی جواب می گذارد، اما زاویه دید عکاس، که بخش بزرگی از عکس را به فضای آسمان- نماد آزادی- اختصاص داده و فضای پائین آن را به مشت های گره کرده، حالتی روحانی و آسمانی به آن می دهد، در حالی که مردی پشت به دوربین که بالاتر از دیگران ایستاده می تواند نمادی از تهدید هم باشد.
گلستان که ازسال ۱۳۵۳ تا ۱۳۶۳ به ثبت زندگی مردم ایران و به ویژه زنان و کودکان از دریچه دوربین مشغول بوده، می گوید این عکس ها در یک روز گرفته نشده اند و چند روز تظاهرات مختلف را نشان می دهند. تمام عکس های چاپ شده سیاه و سقید هستند، اما چند عکس رنگی هم در اسلایدها دیده می شود.
عکس ها در اندازه های نسبتاً بزرگی چاپ شده اند و این فرصت را به مخاطب می دهند تا در جزئیات عکس دقیق شود. برای مثال در عکسی که حجم انبوهی از تظاهرکنندگان را نشان می دهد، می توان در صورت این زنان و دختران دقت کرد؛ زنانی و دخترانی که به امید "آزادی" انقلاب کردند و حالا رفته رفته رگه های نومیدی را در چهره های آنها می توان تشخیص داد.
این نمایشگاه با کوریتوری آزاده فاتح راد (که درباره فمینیسم در ایران از سال ۱۹۰۹ تا به امروز تحقیق می کند) با همکاری رویال آکادمی هنر در لندن برپا شده، و در کنار آن یک سمینار هم با نام "چه وقت یک انقلاب آغاز می شود؟" برپا شده که بخش اول آن با حضور هنگامه گلستان، پروفسور رینا لوئیس (استاد مطالعات فرهنگی در کالج مد لندن) و سندرا شافر(هنرمند) برگزار شد و بخش دوم با حضور زیبا میرحسینی (دانشگاه مطالعات شرقی و آفریقایی لندن)،شهین نوایی (از بنیانگذاران سازمانی برای زنان) و نوشین فرهاد(هنرمند) روز نوزدهم سپتامبر برگزار می شود.
در کنار این نمایشگاه یک فیلم مستند هم درباره این واقعه به نمایش گذاشته شده که در آن شرکت کنندگان در تظاهرات نظرات خود را درباره حجاب اجباری و حق و حقوق زنان با تماشاگر در میان می گذارند.
قدیمی ترین هاجدیدترین هابهترین هابدترین هادیدگاه خوانندگان