شلاق در افغانستان؛ به جرم 'عاشقی' یا به اتهام 'زنا'

ضیا شهریار - بی‌بی‌سی
 

"این تصویری است که ما معمولا آن را با طالبان مرتبط می‌دانیم. زنی سرتاسر پوشیده در حجاب و افتیده در زیر پای مردی با عمامه. دست راست این مرد در حالی‌که شلاقی را نگه‌ می‌دارد، تنها چند ثانیه با فرود آمدن بر سر این زن فاصله دارد. تماشاگران همه مرد و تنها مردان به دور آنها حلقه زده اند. این مردان بر صندلی‌ها تکیه زده اند و سرهای خود را به نشانه‌ای رضایت از آنچه می‌بینند، تکان می‌دهند. شاید فکر می‌کنند که این صحنه درسی برای پند دادن به دیگران است یا هم منظره‌ای برای تماشا کردن."
این آغاز گزارش هیثر بار، پژوهشگر ارشد دیدبان حقوق بشر در امور آسیا است که در مورد اجرای حکم شلاق بر دو جوان "به جرم زنا" در ولایت غور نوشته است.
حکم این دو جوان در ملاء عام اجرا شده و به گفته مقام‌های محلی، هر کدام از آنها ۱۰۰ ضربه شلاق خورده‌اند. این مقام‌ها فیلمی از اجرای حکم شلاق این دو جوان را نیز به رسانه‌ها فرستادند که در چند روز گذشته به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی هم رسانی شد.
سخنگوی ولایت غور به بی‌بی‌سی گفت که زرمینه ۲۱ ساله و احمد ۲۲ ساله در چهار جلسه به جرم خود اعتراف کردند، اما مشخص نیست که این اعتراف چگونه و تحت چه شرایطی گرفته شده است. این سخنگو می‌گوید که در هر چهار جلسه، وکیل مدافع متهمان حضور داشته و اجرای حکم شلاق برای این دو جوان را مطابق با شریعت و قانون جزای افغانستان می‌خواند.
"بس است تسامح با سلطه و خرافات"
اما اجرای این مجازات واکنش‌های گسترده‌ای را در پی داشت. یک زن فعال مدنی افغانستان که در آلمان زندگی می‌کند، در یک عمل بی‌سابقه عکس برهنه‌ خود را در اعتراض به آن، منتشر کرد.
زهرا موسوی با انتشار این عکس در صفحه فیسبوکش نوشت: " بس است تسامح با سلطه و خرافات و جهل! اینها از چهارپاره استخوان زیر توده‌ای از ماهیچه و روکشی از پوست نمی‌ترسند، از آگاهی پشت آن می‌ترسند. این تن، تن من است، مثله اش هم کنند، شلاقش هم بزنند، در اصالت این واقعیت تاثیری ندارد."

زهرا موسوی، در اعتراض به حادثه غور این تصویر خود را در صفحه فیسبوکش منتشر کرده استاما این واکنش زهرا موجی از انتقادها و حمایت‌ها را برای او در پی داشت. منتقدانش او را متهم به بهره‌برداری از این فرصت برای "مشهور شدن" و شماری شان عمل او را خلاف "عرف و موازین اخلاقی" جامعه افغانستان خوانده اند.
اما زهرا نگاهی متفاوتی دارد و در گفت‌وگوی با بی‌بی‌سی تصمیم به انتشار عکس برهنه‌ای از خودش را چنین تشریح کرد: "این واکنش فقط در مورد شلاق خوردن آن زن نیست. این واکنش در برابر یک وضعیت است؛ وضعیتی که از سلطه تن شروع می‌شود و مشخصا به کنترل اندیشه می‌انجامد."
"جزای شلاق غیرقانونی است"
در حالی‌که روزها است مباحث شبکه‌های اجتماعی بر واکنش زهرا موسوی، حمایت‌ها و انتقادها از او متمرکز است، شماری هم ابراز نگرانی کرده اند که توجه بیش از حد به این موضوع موجب شده زرمینه و احمد و دیگر کسانی‌ که سرنوشت مشترک آنها را تجربه کرده اند، فراموش شوند.
بخش عمده واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی بر این موضوع متمرکز بوده است که آیا زرمینه و احمد به جرم رابطه "عاشقی" یا به اتهام "زنا" شلاق زده شدند.
گزارش دیدبان حقوق بشر اما از اینکه جزای شلاق زدن از سوی یک دادگاه دولت افغانستان عملی شده است، ابراز نگرانی کرده و گفته که شلاق زدن غیرقانونی است ولی با این وجود دادگاه‌های افغانستان همچنان این مجازات را تعیین و عملی می‌کنند.
در این گزارش آمده در حالی‌که رابطه جنسی براساس رضایت دو فرد بالغ نباید هیچ‌گاه جنایت پنداشته شود، اما موضوعی‌ که بیشتر قابل نگرانی است این است که زنها در افغانستان معمولا براساس مدارک بسیار ضعیف به زنا محکوم می‌شوند.
هیثر بار در گزارش خود آورده است: وقتی من با ده‌ها زن و دختری که به جرم زنا در افغانستان زندانی هستند، صحبت کردم و پرونده‌های آنها را بررسی کردم، دریافتم که قاضیان افغان محکومیت‌های بسیار شدیدی را به دلایل ساده‌ای از قبیل بیرون رفتن یک زن از خانه بدون اجازه، تنها بودن یک زن با مردی‌ که "محرم" پنداشته نمی‌شود، صحبت‌های "کینه‌توزانه" یک شوهر یا پدر عصبانی و بدرفتار و "آزمایش‌های بکارت" که از نظر طبی هیچ معنی ندارد، برای زنان صادر می‌کنند.
"۲۲ مورد قتل ناموسی در سه ماه"
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان هم این اقدام قاضیان در غور را غیرقانونی خوانده است و از افزایش خشونت‌ها علیه زنان در افغانستان ابراز نگرانی کرده است.
ثریا صبحرنگ، عضو این کمیسیون به بی‌بی‌سی گفت: "چیزی‌که واقعا دردناک است، مساله‌ای است که در طول سه یا سه و نیم ماه گذشته ۵۷ مورد قتل صورت گرفته. پس بفهمید در افغانستان هر دو روز یک زن به قتل می‌رسد که در این میان ۲۲ مورد قتل ناموسی است."

دیدبان حقوق بشر از کشورهای کمک کننده افغانستان در نشست 'ریکا' خواسته است تا دولت افغانستان را برای رعایت حقوق بیشتر زیر فشار قرار دهددیدبان حقوق بشر در گزارش خود از کشورهای کمک کننده افغانستان خواسته است تا دولت افغانستان را برای رعایت حقوق بشر زیر فشار قرار دهد.

در ادامه این گزارش آمده است: "در ۵ سپتامبر، دولت‌های حامی افغانستان در یک نشست مهم در کابل گردهم می‌آیند تا روی یک نقشه راه برای کمک‌‌های بین‌المللی به افغانستان در ۴ سال آینده توافق کنند. تصویر غور باید یادآور آن باشد که تا چه حدی دولت افغانستان به نقض حقوق بشر به ویژه حقوق زنان ادامه می‌دهد."

این گزارش می‌افزاید: "رئیس جمهور اشرف غنی با کمک‌کنندگان خارجی مشغول مذاکره بوده تا انتظارات آنها را از دولت افغانستان در مورد رعایت حقوق بشر پایین بیاورد. در عوض، کمک‌کنندگان بین‌المللی باید در مورد رعایت حقوق بشر در افغانستان موقف جدی‌تر بگیرند."

با این وجود هارون نجفی‌زاده، گزارشگر بی‌بی‌سی در کابل، می‌گوید احتمالا آنچه را که زرمینه و احمد رابطه عاشقانه می‌دانند، برای بیشتر غوری‌ها چیزی متفاوت با "زنا" نیست.