کمپین دفاع از نسل بینی های در حال انقراض

ایران وایر : فراخوان «عکس از دماغ طبیعی من»، ایده متفاوت گردانندگان صفحه فیس بوکی «زنان ایرانی از نزدیک» است که اواخر ماه گذشته در فضای فیس بوک از داوطلبان حوزه سایبری تشکیل شد.

 

دست اندرکاران این صفحه در متن فراخوانشان با طرح این پرسش که «چند درصد دختران و زنان ایرانی تن به تعریف‌های تحمیلی نداده و بینی خود را به تیغ جراحی نسپرده‌اند»؟ از زنان ایرانی درخواست کردند با هدف اعتراض به تعریف زیبایی در یک شکل و فرم خاص، تصویر دماغ طبیعی شان را برای نمایش عمومی به این صفحه ارسال کنند. با «مریم»، یکی از طراحان و دست اندرکاران صفحه زنان ایرانی ازنزدیک در مورد انگیزه‌ها و پیامدهای این فراخوان حرف زده ایم.

    این کمپین چطور متولد شد؟از اینجا شروع شد که با یکی دو نفر از دوستان درباره قرارداد‌ها و ملاک‌های زیبایی در خرده فرهنگ‌های مختلف و نسبی بودنشان صحبت می‌کردیم، اینکه چطور ممکن است در یک جامعه چند فرهنگی یا یک کلان شهر، افراد با تلقی‌های متفاوت از زیبایی درکنار هم زندگی کنند و در مناسبات انسانی، معنی زیبایی را به کارببرند. بنا بر این تصمیم گرفتیم به شیوه‌ای قابل لمس این موضوع را با خوانندگان درمیان بذاریم. اگه درست به خاطرم باشد در کتاب «ریشه‌ها»ی «الکس هیلی» خوانده بودم که چطور سیاهان آفریقا با دیدن اولین سفیدپوستان اروپایی، آن‌ها را نژادی بی‌رنگ و زشت تلقی می‌کردند یا بینی‌های پهن را علامت زیبایی می‌دانستند و البته در مورد قرن‌ها تحقیر سیاهان (و نژاد‌های دیگر) به خاطر ظاهرشان نیازی به یادآوری نیست.

    اما با گذر زمان اشکال نژآدپرستانه یا تحقیرآمیز در نرم‌های اجتماعی منسوخ و شده ...بله. اما اتفاق دیگری افتاده است. به مروراز تنوع نگاه‌ها و سلیقه‌ها کاسته‌ می‌شود و به قولی «صنعت فرهنگ» حتی برای ظاهر توده هم تصمیم می‌گیرد و زیبایی به رعایت کلیشه‌های خاص برای همه (حتی در مقیاس جهانی)، فرو کاسته می‌شود.

    سر و کله این کلیشه‌ها از کجا پیدا شده؟ در این میان مساله فقط عمل بینی نیست، چرا در مقطعی جراحی گشاد کردن چشم در ژاپن رواج پیدا می‌کند یا مثلا رواج انواع و اقسام کرم‌های سفید‌کننده پوست در کشور مالزی. نوعی نگاه «هژمونیک»، «استاندارد» و «طبیعی شده» از طریق ابزار‌هایی مثل رسانه‌ها، و البته همسو با صنایع تولیدات لوازم آرایش و زیباسازی، انگار تلاش می‌کنند تا همه ما را داخل چارچوب‌هایی اندک و تنگ قرار بدهند به شکلی که اگر شبیه الگوهای رایج و مسلط نباشیم، گویی چیزی کم داریم. حالا در این میان می شود گاهی مسابقه برای «شبیه‌شدن» را هم دید. این روز‌ها دیدن معرفی تهران به عنوان پایتخت جراحی «زیباسازی» بینی تعجب برانگیز نیست. چرا باید این تمایل شدید برای جراحی و تغییر ظاهر در ایران وجود داشته باشه و چه تعداد ازآنها واقعا ازخواست درونی و بی‌فشار محیط و قراردادهایی که اشاره کردم نشأت گرفته است. برای همین تصمیم گرفتیم موضوع را با مخاطبان صفحه درمیان بذاریم و مخاطبان را تشویق به شرکت در گفتمان و تبادل آرا در این باره کنیم.

    استقبال چطور بود؟با توجه به تعداد افرادی که صفحه را لایک کرده و مطالبش را دنبال می‌کردند، غیرمنتظره بود. روزانه عکس‌های زیادی برای ما فرستاده می‌شود و زیر عکس‌ها و پست‌ها بحث‌های داغی در موافقت و مخالفت دراین باره براه افتاده است. البته باید اضافه کنم که هدف ما ایجاد بستر بحث و گفت و گو و دعوت به تفکر بیشتر در فضای فرهنگی - اجتماعی حاکم بود و نه صدور حکم علیه جراحی بینی یا مرزبندی بین جراحی‌کرده‌ها (به عنوان آن‌ها) و جراحی‌نکرده‌ها (به عنوان ما)، آن طور که بعضی از افراد برداشت کرده‌اند.

    واکنش‌ منفی هم طبعا داشته اید ...بله، به طور کلی مخالفان بر این باوربودند که طرح این ایده« تن دادن به روایت مردانه‌ای است که زن را به دماغش تقلیل می‌دهد و او را دست می‌اندازد» یا مثلا وبلاگی را دیدم که نویسنده نگران بود که این کار ما نوعی باز تولید گفتمان خشونت و تحقیر و به حاشیه راندن عقیده‌ای خاص بوده باشد. خب این همان درک «مای» خوب و «آنها»ی بد است که قطعا مد نظر ما نیست. ببینید، برای ما مهم بود که فشار بیرونی و تحمیل توسط اجتماع روی فرد وجود نداشته باشد و فرد با آگاهی و خودفرمانی با مفاهیمی همچون مجبور به انتخاب شدن یا تن دادن به تعریف خاصی از زیبایی مبارزه کند.

    اما اغلب عکس‌های ارسالی، تصویر بینی‌های موزون بود ...بله. بعضی از کسانی که عکس فرستادند دماغ طبیعی شان در چارچوب «استاندارد‌ها» می‌گنجیده و نیازی به عمل نداشته‌اند اما تاکید می‌کنم قصد ما مرزبندی نبود. هدف اصلی صفحه «زنان ایرانی از نزدیک»، روشنگری و آگاه ‌سازی درباره مفاهیم، مناسبات و اخبار مربوط به زنان است. در کنارش هر از گاهی این شکل چالش‌های جمعی هم خواهیم داشت برای تلنگر زدن به فضای بحث عمومی و مشارکت مخاطبان.

    اینکه شما به معیارهای قراردادی و این همه زحمت و مرارتی که زن‌ها برای زیبا‌تر شدن می‌کشند معترضید بدین معناست که با هر نوع دستکاری انسانی در مختصات فیزیکی مخالفید؟به نظر ما آدم‌ها باید بتوانند آزادانه و آگاهانه تصمیم بگیرند. حتی اگر دل شان خواست خودشان را- بنا بر معیارهای جمعی- زشت بسازند. مهم برای ما وجود صدا‌های مختلف و به گوش رساندن گفتمان‌های غیرهژمونیک (به خصوص) مرتبط با زنان است. ما قصد تحمیل یا تحقیر نگرش خاصی را نداریم ولی معتقدیم باید شرایط مطرح شدن و نقد شدن به نگرش‌های مختلف داده شود. بسیاری از دوستان برای ما پیغام‌های خصوصی می‌فرستند یا به طورعمومی، از متلک‌ها و پوزخند‌ها نسبت به بینی یا صورت شان که علیرغم میل باطنی، آن‌ها را به اتاق جراح بینی راهی کرده، گله می کنند. بسیاری هم به درستی تذکر داده‌اند این عمل بین مرد‌ها هم رایج شده اما با توجه به حوزه کار صفحه تصمیم گرفتیم در این مورد روی شرایط زنان متمرکز باشیم. در پی پاسخ به این سوالات باشیم که چرا تعریفی خاص از زیبایی برای زنان تبدیل به الزام و «نیاز» شده؟ چطور احساس «کمبود» ساخته می‌شود یا به آن دامن زده شده و تبدیل به إحساس «نیاز» می‌شود؟ اعتراض ما نسبت به دگم‌ها بود. دگم‌هایی که پیدا و پنهان زندگی ما را دردست گرفته‌اند. اگر «طبیعی نگهداشتن چهره» خودش تبدیل به یک دگم و الزام بشود، البته آن هم قابل اعتراض و نقد خواهد بود.

    تاکنون چند عکس از دماغ‌های طبیعی دریافت کرده‌اید؟تا به حال حدود۳۰۰ نفر در صفحه عکس خودشان را به اشتراک گذاشته‌اند ولی صد‌ها نفرهم با ما تماس گرفته و حمایت شان را از این کار اعلام کرده‌اند.

    دسترسی به اطلاعات و داده‌های ارسال شده برای عموم میسر است؟اطلاعات خاصی نیست. فقط عکس از بینی خواستیم آنهم با شرط انتشار در صفحه فیسبوک «زنان ایرانی از نزدیک» و به‌‌ همان هم منحصر شده. طبعا اگه عضو فیسبوک باشید دسترسی آزادانه میسر هست.

    در واقع نگاه شما به مسئله زیبایی انسانی از دریچه اختیار و آزدی مطلق است؟از نظر ما کسی نمی‌تواند مالک تن انسان دیگری باشد یا تصمیمی را بر او تحمیل کند. در واقع می‌شود گفت ما برای اراده آزاد احترام قائلیم فقط سوال ما این بوده: چقدر از این اراده، آزاد و آگاهانه است و تحت تأثیر فشارهای پنهان و پیدای اجتماعی نیست؟ به نظر ما باید به چهره‌های متنوع احترام گذاشت و کسی را بابت چهره متفاوت از استاندارد‌ها تحقیر نکرد، به این ترتیب سعی می‌کنیم به ارتقای فضای تصمیم‌گیری واقعی برای افراد (از جمله درباره ظاهر خودشان) کمک کنیم.