پروبیوتیک، پری بیوتیک، سین بیوتیک

این روزها وارد هر سوپرمارکتی شوید با مجموعه‌ای از محصولات پروبیوتیکی روبه‌رو خواهید شد.

از فواید پروبیوتیک ها چقدر می‌دانید؟ این باکتری‌های مفید، بیشتر از هر قرص معده ای می‌توانند به داد مشکلات گوارشی شما برسند.

کافی است هنگام خرید محصولات غذایی به خصوص لبنیات به برچسب پروبیوتیک دقت کنید. چرا که این باکتری‌ها علاوه بر بهبود مشکلات گوارشی، سیستم ایمنی شما را تقویت کرده و عفونت کاندیدایی واژن خانم‌ها را التیام می‌بخشد. برای آشنایی بیشتر با این باکتری‌های دوست داشتنی با ما همراه شوید.

پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های سودمند فلور میکروبی دستگاه گوارش هستند. یک و نیم کیلوگرم از وزن بدن هر انسانی را باکتری‌ها تشکیل می‌دهند، البته تمام این باکتری‌ها سودمند نیستند. بسیاری از مشکلات به‌ویژه مشکلات گوارشی و گاه آلرژی‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که جمعیت پروبیوتیک‌ها یا همان باکتری‌های سودمند فلور میکروبی دستگاه گوارش ما کاهش می‌یابند.

عوامل متعددی سبب کاهش جمعیت باکتری‌های سودمند دستگاه گوارش ما می‌شوند، اولین و شاید مهم‌ترین عامل در کاهش این باکتری‌های مثبت، استرس است که همه ما روزانه با آن مواجه‌ایم، از سایر عوامل می‌توان به وجود برخی بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک پذیر، عفونت‌های کاندیدایی در خانم‌ها و مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک‌ها و... اشاره کرد.
 
پروبیوتیک‌ها و بهبود مشکلات گوارشی

بسیاری از مشکلات گوارشی به‌ویژه اسهال و یبوست، زمانی ایجاد می‌شود که جمعیت پروبیوتیک‌ها در بدن کاهش می‌یابد. در بسیاری از مطالعات گفته شده تجویز پروبیوتیک‌ها در افرادی که مبتلا به یبوست و اسهال بوده‌اند، سبب بهبود و رفع مشکل شده است.

زمانی که بسیاری از افراد به سفر می‏روند، دچار اسهال می‌شوند و این اتفاق را به اصطلاح آب به آب شدن می‌گویند. طبق مطالعات انجام شده مصرف پروبیوتیک‌ها حدود 3 روز قبل از شروع سفر و همچنین مصرف آنها در طول سفر مانع از بروز اسهال مسافرتی در افراد می‌شود.

در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به ویژه آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند مترونیدازول افراد ممکن است دچار اسهال شوند چراکه آنتی‌بیوتیک‌ها همان‌طور که قادرند باکتری‌های مضر را از بین ببرند، به همان میزان سبب از بین رفتن باکتری‌های سودمند یا همان پروبیوتیک‌ها نیز می‌شوند. طبق تحقیقات به عمل آمده، به اثبات رسیده که اگر افراد از شروع آنتی‌بیوتیک‌تراپی، شروع به مصرف پروبیوتیک‌ها نیز بکنند دیگر دچار اسهال نخواهند شد، ضمن آنکه اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها در بدن آنها افزایش می‌یابد.

همان‌طور که ابتلا به اسهال ناشی از به‌هم ریختگی و عدم تعادل فلور میکروبی دستگاه گوارش و کاهش پروبیوتیک‌هاست، یبوست هم می‌تواند به‌عنوان یک عامل غیرطبیعی برای سیستم گوارش ما و کاهش جمعیت باکتریایی پروبیوتیک‌ها عمل کند. طبق چندین مطالعه، مصرف روزانه پروبیوتیک‌ها می‌تواند سبب بهبود یبوست شود.

براساس مطالعات به عمل آمده مصرف مداوم پروبیوتیک‌ها می‌تواند سبب از بین رفتن نفخ و گاز سیستم گوارش ما شود، چراکه تولید گاز در روده‌ها اغلب به عهده باکتری‌های مضر یا فرصت‌طلب است که در صورت کاهش تعداد پروبیوتیک‌ها، شروع به تولید گاز در روده می‌کنند.

از آنجایی که 45 درصد سلول‌های سیستم ایمنی (GALT) ما در سیستم گوارش‌مان جای گرفته‌اند، هر نوع تغییر در سیستم گوارش ما می‌تواند اثری مستقیم با سیستم ایمنی‌مان داشته باشد. طبق تحقیقات انجام شده، مصرف محصولات پروبیوتیکی با بهبود فلور باکتریایی سیستم گوارش می‌توانند از بروز مشکلات آلرژیک به‌ویژه درماتیت آتوپیک که بیشتر کودکان زیر یک سال را درگیر می‌کند و می‌تواند سبب مرگ و میر آنها شود، جلوگیری کنند. براساس این مطالعات پروبیوتیک‌درمانی در نوزادان مبتلا به درماتیت آتوپیک سبب کاهش علائم بیماری و بهبود کامل بیماری در آنها می‌شود.

نتیجه تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد مصرف پروبیوتیک‌ها- چه به صورت خوراکی و چه به صورت شیاف‌های واژنی- نقش مهم و سودمندی در بهبود و کاهش علائم التهاب کاندیدایی واژن در خانم‌ها داشته است. براساس این مطالعات، مصرف پروبیوتیک‌ها در خانم‌هایی که سابقه ابتلا به واژینوزیس دارند، سبب کاهش احتمال بروز مجدد در آنها شده است. این اثربخشی به سبب نقش پروبیوتیک‌ها در بهبود فلور میکروبی واژن است.

پری بیوتیک‌ها غذای پروبیوتیک‌ها هستند. مصرف مداوم این ترکیبات می‌تواند به رشد باکتری‌های سودمند دستگاه گوارش یا پروبیوتیک‌ها کمک شایانی کند. جالب است بدانید که موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی پری بیوتیک‌ها هستند.

به محصولاتی که هم شامل پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های سودمند) و هم شامل پری بیوتیک‌ها (غذای پروبیوتیک‌ها) باشد، سین بیوتیک گفته می‌شود.

این روزها  وارد هر سوپرمارکتی شوید با مجموعه‌ای از محصولات پروبیوتیکی روبه‌رو خواهید شد. مهم‌ترین دسته این محصولات، لبنیات پروبیوتیکی است که می‌تواند شامل شیر پروبیوتیک، ماست پروبیوتیک، پنیر پروبیوتیک، دوغ پروبیوتیک یا کفیر و کره پروبیوتیک باشد. مجموعه محصولات پروبیوتیک تنها به لبنیات ختم نمی‌شوند. امروزه بسیاری از شرکت‌ها اقدام به تولید بیسکویت‌ها و پفک پروبیوتیک کرده‌اند. در خارج از ایران این گستره بزرگتر است، تا آنجا که انواع محصولات آرایشی و بهداشتی، نوشیدنی و انواع غذاهای فرآوری شده پروبیوتیک برای حفظ باکتری‌های مفید بدن وارد بازار شده است.

علاوه بر محصولات غذایی حاوی پروبیوتیک، محصولات دارویی و مکمل‌های پروبیوتیک نیز وجود دارند که از برخی جهات بر محصولات غذایی پروبیوتیکی اولویت دارند. یکی از مهم‌ترین علل برتری مکمل‌ها آن است که میزان باکتری‏های فعال و زنده در آنها  اغلب چندین برابر محصولات غذایی است و از آنجایی که تعداد پروبیوتیک‌ها در میزان سودمندی و اثربخشی آنها نقش اساسی دارد، مکمل‌ها در رابطه با سودمندی‌های گفته شده می‌توانند- به سبب دارا بودن مقادیر بالاتر پروبیوتیک- نقش پررنگ‌تری ایفا کنند. بهتر است بدانید که اغلب مکمل‌های پروبیوتیکی وارداتی هستند و در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند.

- اثربخشی و سودمندی پروبیوتیک‌ها تا زمانی ادامه می‌یابد که مصرف‌شان در برنامه غذایی شما قطع نشوند. البته باید گفت که حتی تا سه روز پس از آخرین مصرف پروبیوتیک‌ها، فلور میکروبی روده، در تعادل به سمت پروبیوتیک‌هاست.

- مکمل‏‏های غذایی دارویی پروبیوتیک حتما باید دارای روکش محافظ باشند تا باکتری‌های مفید، حین عبور از معده، در مجاورت اسید معده از بین نروند.

- فرآورده‌های لبنی بهترین حامل برای پروبیوتیک‌ها به حساب می ‏آیند.

- موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز، پری‌بیوتیک‌های طبیعی هستند که به‌عنوان غذای پروبیوتیک‌ها باید در برنامه غذایی شما قرار گیرند.

- مکمل‏های غذایی پروبیوتیک باید از مقادیر کافی باکتری‏های مفید برخوردار باشند. بهترین مقدار پروبیوتیک موجود در یک ماده غذایی برای اثربخشی 10 به توان 9 است (یعنی یک میلیارد باکتری).

- افرادی که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها هستند، افرادی که دچار اسهال‌اند، خانم‌های مبتلا به عفونت کاندیدایی واژن و به‌طور کلی افرادی‏که در شرایط حاد و استرس‌زا هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند.

- مصرف مکمل‌های پروبیوتیک برای همه افراد مجاز است. در زنان باردار و شیرده و افراد مبتلا به بیماری‌های خاص تحت نظارت پزشک باید مصرف شوند.

- محصولات پروبیوتیک لبنی در سراسر دنیا معمولا با برچسب‌های سبز رنگ از دیگر محصولات متمایز می‌شوند و شما با این شناسه می‌توانید هنگام تهیه محصولات لبنی، هوشمندانه خرید کنید.

استارتر (باکتری) ماست (Lactobacillus bulgaricus)، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود. ماست زمانی ماست پروبیوتیک می‌شود که لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکتر‌ها مجزا (آن هم در شرایط خاص) به آن اضافه شوند.