مجله 'شارلی ابدو' چیست و در مطبوعات فرانسه چه جایگاهی دارد؟

دفتر مجله طنز فرانسوی شارلی ابدو در پاریس مورد حمله مهاجمان مسلح قرار گرفت و ۱۲ نفر در جریان این حمله کشته شدند.

این مجله در سال ۲۰۰۶ با بازنشر کاریکاتور پیامبر اسلام که در اصل در یک روزنامه دانمارکی به چاپ رسیده بود، خشم مسلمانان فرانسه را برانگیخت.

دفتر این مجله در نوامبر سال ۲۰۱۱ و پس از آنکه کاریکاتور دیگری از پیامبر اسلام منتشر کرد، با بمب آتش زا هدف حمله قرار گرفت.

یکی از آخرین چیزهایی که در صفحه توییتر این مجله منتشر شده، کاریکاتوری از ابوبکر بغدادی، رهبر گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) است.

استفان شاربونیه، دبیر مجله از آنجا که به قتل تهدید شده بود، تحت محافظت پلیس قرار داشت. او و سه کاریکاتوریست دیگر در بین کشته شدگان حادثه مرگبار روز چهارشنبه بودند.
هجو تاریخی

هیو اسکافیلد، خبرنگار بی بی سی در پاریس می گوید که مجله شارلی ابدو در سنتی قدیمی در روزنامه نگاری فرانسه ریشه دارد که سابقه اش به هجونامه هایی باز می گردد که پیش از انقلاب کبیر فرانسه علیه ماری آنتوانت، ملکه وقت منتشر می شد.

به گفته او، در این سنت، رادیکالیسم چپ گرایانه با نوعی گستاخی تند درآمیخته می شود که گاه به هرزگی پهلو می زند.

هدف این نوع هجو، در قرن هجدهم، خاندان سلطنتی فرانسه بود و از طریق داستان هایی، غالبا مصور، در مورد ولنگاری جنسی و فساد در کاخ ورسای بیان می شد.

اما امروزه هدف آن بیشتر سیاستمداران، پلیس، بانکدارها و مذهب است. ابزار کار هم به جای جعل داستان، طنز و هجو است.

شماره ۸ نوامبر ۲۰۱۱، چند روز پس از حمله به دفتر مجله با بمب آتشزا: یک مرد مسلمان کارتونیست شارلی ابدو را می‌بوسد. بالای سرشان نوشته "عشق از تنفر قوی‌تر است"

با این حال همان لحن به دور از ادب و غیر محترمانه که در قرن هجدهم علیه رژیم سلطنتی به کار گرفته می شد، هنوز هم به کار گرفته می شود.

مجله شارلی ابدو یک نمونه برجسته از این نوع طنز است و تصمیمش برای شوخی کردن با پیامبر اسلام هم با فلسفه وجودی اش کاملا سازگار است.

کاریکاتورهای تحریک آمیز

این مجله هرگز تیراژ زیادی نداشته به طوری که از سال ۱۹۸۱ به مدت ده سال به دلیل نداشتن منابع مالی منتشر نمی شد.

اما کارتون های پر زرق و برق و تیترهای جنجالی اش طوری است که در کیوسک های مطبوعاتی و قفسه های کتاب در ایستگاه های قطار کاملا به چشم می آید.

با توجه به سنت قوی داستان های مصور در فرانسه، استفاده از کاریکاتور و کارتون ویژگی اصلی شارلی ابدو است.

در میان کارتون ها و کاریکاتورهای منتشر شده در این مجله، ممکن است مأمور پلیسی که سر بریده و خون چکان مهاجران را در دست دارد، راهبه ها در حال خودارضایی یا پاپ در حالی که کاندوم گذاشته است دیده شود. این مجله از هر وسیله ای استفاده می کند که بتواند با آن پیامش را برساند.

شارلی ابدو دائما با رقیب معروف تر و موفق تر خود، یعنی مجله 'کنر آنشنه' مقایسه می شود.

انگیزه اصلی پشت هر دوی این مجله ها، به چالش کشیدن صاحبان قدرت است، با این تفاوت که کنر آنشنه بر انتشار خبرهای اختصاصی و افشاگری متکی است ولی شارلی ابدو با روشی خام تر و بی رحمانه تر و با استفاده از مجموعه ای از کارتون ها و هجوهای تند عمل می کند.

نبرد ایدئولوژیک

دفتر شارلی ابدو

شارلی ابدو که به منتهی الیه چپ در طیف سیاسی فرانسه متعلق است، در گذشته شاهد انشعاب ها و "خیانت های ایدئولوژیک" بوده است.

یکی از دبیران قدیمی این مجله پس از بروز اختلافی در مورد یهودستیزی از سمت خود کناره گیری کرد.

بیشتر کارکنان مجله، چه کارتونیست و چه نویسندگان، با نام مستعار کار می کنند.

قبل از حمله روز چهارشنبه، مجله توسط شاربونیه، که به اسم شارب شناخته می شد و کارتونیست دیگری به نام ریس اداره می شد، هر چند همه نام اصلی آنها را می دانستند.

مجله شارلی ابدو در یک نشریه طنز دیگر به نام هاراکیری ریشه دارد که در دهه ۱۹۶۰ میلادی منتشر می شد.

شارلی ابدو در سال ۱۹۷۰ و در زمانی پا به عرصه وجود گذاشت که دو حادثه همزمان سرخط های خبری را به خود اختصاص داده بود: یک آتشسوزی مرگبار در یک دیسکوتک که بیش از ۱۰۰ نفر در آن کشته شدند و مرگ ژنرال شارل دوگل، رئیس جمهور پیشین.

نشریه هاراکیری تیتر یکی از شماره های خود را به دست انداختن مرگ دوگل اختصاص داد و نوشت: "رقص تراژیک در کولومبی (خانه دوگل) یک کشته برجا گذاشت".

انتشار این شماره هاراکیری جنجالی به پا کرد که نهایتا به توقیف این نشریه منجر شد. واکنش روزنامه نگاران هاراکیری این بود که فورا هفته نامه دیگری تأسیس کردند: شارلی ابدو.

 

توئیت اسرارآمیز 'شارلی ابدو' و حمله مسلحانه به دفتر این مجله

آخرین توئیت حساب توئیتری هفته نامه شارلی ابدو قبل از انجام حمله مسلحانه روز چهارشنبه، که به کشته شدن ۱۲ نفر و زخمی شدن تعدادی دیگر انجامید، مورد توجه گسترده رسانه ها قرار گرفته است.

این توئیت، تصویر ابوبکر بغدادی رهبر گروه موسوم به "دولت اسلامی" (داعش) را به همراه یک متن تبریک سال نو با این مضمون نشان می دهد: "با بهترین آرزوها، همچنین برای بغدادی!" در این کاریکاتور، بغدادی در پاسخ به شارلی ابدو، برای آن آرزوی "سلامت" می کند.

تصویر و متن خبرساز شارلی ابدو، صبح روز چهارشنبه ۷ ژانویه (۱۷ دی) مخابره شده است. هنوز دقیقا مشخص نیست که توئیت مورد بحث، قبل از حمله به دفتر شارلی ابدو فرستاده شده یا بلافاصله بعد از حمله، اما این توئیت، قطعا قبل از انتشار نخستین اخبار مرتبط با حمله منتشر شده است.

تردیدهایی مطرح شده که آیا حمله به دفتر شارلی ابدو ممکن است به نحوی به توئیت تصویر ابوبکر بغدادی ارتباط داشته باشد یا خیر.

همچنین، برخی از ناظران می گویند مشخص نیست که این تصویر واقعا توسط شارلی ابدو منتشر شده یا آنکه نتیجه هک شدن حساب توئیتر این هفته نامه بوده است.

تصویر امروز رهبر داعش، پیشتر در شارلی ابدو منتشر نشده، اما شبیه مطالب قبلی این هفته نامه با موضوعات کمابیش مشابه است.

در شماره چاپی این هفته شارلی ابدو، کاریکاتوری با این عنوان منتشر شده بود که "هنوز حمله ای [مسلحانه] در فرانسه انجام نشده"، اما در داخل کاریکاتور، فردی کلاشینکوف به دست نیز کشیده شده بود که می گفت: "صبر کنید، ما تا آخر ژانویه برای گفتند تبریک سال نو وقت داریم".

در فرانسه، رسم است که تا آخر ماه اول سال میلادی (ژانویه) نیز می توان تبریک سال نو گفت.