بازی با اسرائیل، آغاز دهه زرین فوتبال ایران در آسیا

تیم ملی ایران برای اولین بار در جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸ در تهران با پیروزی ۲ بر یک مقابل اسرائیل قهرمان این رقابت‌ها شد

آذر ۱۳۳۸ در مسابقات مقدماتی جام ملت‌های آسیا، ایران با هدایت یوزف مساروش از مرحله مقدماتی صعود نکرد اما اسرائیل را ۳-۰ برد. گرچه هنوز دهه‌ای مانده بود تا بازی تاریخی دو تیم و انقلاب فوتبالی در ایران.

اسرائیل از غرب آسیا به مرحله نهایی رسید. جغرافیای سیاسی در ورزش اما چنان تغییر یافت که نماینده آن روز غرب آسیا، حالا تیمی متعلق به قاره اروپاست!

دهه زرین فوتبال ایران از سال ۱۳۴۷ آغاز شد. جام ملت‌های آسیا به میزبانی امجدیه، با حضور شاگردان محمود بیاتی، اسرائیل قهرمان دوره قبل، چین نماینده شرق قاره، هنگ‌کنگ از مرکز و برمه هم از منطقه دوم غرب آسیا.

فقط یک ماه قبل، اولین شهرآورد سرخابی با تساوی ۰-۰ تمام شده بود. آغاز فصلی جدید، توام با پیشرفتی پر شتاب در فوتبال ایران.

بیاتی سرگرد بازنشسته ارتش که حالا ۸۶ ساله است و مقیم آمریکا، تیمش را در فینال دوران‌ساز با ترکیب عزیز اصلی، مهراب شاهرخی، جعفر کاشانی، حسن حبیبی(کاپیتان)، مصطفی عرب، پرویز قلیچ‌خانی، غلامحسین فرزامی، فریبرز اسماعیلی، حسین کلانی، اصغر شرفی و اکبر افتخاری به زمین فرستاد.

او به سایت کنفدراسیون فوتبال آسیا گفته: "شایعه شده بود کلیمی‌ها همه بلیت‌ها را خریده‌اند تا مردم نتوانند برای تشویق بیایند. برای همین دولت دستور داد درها را باز کنند که همه بیایند تو."

همه می‌آیند تو و حتی شعارهای سیاسی هم سر می‌دهند. به خاطر حساسیت مسابقات، اشپیگل ستاره‌ ۲۱ ساله اسرائیل در آن تورنمنت، برای ایرانی‌ها شهرتی در سطح بازیکنان تراز اول جهان یافت. او بعداً به المپیک لیون پیوست.

۲۹ اردیبهشت ۱۳۴۷، اشپیگل گل می‌زند. فریبرز اسماعیلی اخراج می‌شود. اسرائیل در آستانه دومین قهرمانی است. بیاتی می‌گوید: "همایون را ذخیره کردم چون مصدوم بود. بازی شروع نشده شروع کرد ورجه وورجه تا تماشاگران سر و صدا کنند و مجبور شوم بفرستمش داخل. بهش گفتم بگیر بشین و از جات تکون نخور."

از روی سکوها، مصطفی مکری رییس فدراسیون خواستار ورود بهزادی است اما "به مکری گفتم نمی‌کنم. موقعش برسد همایون را می‌فرستم داخل." موقعش می‌رسد، اخراج یک بازیکن حریف و ورود همایون بهزادی، روند مسابقه را تغییر می‌دهد. دقیقه ۷۵ و گل! گلی پر ماجرا که داور نپذیرفت. معتقد بود توپ از خط دروازه نگذشته.

اعتراض شدید بازیکنان ایران. کمک داور نظر دیگری دارد. گل قبول است. حالا اعتراض شدید اسرائیل، حمله به کمک داور و سپس ۱۰ دقیقه توقف بازی.

نبوغ همیشه گره‌گشای پیچیده‌ترین لحظات ورزشی است. در دقیقه ۸۶ حرکت پا به توپ زیبای پرویز قلیچ‌خانی و شوت سنگین به زیر طاق، گل قهرمانی را به ثمر می‌نشاند. دیگر اعتراضی در میان نیست.

بازیکنان به کاخ نیاوران دعوت می‌شوند. مراسمی هم مجلس شورای ملی گرفت و جشن پرشکوهی نیز موسسه کیهان، با اجرای حمید قنبری صداپیشه محبوب رادیو. مسئولین کشوری و لشکری مثل رییس مجلس و سپهبد اویسی فرمانده ژاندارمری نیز در جشن کیهان حضور یافتند.

غیر از پاداش‌های دولتی، جام ملت‌ها آغاز نوعی از تجلیل است که بعداً در ورزش ایران باب می‌شود. مثلاً اهدای مصالح رایگان از سوی رییس کارخانه سیمان. بیاتی می‌گوید: "تا دو ماه اینور و اونور بودیم. به بچه‌ها پیکان دادند. ساعت دادند. هر روز یکجا دعوت بودیم."

عکس مشترک خوانندگان و بازیگران سینما با فوتبالیست‌ها می‌رود روی جلد. نخستین ترانه‌های فوتبالی روی صفحات گرام و نوارهای کاست تکثیر می‌شود. دلکش می‌خواند: دل تپد از بازی‌تان، اشک من از دیده روان، گل زدی ای قهرمان.

ویگن هم که اصلاً رابطه نزدیکی با ورزشکاران، می‌خواند: پشت بدین به پشت هم همدیگه رو داشته باشین، وقتی بازی شد تموم سه‌چار تا گل کاشته باشین.

نشریات غیر ورزشی اشتیاق عمومی را دنبال می‌کنند. حتی مجله زن روز در شماره چهارم خرداد ۱۳۴۷ می‌نویسد: "ده روز تمام قلب ملت همراه توپ در میدان امجدیه می‌چرخید. این قهرمانان کیستند؟ درباره زندگی، زن و خانواده چگونه می‌اندیشند؟"

هر موضوعی درباره فوتبالیست‌هایی که قهرمان شده‌اند برای جامعه مهم است. در سرمقاله مجله زن روز آمده: "اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست. وجود مرد میراثی است از زن، این سخن را از همایون بهزادی شنیدیم که بخت و اقبالش همایون باد."

عکس و مصاحبه با مینو همسر همایون بهزادی و ملیحه همسر عزیز اصلی را هم می‌توان در مجله‌ها دید. ایران تا ده سال آینده فاتح دو دوره دیگر جام ملت‌ها خواهد شد و در دهه زرین، ضمن فتح بازی‌های آسیایی به جام جهانی و المپیک خواهد رفت.

بازیکنان، ناگهان صدها هزار مخاطب شیفته یافته‌اند و می‌توانند درباره هر موضوعی نظر بدهند. علی جباری ۲۳ ساله می‌گوید: "متاسفانه بعضی از خانم‌های ما خیال می‌کنند نهضت زن یعنی دادن گیلاس مشروب به دست زن، گذاشتن سیگار کنج لب‌ها، پوشیدن میکرو ژوپ، آراستن صورت به شکل عروسک‌ها. من با این زنان افراطی مخالفم."

پرویز قلیچ‌خانی نیز که همسن جباری است می‌گوید: "تشکیلات ورزش بانوان به قدری خراب است که کمتر خانواده‌ای وقتی دخترش به سن بلوغ رسید، بدون نگرانی از لغزش‌هایی که ممکن است برای دختر کم تجربه پیش بیاید، او را به محیط ورزش می‌سپارد."

آیت‌الله خامنه‌اى سال ۱۳۶۲ در گفتگویى تلویزیونى با جواد متقی مدیر وقت ورزش صداوسیما، از آن قهرمانى به عنوان بهترین خاطره ورزشى خود یاد کرد و گفت: "طلبه جوانى بودم که به تهران آمده بودم. جو عمومى در تهران علیه اسراییل بود و بعد از مسابقه همه مردم شادى خود را از این پیروزى نشان مى‌دادند. در تاکسى هم راننده مى‌گفت دیدید چطور به آن ها گل زدیم که این‌ها نارضایتى ملت از همکارى شاه با اسراییل را نشان مى‌داد."