گیاهان دارویی ضد اسهال
اسهال بیماری خطرناک و یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر کودکان زیر 5 سال می‌باشد که مهم‌ترین علّت مرگ‌ومیر ناشی از آن، از دست دادن آب و املاح بدن است. اسهال همچنین یکی از عوامل مهم تأخیر رشد جسمی در کودکان، سوءتغذیه و مستعد شدن در برابر سایر بیماری‌هاست.
بومادران
اثرات مهم:
بومادران یکی از گیاهان دارویی بسیار باارزش است که دارای خواص نسبتاً زیادی است. ازجمله خواص اصلی آن، اثرات ضداسپاسم، ضدنفخ، ضدورم (ضدالتهاب)، مقوی معده، صفراآور و برطرف کردن بی‌اشتهایی است. مصرف خوراکی آن جهت برطرف کردن مشکلات روده‌ای – معده‌ای ازجمله اسهال و دل‌درد بسیار موثر است. بومادران سالیان دراز در طب عوام به‌عنوان بندآورنده خونریزی ازجمله هموروئید و قاعدگی مصرف می‌شود. اثر بندآورنده خون این گیاه را مربوط به آلکالوئید آکی‌لتین می‌دانند که باعث کاهش زمان انعقاد می‌شود. بومادران در مشکلات پیش‌قاعدگی (PMS) باعث منظم شدن قاعدگی، کاهش خونریزی ماهیانه و کاهش درد می‌گردد. اثر دیگر آن بهتر نمودن جریان گردش خون بوده و به‌عنوان یک داروی ضد ترومبوز مغزی و شریانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین تقویت رگ‌های واریسی از دیگر آثار خوب این گیاه است. اثر ضد میکروب قوی و کاهش پرفشاری خون بومادران نیز مکرراً گزارش شده است. از اثرات دیگر آن می‌توان خاصیت ضد حساسیت آن را ذکر نمود. همچنین می‌توان به‌عنوان یک گیاه معرق آن را در سرماخوردگی مصرف نمود.
عوارض جانبی:
با وجودی که بومادران جزء گیاهان با حداقل عوارض جانبی است، لیکن ممکن است به‌طور معدود باعث درماتیت شود، ایجاد این حساسیت به‌احتمال‌قوی مربوط به گواینولیدها ازجمله آلفا – پروکسی آشی فولید می‌باشد. در صورت ایجاد حساسیت، مصرف دارو باید متوقف شود.
تداخل دارویی:
مقدار مصرف زیاده از حد ممکن است تداخلاتی با داروهای ضد انعقاد، فشارخون، ادرارآور و مسکن ایجاد نماید.
احتیاط:
بهتر است در زمان حاملگی و شیردهی از این گیاه استفاده نشود.
طریقه و مقدار مصرف:
مقدار 2 تا 4 گرم از سرشاخه‌های گل‌دار را با حدود یک لیوان آب به مدت 10 دقیقه می‌جوشانیم؛ سپس صاف کرده و پس از سرد شدن میل می‌شود. این مقدار مصرف را می‌توان بین یک تا سه بار در روز (هنگام صبحانه، ناهار، شام) تکرار کرد. جوشانده حاصل بسیار تلخ است و می‌توان آن را با نبات یا عسل تا حدی تغییر مزه داد.
مهم‌ترین اثرات گزارش‌شده بومادران:
ضد درد، ضد باکتری، ضد تب، ضد ورم، ضد اسپاسم، ضد کرم، ضد آدم، ضدویروس، ضد نفخ، ضدعفونی‌کننده مجاری ادرار، معرق، ادرارآور، قابض، خلط‌آور، ضد خونریزی، ملین، مسکن، محرک، پشه‌کش، حشره‌کش، کاهنده قندخون، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، صفراآور و قاعده‌آور.
دارچین
اثرات مهم:
دارچین مقوی معده، ضد نفخ و ضد اسهال است. همچنین از آن به‌عنوان معطر کننده در ادویه‌جات استفاده می‌شود.
عوارض جانبی:
دارچین در حد مصرف معمول دارای عارضه نیست؛ ولی مصرف مقادیر زیاد آن ممکن است باعث تاکیکاردی؛ بی‌خوابی و دپرسیون گردد.
فرآورده‌های گیاهی:
فرآورده‌های دارچین اکثراً به‌صورت مخلوط با گیاهان دیگر مصرف می‌شود. همچنین از آن به‌صورت تی‌بگ (چای) نیز تهیه شده است که با قرار دادن در یک لیوان آب جوش، برای چند دقیقه، قابل‌مصرف می‌باشد.
طریقه و مقدار مصرف:
روزانه می‌توان 4-2 گرم از پودر دارچین استفاده کرد. استفاده از اسانس آن، روزانه بین 2/0-5 0/0 گرم بلامانع است. دارچین به‌صورت دیگر و به شرح زیر نیز مصرف می‌شود.
دم‌کرده: به 2 تا 4 گرم از پودر دارچین یک لیوان آب جوش اضافه نموده و 20 دقیقه به حال خود می‌گذاریم. بهتر است درب ظرف بسته باشد و یا پارچه‌ای روی آن قرار دهیم. سپس صاف کرده و صاف‌شده را میل می‌کنیم. دم‌کرده برای درمان اسهال، ضعف کلیه و حالات سرماخوردگی مفید است.
احتیاط:
استفاده آن در زمان شیردهی، مطالعه نشده است، لذا بهتر است در زمان شیردهی مصرف نشود.
موارد منع مصرف:
در زمان حاملگی، وجود زخم‌های گوارشی و وجود تب‌های با منشأ ناشناخته نباید مصرف شود.
مهم‌ترین اثرات گزارش‌شده دارچین:
ضد درد، آلرژی‌زا، ضد باکتری، بی‌حس‌کننده، ضد اسهال، ضد تهوع، ضدهیستامین، ضد اکسیدان، ضد پروستاگلاندین، ضد لوسمی، ضد تب، ضدعفونی‌کننده، ضد اسپاسم، ضد زخم، ضدویروس، قابض، ضد قارچ کاندیدا، معرق، کاهش‌دهنده، پرفشاری خون، لاروکش، حشره‌کش، کاهش‌دهنده چربی، محرک، آرام‌بخش و مقوی معده.
مصرف پودر پونه در کنترل اسهال موثر است
نتایج مطالعه‌ای در دانشگاه علوم پزشکی یاسوج نشان داد که 95 درصد افراد گروه آزمایش پودر پونه در کنترل اسهال موثر بوده و فقط 5 درصد اعتقاد داشتند که پودر پونه در کنترل اسهال تأثیری ندارد.
آرش خلیلی، کارشناس ارشد پرستاری اظهار کرد: مطالعه‌ای در این حوزه انجام شد که در آن پونه پس از جمع‌آوری در سایه به مدت دو روز خشک شده و سپس در هاون کوبیده شده و پس از انتخاب نمونه‌ها در اختیار گروه قرار می‌گرفت که بیماران گروه شاهد فقط به‌وسیله دارودرمانی توسط پزشک معالجه می‌شدند، ولی بیماران گروه آزمایش علاوه بر دارودرمانی با پودر پونه به مقدار 60 گرم در طول 2 روز مورد معالجه قرار گرفتند.
45 درصد افراد شرکت‌کننده در این طرح زیر 25 سال، 50 درصد بین 25 تا 50 سال و 5 درصد نیز بالای 50 سال سن داشتند. کوتاه‌ترین دوره علائم در افراد مبتلا به اسهال در گروه آزمایش بنا به اظهار شخص 1 روز و بیشترین دوره علائم 6 روز بوده است.
85 درصد افرادی که از پودر پونه به همراه دارو جهت درمان استفاده میکردند زیر 10 ساعت بهبودی حاصل نمودند و روند بهبودی 15 درصد بین 24-10 ساعت طول کشید. در گروه آزمایش پس از استفاده پودر پونه کمترین زمان بهبودی 4 ساعت و بیشترین زمان بهبودی 24 ساعت بوده که در مقایسه با گروه شاهد (کمترین زمان بهبودی 10 ساعت و بیشترین زمان 72 ساعت) مدت زمان کمتری بوده که خود موکد موثر بودن پودر در کنترل اسهال غیرالتهابی دارد.
دیگر گیاهان
جو: بهترین دارو برای اسهال این است که جو را سه روز در آب خیس کرده و از مایع به‌دست‌آمده نوشید.
گیلاس: دارای خاصیت ضدعفونی علیه تخمیر روده‌هاست و در یبوست‌های شدید و همچنین در اسهال ساده و اسهال خونی نیز مفید واقع می‌شود.
به: اگر سه یا چهار عدد به را قطعه‌قطعه کنند و آن را بیست یا سی دقیقه در یک لیتر آب بجوشانند، عصاره‌ی حاصل برای اسهال‌های طولانی مفید است.
مخلوط پیاز و سیب: پیاز رنده شده با سیب به مقدار مساوی در دفع اسهال مفید می‌باشد.
پوست انار: همچنین جوشانده‌ی پوست انار برای درمان اسهال موثر است.
سماق: پانزده گرم (یک قاشق غذاخوری پر) پودر سماق همراه با آب سرد خورده شود تا این بیماری رفع شود. اگر بعد چند ساعت چنانچه حالت اسهال ادامه داشت نصف قاشق دیگر مصرف شود.
ازگیل: خوردن ازگیل نارس یا ازگیل رسیده (ازگیل نارس بهتر است) این بیماری را برطرف می‌سازد.
مرزه: برای رفع این بیماری سه گرم یا دو گرم تخم مرزه را در یک استکان آب جوش دم کرده و با کمی شکر مصرف نمایید. در صورت لزوم این کار را پس از چند ساعت تکرار کنید.
خاکشیر: یکی دیگر از راه‌های درمان اسهال استفاده از خاکشیر است. برای درمان یک قاشق خاکشیر را از قبل بو داده و سپس با کمی آب و شکر مصرف نمایید.