یک روز پالم، یک روز آنتی‌بیوتیک؛ در شیر ایران چه چیزی پیدا می‌شود؟
بعد از تجویز آنتی‌بیوتیک تا چند روز نباید شیر دام مصرف شود
دکتر مهبد ابراهیمی
بی‌بی‌سی
پیام محبی نایب رئیس جامعه دامپزشکان ایران می‌گوید وزارت بهداشت هیچ کنترلی بر وجود آنتی بیوتیک در شیر دام ندارد.
به گفته آقای محبی، "وجود آنتی بیوتیک در شیر می‌تواند مشکلات بیولوژیکی بسیاری را در جامعه به وجود بیاورد؛ میکروب‌ها مقاوم می‌شوند و چنین میکروبی را هیچ دارویی نمی‌تواند درمان کند."
بحث محصولات لبنی و آنچه ممکن است در آن پیدا شود مدتی است که در میان خبرها جای خود را باز کرده است.
اما در واقع مدتها طول کشیده تا توجه‌ها به موضوع جلب شود.
توجه عمومی البته با صحبت‌های دو هفته پیش دکتر حسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت ایران در مورد روغن پالم در محصولات لبنی به موضوع جلب شد.
اما یک جستجوی ساده نشان می‌دهد حداقل دو سه سالی هست که کارشناسان در این باره هشدار می‌دهند اما در لابلای خبرها گم می‌شود.
از جمله اینکه در سه سال گذشته بحث وجود وایتکس در شیر هم مطرح شده است.
برخی کارشناسان گفتند اگر بار میکروبی شیر از حد استاندارد آن بیشتر باشد، کارخانه داران باید آن را برگردانند اما "برخی تولیدکنندگان سودجو" برای عبور از نظارت وزارت بهداشت و سازمان استاندارد، به آن آب ژاول یا وایتکس اضافه می‌کنند:
مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران
ایران در میان بیست کشور اول دنیا از نظر مصرف آنتی‌بیوتیک است.
بر اساس تحقیقات، تجویز آنتی‌بیوتیک برای بیماران در ایران فقط در ۴۲ درصد موارد توجیه پزشکی دارد و تجویز آن (دوز، مدت و دفعات مصرف) فقط در ۵۸ درصد موارد مطابق دستورالعمل استاندارد است.
"زمانی که بار میکروبی شیر از حد مجاز می‌گذرد، شیر اسیدی می‌شود. کارخانه‌داران برای جلوگیری از این اتفاق به آن آب ژاول یا وایتکس اضافه می‌کنند. این عمل باعث می‌شود تا دوباره شیر قلیایی شود. از طرف دیگر اداره استاندارد هم متوجه قضیه نمی‌شود، چون قابل اثبات نیست."
البته این موضوع به انحاء مختلف تکذیب شده و کارشناسانی هم که موضوع را مطرح کردند تاکید کردند که این شامل همه تولیدکنندگان محصولات لبنی نمی‌شود.
ولی موضوع به هین‌جا ختم نمی‌شود، کارشناسان صنایع دامپروری و تغذیه هشدار داد‌ه‌اند در شیر دام در ایران موادی زیان‌بارتر وجود دارد نظیر آنتی بیوتیک.
آنتی بیوتیک در صنعت دامپروری
در حالیکه مقاومت میکروبی به آنتی‌بیوتیک به عنوان معضلی جهانی مطرح شده و خطر آن را حتی از تروریسم بدتر دانسته‌اند، در ایران ظاهرا ضابطه خاصی در تجویز آنتی بیوتیک به دام وجود ندارد.
استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک برای انسان و نیز در صنایع دامداری و شیلات مهمترین دلیل مقاومت میکروبی است.
آنتی بیوتیک برای درمان بیماری‌های مختلف دامی استفاده می شود از عفونت پستان دام شیرده گرفته تا عفونت ریه.
در اکثر موارد این آنتی‌بیوتیک همان آنتی بیوتیک انسانی است.
آنتی‌بیوتیک‌های رایج در صنعت دامپروری
شایعترین آنتی‌بیوتیک‌های دام آن عبارتند از: بتا لاکتام، تتراسایکلین، آمینوگلایکوزیدها و مشتقات سولفا.
بر اساس تحقیقات انجام شده ۹۵ درصد آنتی بیوتیک مصرفی در دامداری در ایران بتا لاکتام ها (پنی سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها و کارباپنم) هستند.
میزان آنتی بیوتیکی که در شیر ترشح می شود به نوع آنتی بیوتیک، نحوه مصرف (خوراکی، عضلانی و وریدی و غیره) و مدت مصرف ارتباط دارد.
تجویز آنتی‌بیوتیک به دام فقط در ایران اتفاق نمی‌افتد، در بسیاری از کشورهای دنیا دامداران برای اینکه تولید را در سطح مشخصی حفظ کنند از آنتی بیوتیک استفاده می‌کنند و بقایای این آنتی بیوتیک‌ها در شیر دام ترشح و بعد وارد بدن مصرف‌کننده می‌شود.
این موضوع در آمریکا، در ابتدای دهه ۹۰ میلادی مطرح شد و میزان بالای آنتی بیوتیک در شیر دام، سازمان غذا و دارو و سازمان های دیگر این کشور را وادار کرد در مقررات و روش‌های نظارت بازنگری کنند.
اما در ایران شاید مشکل اصلی این است که سقف مجاز آنتی بیوتیک در شیر تعریف نشده است.
از سالها پیش روشن بوده که آنتی‌بیوتیکی که به دام داده می‌شود در شیر ترشح می‌شود و نباید در مدتی که دام آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند از شیرش استفاده شود.
این مدت برای آنتی‌بیوتیک‌های مختلف تقریبا بین یک تا پنج روز و بطور متوسط سه روز است.
اگر تولید کننده بخواهد ضوابط را رعایت کند، باید تجویز آنتی بیوتیک بر اساس نظر و تجویز دامپزشک باشد و باید شیر دام مصرف نشود.
بسیاری از تولید کنندگان شیر، دامداری‌های کوچک هستند که امکانات و سرمایه صنایع بزرگ را ندارند و از همه مهمتر اینکه آموزش کافی ندید‌ه‌اند.
کمبود امکانان و آموزش، هزینه دامپزشک و صرف نظر کردن از شیر دام برای چند روز را سنگین‌تر می‌کند، در نتیجه آنتی بیوتیک ممکن است کاملا تجربی و بدون رعایت ضوابط انجام شود.
تحقیقات داخلی نشان می‌دهد که در شیر آنتی بیوتیک دیده می شود و در مناطق مختلف ایران در ۱۴ تا ۳۳ موارد آزمایش شده، ذکر شده است.
محققان همچنان هشدار داده بودند مصرف بی رویه آنتی بیوتیک و نبود کنترل های کافی دامپزشکی، تاثیر منفی در سلامت عمومی و حتی بر خود صنایع شیر دارد.
شیر دارای آنتی بیوتیک برای تولید محصولاتی که اسید لاکتیک دارند مثل ماست مناسب نیست و کیفیت آن هم پایین است.
اما عوارض این آنتی بیوتیک شیر برای مصرف کننده چیست؟ صرف نظر از مقاومت به آنتی بیوتیک، واکنش‌های حساسیتی و افزایش خطر ابتلا به سرطان مطرح شده است.
با این حال چون استانداردی تعریف نشده وجود آنتی بیوتیک در شیر خلاف مقررات نیست. این مشکل به راهکاری مشابه روغن پالم نیاز دارد، تعریف استاندارد و تغییر مقررات.
مقاومت به آنتی‌بیوتیک مسئله‌ای بسیار جدی است. اگر جامعه بین المللی در اقدامی هماهنگ برای حل این مشکل اقدام نکند، در چند سال آینده مانند قرن هجدهم، یک عفونت ساده باعث مرگ می شود و بسیاری از جراحی هایی که اکنون براحتی انجام می‌شوند تبدیل به خطری بزرگ برای جان بیمار می‌شوند.
