چرا ایران پشت مالکی را خالی کرد؟

کمتر از دو ماه پیش آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، موضعش را درباره بحران عراق اعلام کرد. او گفت که با حمله آمریکا به عراق مخالف است و جهان باید به نتایج انتخابات ماه آوریل احترام بگذارد. انتخاباتی که به پیروزی ائتلاف نوری مالکی انجامیده بود.

اما مسیر حوادث، رهبر ایران را غافلگیر کرد.

هفته گذشته در شمال عراق، آمریکا به مواضع گروه دولت اسلامی (داعش سابق) حمله هوایی کرد و در بغداد، نوری مالکی نتوانست دوباره نخست‌وزیر شود.

همه اینها دقیقا خلاف چیزی است که ایران خواسته بود، اما سیاستمداران تهران زبان به اعتراض نگشودند.

غسان عطیه می‌گوید: "سکوت ایران نشانه رضایت است."

رئیس سازمان توسعه و دموکراسی عراق که مقرش در بغداد است، باور دارد که اولویت ایران یکپارچه نگه داشتن جناح شیعیان در بغداد است و برای همین، تهران نامزدی حیدر عبادی را برای نخست‌وزیری وتو نکرده است.

آقای عطیه می‌گوید: "ایران از ابتدا هم از نوری مالکی راضی نبود و او را تنها به این دلیل پذیرفت که جناح شیعه در مجلس عراق به او رأی داده بود. آقای مالکی کردها و سنی‌ها را به حاشیه راند و ایران از این عملکرد او دل خوشی نداشت."

تغییر لحن

بسیاری انتظار داشتند که ایران مداخله نظامی آمریکا را در شمال عراق شدیدا محکوم کند، اما اینطور نشد.

حمله هفته گذشته آمریکا حتی لحن ایران را اندکی تغییر داد، تا آنجا که محمد صدر، مشاور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، روز دوشنبه گفت که همکاری ایران با آمریکا برای مقابله با گروه دولت اسلامی "شدنی است."

شبه‌نظامیان سنی اکنون به حدود ۲۵ کیلومتری مرز غربی ایران رسیده‌اند و این، ظاهرا در تغییر لحن مقامات ایران بی‌تاثیر نبوده است.

تهدید گروه دولت اسلامی همچنین باعث شده است که ایران روز دوشنبه با نامزدی آقای عبادی برای نخست‌وزیری هم مخالفتی نکند.

برخلاف باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، رئیس‌جمهور ایران هنوز انتصاب آقای عبادی را تبریک نگفته است. اما دوشنبه حسن روحانی در گفتگویی تلفنی انتخابی دیگر را در منطقه تبریک گفت: پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه.

آقای روحانی به آقای اردوغان گفت که باید "در اسرع وقت" دولت عراق تشکیل شود و "برای ایران مهم است که فردی موردتأیید اکثریت نمایندگان پارلمان عراق قدرت را در دست بگیرد."

این اولین نشانه آشکار بود از این که ایران نمی‌خواهد پشت نوری مالکی بایستد، دست‌کم آنطور که سرسختانه پشت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، ایستاده است.

وقت تمام شد

روز سه‌شنبه به آقای مالکی خبرهای بدتری رسید. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران از انتخاب نخست‌وزیری جدید در بغداد حمایت کرد. آقای شمخانی از همه گروه‌ها و ائتلاف‌های عراقی خواست تا متحد بمانند و با یکدیگر همکاری کنند. پیامی آشکار به نوری مالکی که فرصتش تمام شده است و نباید برای ماندن در قدرت به زور متوسل شود.

روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران ایران هم لحنی مشابه برگزید. روز سه‌شنبه این روزنامه نوشت که "تمکین بزرگ‌منشانه مالکی" به مصلحت عراق است و آقای مالکی با کناره‌گیری "از حق قانونی خود" به حل بحران عراق کمک خواهد کرد.

آخرین میخ را بر تابوت مالکی، آیت‌الله خامنه‌ای زد. او روز چهارشنبه در جمع دیپلمات‌های ایرانی از نخست‌وزیر جدید عراق حمایت کرد و گفت: "انشاءالله با انتصاب او گره کارها باز می‌شود."