پادزهر داعش؛ هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی

هانا کاویانی

رادیو فردا : فعالیت اسلامگراهای تندرو در منطقه خاورمیانه پدیده تازه ای نیست. اما انسجام در فعالیت و پیشروی گروهی مانند داعش یا آنطور که اخیرا نام خود را تغییر داده «خلافت اسلامی» در عراق، نگرانی ناظران بین المللی را برانگیخته است. تنها در روز یکشنبه، خبرها حاکی از پیشروی داعش در مناطق شمالغربی عراق، تصرف سه شهر، و مهمترین سد آن کشور بود. برخی خبرگزاری ها در روز دوشنبه نوشتند که در درگیری های مرز لبنان و سوریه هم ردپای تفکرات و فعالیت های داعش دیده می شود.

رادیوفردا با گیدو اشتاینبرگ، تحلیلگر ارشد در موسسه علم و سیاست در برلین در مورد داعش یا خلافت اسلامی و احتمال‌های آینده نزدیک، گفت وگو کرده است.

***

شما درباره گروه‌های مسلح اسلامگرای افراطی در خاورمیانه مطالعه می‌کنید. آیا امروز از آن‌چه که از فعالیت «خلافت اسلامی» در عراق می‌بینید، شگفت زده هستید، یا پیش بینی این تحرکات را می‌کردید؟

راستش من از ضعف دشمن آنها شگفت زده هستم؛ یعنی ضعف دولت مالکی و نیروهای مسلح عراق جای تعجب دارد. اما آن‌چنان هم تعجب نمی کنم که القاعده عراق، یا دولت اسلامی شام و عراق یا خلافت اسلامی به این خوبی عمل می‌کند. این گروه در این سال‌ها یک گروه تروریستی بسیار قدرتمند بوده و جای شگفتی داشت که چگونه سال ۲۰۰۸ را با وجود دشمنانی قدرتمند به سلامت پشت سر گذاشت، و با این توصیف پیش بینی می‌شد که چنین آینده ای داشته باشد.

در روزهای گذشته هر ساعت خبر از به تصرف در آمدن یک شهر دیگر، دو میدان نفتی یا سد استراتژیک در عراق، توسط «خلافت اسلامی» شنیدیم. برخی در این ساعت‌ها از خود می پرسند که با توجه به روندی که پیش می رود، آیا بغداد نیز به زودی سقوط خواهد کرد؟ شما پاسخی دارید؟

نه من فکر نمی کنم این اتفاق بیفتد. آنچه خیلی جای تامل دارد این است که آنها کنترل شهرهایی را به دست گرفته اند که تحت نظارت پیشمرگه های کرد بوده است و این به نظرم رخدادی خطرناک است. چرا که نشان می دهد که مناطق کردنشین امن نیستند و احتیاج به جنگ افزارهای اساسی تری دارند، اگر «خلافت اسلامی» شهری مانند سنجار و سد موصل را گرفته باشد که من هنوز تایید نهایی آن را دریافت نکرده ام، این گروه می تواند گروهی بسیار خطرناکتر در آینده باشد. اما نمی توانم تصرف بغداد توسط «خلافت اسلامی» را تصور کنم چرا که ما در بین سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ شاهد یک جنگ داخلی در آنجا بوده‌ایم و شبه نظامیان شیعه و دولت این جنگ را برده‌اند. و به نظرم می‌توانند یک حمله داعش را به عقب برانند. با این وجود من نگرانم که در صورت چنین حمله ای شبه  نظامیان شیعه ،‌جمعیت غیرنظامی سنی را هدف قرار دهند و ما شاهد بروز یک جنگ داخلی دیگر باشیم. این خیلی ترسناک است چرا که جنگ پیشین اگرچه طولانی نبود، اما بسیار خونبار بود.

وقتی از عراق صحبت می کنیم، به هر حال باید نقش عوامل خارجی را هم در نظر بگیریم. دولت مالکی، متحد نزدیک حکومت ایران است. یا آمریکا، کشوری است که به عراق رفت و صدام حسین را از حکومت برکنار کرد و سالها در آنجا ماند. نقش این عوامل خارجی چیست؟ چطور است که در شرایط تازه و ظهور داعش تا کنون آنچنان فعالیت محسوسی از اینها شاهد نبودیم ؟

خب یک سری فعالیت ها که بوده و به گمانم اینها بیشتر هم درگیر این موضوع خواهند شد. آمریکا هم اکنون کارشناسان امنیتی و مشاوران نظامی اش در عراق هستند و به نظرم در بازه زمانی کوتاهی شاهد حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا علیه اهداف داعش در شمال عراق و حتی شرق سوریه باشیم. چرا که به نظرم آمریکا تنها قدرتی است که می تواند به صورت موثر علیه چنین سازمانی اقدام کند و جلوی پیشرفت بیشتر آن را بگیرد.  از سوی دیگر ایران هم فعالیت‌هایی در عراق انجام می دهد با این وجود ایران معمولا (‌همانند آنچه در سوریه دیدیم) ترجیح می دهد جنبه عملی اقدامات توسط نیروهای محلی انجام شود. در درگیری ها در  جنوب بغداد  شاهد فعالیت گروه شبه نظامی «عصائب اهل الحق» هستیم که گروهی عراقی است تحت کنترل مستقیم ایران. در ماههای پیش رو این گروه، و همچنین «بدر» و تا حدی جنبش صدر گروه‌هایی هستند که نیروهای اصلی در عراق محسوب خواهند شد. در نتیجه ما شاهد واکنش ایران هم هستیم، مشکل اینجاست که عراقی ها احتیاج به نیروی هوایی دارند، که آن را در اختیار ندارند.

پس شما معتقدید که راه جلوگیری از پیشرفت داعش در عراق، هوایپماهای بدون سرنشین آمریکایی هستند؟

بله مطمئنا. آماده سازی برای این کار در حال انجام است. هنوز نمی دانم که پایگاه این کار کجا خواهد بود، گزینه هایی وجود دارد اما به نظرم کردستان عراق گزینه برتر برای این کار است. به نظرم بسیار مهم است که از متحدان آمریکا در آنجا حمایت شود، و راستش من شخصا نگران ناتوانی دولت اروپایی و ترکیه هستم که با این تهدید مقابله کنند و اقدامی معنادار در این زمینه انجام دهند ، در نتیجه من روی آمریکا حساب می کنم.

آقای اشتاینبرگ سوال آخر من این است که ما از سال پایان سال ۲۰۱۰ شاهد بروز پدیده ای در خاورمیانه و شمال آفریقا بودیم که به بهار عربی مشهور شد. بسیاری از ناظران این خیزش را فرصتی برای کشورهای عرب منطقه قلمداد کردند، اما چه شد که امروز بعد از سه سال، بیشتر از هر چیز در این منطقه از فعالیت قوی گروههای تندروی اسلامگرا می شنویم؟

چنین گروه‌های پیش از این رخدادها هم در این کشورها بودند. داعش امروز، ‌پیشتر القاعده در عراق بود و از سال ۲۰۰۳ در آنجا فعالیت می‌کند. در یمن و الجزایر هم فعال بودند. آن‌ها از فرصت به وجود آمده به دلیل نبود کنترل دولتی در منطقه استفاده کردند. با این وجود آنها قوی نیستند. داعش حداکثر ۲۰ هزار جنگجو دارد و این به معنای جنبشی برآمده از توده نیست. اما از نبود کنترل دولتی استفاده می کنند. مشکل این است. وضعیت برای بسیاری از مردم در منطقه بدتر شده است. اما در عین حال من آن نافرمانی ِ سال ۲۰۱۱ را به عنوان نکته ای مثبت ارزیابی می کنم چرا که حفظ وضعیت موجود حکومت های استبدادی این کشورها بدون هیچ تمایلی به اصلاح ، نمی توانست ادامه یابد. امروز وضعیت بدتر شده و حکومت ها باید ثبات پیدا کنند، اما این رویدادها نشان می دهد که هیچ جایگزینی برای تغییر صلح آمیز وجود ندارد، در نتیجه باید سیاستی را اتخاذ کنیم که به تغییر در حین ثبات بیانجامد. ما واقعا انقلاب نمی خواهیم اما همزمان نمی خواهیم شاهد ادامه حکومت های استبدادی باشیم.