شاهین نجفی و اعتراض از جنس برهنگی

اعتراض به عنوان یکی از اجزای اصلی موسیقی راک و رپ، از ابتدای پیدایش این موسیقی ها همراهشان بوده است؛ اعتراضی که با زبان تند، پوشش‌های متفاوت و در برخی موارد متناقض با هنجار‌های جوامع، صداهای‌ گوش‌خراش (در موسیقی راک و متال)، و به صورت کلی در هر دو جنبه بصری و صوتی این موسیقی‌ها خودش را بروز داده است. شدت و حدت بیان اعتراض هم بسته به شرایط جامعه و موزیسین‌ها؛ موضوع مورد اعتراض و البته جسارت موزیسین‌ها متغیر است.

برای مثال گروه "پوسی رایتس"، یک گروه پانک راک اهل روسیه و متشکل از یازده زن بیست تا سی و سه ساله است که در اعتراض به سیاست‌های پوتین بارها و بارها برهنه بر روی صحنه و حتی در خیابان های شهر حاضر شده‌اند. در یکی از جنجالی‌ترین اعتراضات برهنه خود، آنها در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۱۲، در کلیسای جامع مسیح منجی در مسکو به اجرا پرداختند و توضیح دادند که اعتراض آنها به حمایت‌های این کلیسا از پوتین در کمپین‌های انتخاباتی‌اش بوده است.

اعتراضاتی از این دست در اروپا بسیار رایج بوده و همواره علاوه بر جلب توجه خبرگزاری‌های دنیا، تاثیرات گسترده‌ای هم بر مردم این جوامع داشته است، که بررسی خوب و بدی آنها در این مقاله نمی گنجد. آنچه موضوع موضوع اصلی این مقاله است، برهنه شدن کامل اعضای گروه شاهین نجفی و اعتراضی است که او و همکارانش با برهنگی روی صحنه در تورنتو و در میان مخاطبین ایرانی و فارسی زبان خود انجام دادند.

شاهین نجفی علت این کار را اعتراض به لخت کردن زندانیان بند ۳۵۰ زندان اوین اعلام کرده است و با اینکار همان‌طور که با انتشار آهنگ "نقی"، خود و موسیقی‌اش را به صورتی کاملا جنجالی در معرض توجه قرار داد، بار دیگر باورهای مخاطب ایرانی‌اش را به چالش کشیده است. نکته قابل توجه البته این است که خود او برهنه کامل نشد و فقط اعضای گروه که ایرانی نیستند اعتراض خود را با برهنگی در برابر مخاطب ابراز کرده اند.

این که آیا برهنه شدن روش مناسبی برای بیان اعتراض هست یا نیست را باید در لابلای فرهنگ و سنت‌های جامعه مخاطب مورد بررسی قرار داد. برهنگی اعضای گروه پوسی رایت، با صورت‌های پوشیده با ماسک، البته تفاوتی فاحش دارد با برهنگی اعضای غیر ایرانی گروه شاهین نجفی. وقتی سه عضو زن گروه "دیکسی چیکس" در اعتراض به فاحشه‌خواندنشان توسط مخاطبین موسیقی کانتری -که عمدتا در تگزاس آمریکا زندگی می کنند و به محافظه‌کاری و سنتی بودن شهرت دارند-، برهنه بر روی جلد مجلات ظاهر شدند یک پیام واضح داشتند؛ پیامی که روی بدنشان با کلماتی به رنگ سیاه نقش بسته بود، پیامی که بیانش به توضیح بیشتری نیاز نداشت. شاهین نجفی اما با شورت بلند، که بیشتر به مایو می‌ماند، روی صحنه آمد و اعتراضش را اعلام کرد.

به باور نویسنده این مقاله، آنچه او را از برهنه شدن بازداشت، همان گره‌های فرهنگی و وابستگی به سنت‌هایی بود که او می‌خواهد در مخاطبش بشکند. برای همکاران غیر ایرانی او این تعلقات فرهنگی و سنت‌های ایرانی معنایی ندارد و به همین دلیل است که به راحتی، تمام قد رو بروی مخاطب می‌ایستند و با لبخند اعتراض خود را به وضع زندانیان بند ۳۵۰ اعلام می کنند.

اینکه آیا این‌گونه اعتراضات تغییری در وضع زندانیان ایجاد خواهد کرد یا خیر موضوع این مقاله نیست، گرچه جواب سئوال برای کسی که با قوانین جمهوری اسلامی و هنجارهای فرهنگی جامعه ایران اشنا است غیر قابل حدس زدن نیست. اما آیا اینکه این حرکت شاهین نجفی و گروهش حرکتی رو به جلو در موسیقی و فرهنگ موسیقایی، آن هم از نوع اعتراضی، ایران خواهد داشت یا خیر، البته جای مطالعه و بررسی دارد.

در این میان بحث‌های گسترده در مذمت یا حمایت از این حرکت نقل محافل مجازی شد و عده زیادی نیز این حرکت را با برهنگی گلشیفته فراهانی مقایسه کرده‌اند که مقایسه‌ای بی ربط است. گلشیفته فراهانی در مقام یک هنرپیشه، که برهنگی می تواند بخشی از نقشی که بر عهده دارد باشد و هرگز چیز عجیبی نبوده و نیست، با چشمانی غم‌زده مقابل دوربین حاضر شد، نه با لبخند و نگاهی متکبرانه که نشات گرفته از توهم انجام دادن کارهای بزرگ است. برهنگی بازیگران سینما در فرهنگ ما و در فیلم‌های فارسی رواج داشته و گرچه با انقلاب اسلامی دستخوش تغییر شد، اما باید پذیرفت که این بخشی از کار هنری یک بازیگر، چه زن و چه مرد، بوده و هست.

    "آیا آنچه شاهین نجفی را از برهنه‌شدن، همچون یارانش، در مقابل مردم بازداشت، چیزی جز همان سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی است که خودش قصد در هم شکستن‌شان را دارد؟"

اما برهنگی از نوع همکاران آقای نجفی، هرگز بخشی از فرهنگ موسیقی ما نبوده است و در نمونه های غربی هم، چون موارد ذکر شده بالا، شکل و جنسی متفاوت داشته است. در غرب هم برای چنین حرکاتی دلیل و منطق لازم است. این مقاله در مذمت یا حمایت از این حرکت و این نوع اعتراض نیست بلکه طرح کننده دو سئوال اصلی است:

۱. آیا این نوع اعتراض نتیجه‌ای مثبت برای زندانیان به همراه خواهد داشت ؟

۲. آیا آنچه شاهین نجفی را از برهنه‌شدن، همچون یارانش، در مقابل مردم بازداشت، چیزی جز همان سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی است که خودش قصد در هم شکستن‌شان را دارد؟

و البته یک سئوال کم اهمیت‌تر و آن اینکه زندانیان بند ۳۵۰ اوین چه نظری درباره چنین حمایتی دارند؟

از بند سنت‌ها در آمدن و شکستن آنچه می توان هنجار های فرهنگی یک جامعه نامید، نیازمند درک کامل از این هنجار‌ها، جایگاه آنها در باورهای مردم آن جامعه و زندگی روزمره‌شان، و البته مهم‌تر از همه تاثیر این سنت‌شکنی‌ها در بهبود وضع آن جامعه است. آنچه گروه شاهین نجفی انجام داد، بی‌شک در تاریخ موسیقی کشور ثبت خواهد شد، اما اینکه آیا حرکتی مثبت بوده یا خیر را باید در گذر زمان سنجید.