پیکارجویان چگونه موصل را تصرف کردند؟
پیکارجویان جهادی موصل، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای عراق را اشغال کرده‌اند. شورشیان به سرعت عراق را تحت سلطه خود در می آورند و کنترل موصل مهمترین پیروزی چشمگیر آنان تا کنون است.
ماجرا از چه قرار است؟
نوری مالکی سوگند خورده که شورشیان را سرکوب خواهد کرد
هنگامی که در تاریخ ۶ ماه ژوئن، پیکارجویان وابسته به دولت اسلامی عراق و شام (داعش) با کمک متحدان خود یعنی عرب های قبیله نشین سنی مذهب، به شهر موصل در شمال عراق حمله کردند، زد و خوردهای خونینی درگرفت. این پیکارجویان از القاعده منشعب شده‌اند.
دوشنبه گذشته، فرماندار استان نینوا از ساکنان منطقه خواست "محکم بایستند" ولی ساعاتی بعد و قبل ازاین که صدها مرد مسلح به آر پی جی و تفنگ های تک تیرانداز و مسلسل، مقر دولت محلی را اشغال کنند، شخص فرماندار ناچار به فرار شده بود.
تا روز سه شنبه فرودگاه موصل، مرکز عملیات ارتش و نیز سایر تاسیسات شهر به دست شورشیان افتاده بود. ده ها هزار نفر موصل را ترک کرده و به طرف اقلیم خودمختار کردستان که در همان نزدیکی است به راه افتاده بودند. شورشیان ایستگاه های پلیس را آتش زده و صدها بازداشتی را آزاد کردند. با تشدید حملات، ماموران پلیس و سربازان اسلحه ها را زمین گذاشته و پست های خود را رها کردند.
یک روز بعد کاروان شورشیان به طرف جنوب به حرکت درآمد، اول به شهر بیجی حمله کرد و سپس تکریت، زادگاه صدام حسین و مرکز اداری استان نینوا را اشغال کرد.
اهمیت موصل به چه دلیل است؟
ده ها هزار نفر موصل را ترک کرده و به اقلیم خودمختار کردستان رفته‌اند
پس از فلوجه، موصل دومین شهر عراقی است که در سال جاری میلادی به دست شورشیان افتاده است. ولی سقوط این شهر برای دولت عراق به مراتب مهمتر از فلوجه است چون موصل شهر اصلی شمال عراق و یک مرکز اقتصادی و سیاسی عمده این کشور است. موصل با جمعیتی نزدیک به یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر گذرگاهی برای ورود به سوریه و ترکیه است.
پس از اشغال عراق توسط نیروهای به رهبری آمریکا در سال ۲۰۰۳، موصل به صورت پایگاه مقاومت در برابر اشغال درآمد. چیزی که سنی ها که اکثریت جمعیت منطقه را تشکیل می دادند با آن مخالف بودند و اقلیت کرد از آن حمایت می کردند. سال ها بمبگذاری و تیراندازی که شورشیان وابسته به القاعده مسبب آن معرفی می شدند به مهاجرت هزاران نفر از مردم منطقه انجامید.
در سال ۲۰۰۹ آرامش تا حدودی به موصل بازگشت ولی جهادی ها همچنان کنترل شهر را قبضه کرده بودند. پس از خروج نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۱، خشونت های فرقه ای در شهر افزایش یافت. از اوایل سال ۲۰۱۳ که دولت نوری مالکی نخست وزیر شیعه مذهب عراق همزمان با اقدام علیه شخصیت ها و معترضان سنی، به حمله تهاجمی علیه پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام دست زد، این خشونت ها افزایش یافت.
واکنش دولت در برابر اتفاقات اخیر چه بوده؟
فروپاشی ناگهانی نیروهای امنیتی در موصل موجب نگرانی آمریکا شده
نخست وزیر عراق از پارلمان این کشور خواستار اعلام حالت فوق العاده سی روزه شد تا بر اساس آن به نیروهای امنیتی "اختیارات لازم" برای کنترل مجدد اوضاع داده شود.
قرار است فردا (پنجشنبه، ۱۲ ژوئن) پارلمان عراق این درخواست نخست وزیر را به رای بگذارد. آقای مالکی همچنین گفته است که شهروندان برای جنگ با شورشیان مسلح خواهند شد.
فروپاشی ناگهانی نیروهای امنیتی در موصل موجب نگرانی آمریکا شده و این کشور از دولت عراق خواسته که عملیات علیه شورشیان را شدت بخشد. آمریکا هشدار داده که پیکارجویان داعش "تهدیدی برای تمام منطقه" هستند و قول داده برای عقب راندن مهاجمان به عراق کمک کند.
آیا دولت عراق قادر به کنترل دوباره وضعیت خواهد بود؟
در سال جاری میلادی تا کنون بیش از ۴۷۰۰ نفر در عراق کشته شده‌اند
گفته می شود تعداد پرسنل امنیتی دولت عراق نزدیک به ۹۳۰ هزار نفر است به همین جهت از نظر تعداد باید قادر باشند به سهولت چند صد پیکارجویی را که به موصل حمله کرده اند شکست دهند.
ولی در اواخر ماه دسامبر گذشته، در پی زد و خوردهایی که پاکسازی دو اردوگاه معترضان باعث شروع آن شد، پیکارجویان داعش و افراد قبایلی متحد آنها، کنترل بخش هایی از شهر رمادی، مرکز استان انبار در غرب عراق و بخش اعظم شهر فلوجه را به دست گرفتند و پرسنل امنیتی عراق نتوانستند آنان را شکست دهند.
آقای مالکی سوگند خورده که شورشیان را سرکوب خواهد کرد در حالی که آنان پس از گذشت شش ماه هنوز در مقابل نیروهای دولتی ایستاده اند. سازمان ملل متحد می گوید جنگ در استان انبار موجب بی خانمان شدن حدود ۴۸۰ هزار نفر شده است.
جنگ با شورشیان و حملات وحشیانه این گروه از جمله سر بریدن و به صلیب کشیدن قربانیان موجب سرخوردگی بسیاری از سربازان و فرار آنان شده. روزنامه نیویورک تایمز از قول فرماندهان عراقی نوشته که فرار از خدمت، مرگ و جراحت سبب می شود که ارتش عراق روزانه ۳۰۰ سرباز خود را از دست بدهد.
دولت اسلامی عراق و شام، تا چه حد ثبات عراق را تهدید می کند؟
سنی‌های ناراضی می گویند دولت آقای مالکی قدرت را به انحصار خود درآورده
در سال ۲۰۰۹، مایکل هایدن، رئیس وقت سازمان سیای آمریکا، گفت که "القاعده در آستانه یک شکست استراتژیک در عراق" قرار دارد. امروز جانشین القاعده سرزمین هایی به وسعت صدها کیلومتر شامل استان های نینوا و انبار و نیز بخش هایی از سوریه را تحت کنترل خود درآورده و امیدوار است یک دولت اسلامی در آنجا تاسیس کند.
وضعیت سوریه موجب تقویت شورشیان وابسته به دولت اسلامی عراق و شام، و تحرک بخشیدن به آنان شده است. از سال ۲۰۱۲، شورشیان از سوریه پیکارجو استخدام کرده و سلاح های پیشرفته و منابع مورد نیاز برای جنگ را از این کشور وارد می کنند.
این گروه همچنین با مهارت از بن بست سیاسی موجود بین دولت مرکزی عراق و جامعه عرب های سنی مذهب استفاده می کنند. عرب های سنی ناراضی می گویند دولت آقای مالکی قدرت را به انحصار خود درآورده و با اتخاذ سیاست هایی مانند دستگیری جمعی تحت عنوان جنگ با تروریسم، آنها را هدف قرار می دهد.
سازمان ملل متحد می گوید در سال ۲۰۱۳ بیش از ۸۸۶۰ نفر در عراق کشته شدند. یک چنین تلفاتی از زمان اوج خشونت های قومی سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، بی سابقه بوده است. در سال جاری میلادی تا کنون بیش از ۴۷۰۰ نفر در عراق کشته شده‌اند.