آیا آیت الله خامنه ای در مقابل سپاه طرف روحانی را گرفته؟

احتمالا نمی توان گلایه اخیر آقای خامنه ای از رسانه های منسوب به سپاه را، به سادگی به "حمایت رهبری از دولت در مقابل سپاه پاسداران" تعبیر کرد

کنار هم گذاشتن سه خبر منتشر شده در یکی – دو هفته اخیر، حکایت از وقوع تحولی نادر در فضای سیاسی ایران دارد:

خبر اول:  انتقادامروز نماینده آیت الله خامنه ای در سپاه پاسداران از برخی اخبار "خبرگزاری‌ها و رسانه‌های وابسته به سپاه" و از جمله "خبرگزاری فارس" علیه دولت حسن روحانی.

خبر دوم: سخنان اخیر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح که به رسانه های "مرتبط با نیروهای مسلح" هشدار می داد اگر در شیوه پوشش اخبار دولت تجدیدنظر نکنند با آنها برخورد خواهد شد.

خبر سوم: اظهارات نقل شده از محمود علوی وزیر اطلاعات که جدیدا گفته یکی از "مسئولان عالی‌رتبه نظام" در واکنش به "دروغ پراکنی" برخی رسانه ها علیه دولت، به شدت به "مسئولان مرتبط با این رسانه‌ها" انتقاد کرده است. ادامه نقل قول تصریح دارد: "زمانی که مشاهده کردند که [تذکرشان] در عمل تاثیر آنچنانی نگذاشته، خود برخی از این بزرگواران را احضار کرده و برخورد شدیداللحن انجام دادند که چرا دولت را تضعیف می‌کنید؟"

از کنار هم گذاشتن این سه خبر، احتمالا می توان نتیجه گرفت که آیت الله خامنه ای، برخی از مسئولان سپاه پاسداران را احضار کرده و از آنها خواسته است از زیاده روی در حمله به دولت بپرهیزند.

این در شرایطی است که از زمان به قدرت رسیدن حسن روحانی، رسانه های منسوب به سپاه در حال حمله به دولت و اعضای آن بوده اند و بسیاری از منصوبین شخص آیت الله خامنه ای نیز -به ویژه در سپاه- به انتقاد مکرر از سیاست های رئیس جمهور -مشخصا در زمینه پرونده هسته ای– پرداخته اند.

با توجه به چنین شواهدی، این سوال مطرح می شود که آقای خامنه ای به چه علت ممکن است اخیرا از رویکرد رسانه های سپاه به دولت انتقاد کرده باشد؟

یک ماه حساس پرونده هسته ای

روسای جمهور ایران، با رهبر دیدارهای منظم هفتگی دارند و حسن روحانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. لابد آقای روحانی از فرصت دیدارهای هفتگی، برای ارائه مستنداتی در رد اتهامات منتقدان دولت در نهادهای حکومتی استفاده می کند.

اما انتقاد رسانه های نزدیک به سپاه از دولت یازدهم، ماه هاست که شدت گرفته و موضوع جدیدی به حساب نمی آید. در نتیجه، همچنان این سوال مطرح است که چرا آیت الله خامنه ای، باید در این مقطع زمانی مشخص به چنین انتقاد بی سابقه ای از عملکرد رسانه های نزدیک به سپاه بپردازد؟

به این پرسش می توان جواب های مختلفی داد. اما احتمال می رود که نزدیک شدن مهلت شش ماهه توافق ایران و قدرت های جهانی برای توافق هسته ای، در تلاش آیت الله خامنه ای برای کاهش فشار بر مذاکره کنندگان هسته ای بی تاثیر نباشد.

این مهلت، در پایان تیر ماه به پایان می رسد و هم اکنون آخرین تلاش ها برای کسب توافق در مهلت مقرر، با گفتگوهای مستقیم و کم سابقه میان معاونان وزرای خارجه ایران و آمریکا در جریان است. گفتگوهایی که رسانه های نزدیک به سپاه تاکنون بر سر آن دولت را زیر فشار نگذاشته اند و چه بسا این رویکرد، بی تاثیر از مواضع اخیر آقای خامنه ای نبوده است.

نمی توان انکار کرد که در گذشته نیز شدیدترین و خبرسازترین انتقادات چنین رسانه هایی از دولت، بر سر موضوع مذاکرات هسته ای بوده و این، همان مذاکراتی است که آقای خامنه‌ای به صراحت کلیک گفته‌بود به آن "خوشبین نیست و به جایی نمی رسد".

در شرایطی که آقای خامنه ای -حداقل سه بار- تاکید کرده که به نتیجه مذاکرات امیدوار نیست، اقدام رسانه هایی که در گذشته با حمله به دولت یازدهم، به تلاش برای اثبات غلط بودن سیاست خارجی و هسته ای آن پرداخته اند، مفهومی دیگر می یابد.

این رسانه ها، که شاید انتظار گلایه های اخیر آیت الله خامنه ای را نداشته اند، تاکنون عملا کاری جز تلاش برای اثبات "پیش بینی" رهبر انجام نمی داده اند.

تجربه مهر ۱۳۷۸

حدود چهار ماه مانده به انتخابات مجلس ششم، آیت الله خامنه ای به اتخاذ موضعی پرداخت که به نوعی یادآور واکنش اخیر او به رسانه های وابسته به سپاه پاسداران بود.

آقای خامنه ای، در سال ۱۳۷۸ و در پی اوج گیری حملات بی سابقه محافظه کاران به محمد خاتمی رئیس دولت اصلاح طلب، در اظهاراتی شگفت انگیز و علنی گفت که از "رئیس جمهور محترم" به طور "صددرصد" حمایت می کند.

ابوالقاسم خزعلی، از اعضای سابق شورای نگهبان، می گوید که بعد از اظهارات مشهور آیت الله خامنه ای در دفاع از آقای خاتمی، در دیداری با رهبر به او گفته است: "شما فرمودید من صددرصد رئیس جمهور را تأیید می کنم. این مطلب، خیلی دنباله دارد. ما نمی توانیم این را کنترل کنیم. تا ما بخواهیم جایی صحبت کنیم، بلافاصله می گویند: آقا ایشان را صددرصد تأیید کردند."

به گفته آقای خزعلی، آیت الله خامنه ای در پاسخ به او تاکید کرده است که به خاطر شرایط حساس کشور از رئیس جمهور حمایت کرده تا دولت با مشکل مواجه نشود، اما افزوده: "این بدان معنا نیست که شما انتقاد نکنید. شما اگر مطلبی دارید بگویید و انتقاد کنید."

در عمل هم، نه تنها روحانیون محافظه کار، که منصوبین رهبر جمهوری اسلامی در رسانه ها و نهادهای گوناگون نیز از مقابله با محمد خاتمی دست بر نداشتند و بلافاصله بعد از انتخابات مجلس، تهاجم بی سابقه ای را علیه اصلاح طلبان و دولت ششم آغاز کردند.

در نهایت شخص آقای خامنه ای، از ابتدای اردیبهشت ۱۳۷۹ – روز سخنرانی معروف خود علیه مطبوعات اصلاح طلب- رویکرد تهاجمی شدیدی را در مقابل همکاران و مدافعان آقای خاتمی در پیش گرفت و این رویه را تا پایان دوران ریاست جمهوری او ادامه داد.

الگوی رفتاری آیت الله خامنه ای قبل و بعد از انتخابات مجلس ششم، لزوما قرار نیست در ارتباط با دولت حسن روحانی نیز تکرار بشود یا نشود. اما به طور کلی، تجربه ثابت کرده که اعلام حمایت های رهبر جمهوری اسلامی از نیروهای میانه روی داخل حکومت، ممکن است بسیار ناپایدار باشد.

هرچند نمی توان با اطمینان پیش بینی کرد که آیا گفتگوهای ایران و قدرت های جهانی یک ماه دیگر به نتیجه می رسد یا اینکه کار به تمدید این مهلت و تن دادن به تبعات سنگین آن در هر دو طرف مذاکره می کشد، اما دورنمای حمایت رهبر جمهوری اسلامی از دولت یازدهم، احتمالا تابعی مستقیم از نتایج گفتگوهای هسته ای خواهد بود.

بر همین مبنا، شواهد کافی در دست نیست که گلایه اخیر آقای خامنه ای از رسانه های منسوب به نهادهای نظامی را، بتوان به سادگی به "حمایت رهبری از دولت در مقابل سپاه پاسداران" تعبیر کرد.