وزارت خارجه ایران: دعوتی از عربستان سعودی دریافت نشده است

سعود الفیصل امیدوار است "ایران بخشی از مشکلات نباشد" و به تلاش مشترک برای امنیت منطقه‌ بپیوندد

مقامات ایرانی گفته‌اند دعوتی برای دیدار وزیر امور خارجه به عربستان دریافت نکرده‌اند.

روز گذشته، امیر سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان، در یک نشست خبری در ریاض، در پاسخ به سئوالی در مورد روابط با جمهوری اسلامی گفته است: "ایران کشور همسایه و دارای روابط با عربستان است و ما همواره آماده تماس و گفتگو با آنان هستیم."

خبرگزاری دولتی ایران - ایرنا - در گزارشی در روز چهارشنبه، ٢٤ اردیبهشت (١٤ مه) به نقل از حسین امیرعبداللهیان، معاون وزارت امور خارجه نوشت که "دعوتی کتبی هنوز دریافت نشده اما برنامه دیدار وزرای خارجه دو کشور در دستور کار جمهوری اسلامی است." وی گفته است "ما از مذاکره و ملاقات برای کمک به حل مشکلات منطقه، رفع سوء‌تفاهمات و توسعه بیشتر مناسبات دوجانبه استقبال می‌کنیم."

به گزارش واحد مرکزی خبر، متعلق به رادیو و تلویزیون دولتی ایران، سعود الفیصل گفته است که از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، برای سفر رسمی به عربستان دعوت به عمل آمده اما هنوز پاسخ به این دعوت دریافت نشده است اما هر زمانی که او مایل به انجام این سفر باشد، مقامات عربستان آماده استقبال از او هستند.

رقابت در مهندسی بهار عربی

از آنجا که بهار عربی به عنوان جنبشی برای اصلاحات دموکراتیک به راه افتاد، طبیعی به نظر می‌رسید که حکومت روحانیون شیعه در ایران و حکومت پادشاهی وهابی در عربستان در جهتگیری مشترکی، در صدد جلوگیری از گسترش آن برآیند و در این زمینه، به نوعی تفاهم ضمنی برسند. اما آنچه که در عمل روی داد، تلاش هر دو کشور برای شکل دهی به این جنبش و مهندسی سمت و سوی آن به نفع خود و به زیان دیگری بود

وزیر خارجه سعودی گفته بود که دولت آن کشور امیدوار است گفتگو با ایرانیان باعث شود تا "اگر اختلاف نظری وجود دارد، به نفع هر دو طرف فیصله یابد." وی افزود که انتظار عربستان سعودی این است که "ایران بخشی از مشکلات نباشد، بلکه به تلاش مشترک برای امنیت حفظ منطقه و رفاه منطقه بپیوندد."

در صورت انجام دیدار محمدجواد ظریف از ریاض، این نخستین سفر مقامات ارشد دو کشور طی چند سالی است که روند تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی باعث افزایش بی‌اعتمادی و بروز کدورت در روابط دو کشور شده است. به خصوص روند حرکت اعتراضی موسوم به "بهار عربی" در چند کشور منطقه به اختلاف نظر ایران و عربستان دامن زده است.

به گفته برخی ناظران، از آنجا که بهار عربی به عنوان جنبشی برای اصلاحات دموکراتیک به راه افتاد، طبیعی به نظر می‌رسید که حکومت روحانیون شیعه در ایران و حکومت پادشاهی وهابی در عربستان در جهتگیری مشترکی، در صدد جلوگیری از گسترش آن برآیند و در این زمینه، به نوعی تفاهم و هماهنگی ضمنی برسند. اما آنچه که در عمل روی داد، تلاش هر دو کشور برای شکل‌دهی به این جنبش و مهندسی سمت و سوی آن به نفع خود و به زیان دیگری بود.

عربستان از کاهش تنش در روابط ایران و آمریکا و چشم انداز حل بحران هسته‌ای نگران است

به خصوص حرکت اعتراضی در بحرین به دلیل حضور روحانیون شیعه در صحنه اعتراضات و حمایت شدید ایران از آنان، این نگرانی را برای مقامات سعودی پیش آورد که جمهوری اسلامی در صدد استقرار حکومت دینی شبیه ایران در بحرین است که، به نظر آنان، می‌توانست به عنوان مرکز هدایت اقلیت شیعه در عربستان، یمن و سایر کشورها عمل کند و باعث بی‌ثباتی حکومت‌های آنها شود. به همین دلیل نیز عربستان در ارسال کمک به حکومتگران سنی بحرین برای مقابله با معترضان تردیدی به خود راه نداد و به این ترتیب، خشم ایران را برانگیخت.

در مقابل، حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی از برخورد خونین حکومت علوی سوریه با معترضان خشم بسیاری از دولت‌های عرب و اسلامی منطقه، به خصوص عربستان سعودی را برانگیخت. رویکرد ایران نسبت به بحران سوریه در کنار نفوذ بر دولت تحت رهبری شیعیان در عراق و موضعگیری در قبال تحولات سیاسی لبنان، این شبهه را پیش آورد که جمهوری اسلامی در صدد بهره برداری از احساسات فرقه‌ای برای گسترش نفوذ خود است.

وزیر دفاع آمریکا در ریاض - به گفته برخی منابع، آمریکاییان مشوق عربستان در تماس با ایران هستند

در مقابل، اختلاف نظر جامعه جهانی با جمهوری اسلامی بر سر برنامه هسته‌ای و فشار اقتصادی و سیاسی غرب بر ایران از نظر عربستان سعودی عاملی بازدارنده در برابر "توسعه طلبی" مفروض ایران محسوب می شد.

در ماه‌های اخیر، نرمش ایران در زمینه سیاست هسته‌ای، بهبود نسبی روابط با غرب، مذاکرات هسته‌ای و چشم انداز کاهش و حتی لغو تحریم خارجی، اطمینان خاطر رقبای ایران در مورد "مهار" این کشور توسط غرب را تضعیف کرده به نحوی که عربستان سعودی، در کنار اسرائیل، مذکرات هسته‌ای را با تردید تلقی کرده و نسبت به آثار امنیتی "کوتاه آمدن" آمریکاییان در برابر ایران نگران بوده‌اند.

روزنامه گاردین، چاپ لندن، در گزارشی پیرامون اظهارات اخیر سعود الفیصل نوشته است که ایالات متحده کوشیده است عربستان را راضی کند تا با وجود بی‌اعتمادی قدیمی نسبت به جمهوری اسلامی ایران، به نوعی تفاهم با این کشور دست یابد. به نوشته این روزنامه، چاک هیگل، وزیر دفاع آمریکا، اواخر ماه مه به عربستان سفر می‌کند و خواهد کوشید تا مقامات سعودی را قانع کند به اظهارات اخیر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در مورد تمایل به بهبود روابط با عربستان توجه کنند.

ملک عبدالله و احمدی‌نژاد - مدتهاست مقامات ارشد ایران و عربستان تماسی نداشته‌اند

در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی در ایران، دو کشور عربستان و ایران عمدتا روابط دوستانه یا دست کم تفاهم آمیز داشتند. در حالیکه عربستان خود را رهبر معنوی جهان اسلام می‌دانست، نقش ایران به عنوان قدرت برتر نظامی و محافظ امنیت منطقه را نیز به چالش نمی‌گرفت. البته در آن زمان هم، تفاوت نظر دو کشور بر سر سیاست نفتی اوپک، به خصوص حمایت ایران از افزایش بهای نفت خام و مخالفت عربستان با چنین روندی، در برخی سال‌ها باعث رقابت نفتی و حتی دلگیری متقابل دو دولت می‌شد.

پس از انقلاب، موضعگیری رهبری جمهوری اسلامی که از نظر عقیدتی، حکومت عربستان و مدیریت آن بر اماکن مقدس اسلامی را غیرقابل قبول می‌دانست، و نگرانی عربستان از نیات رژیم جدید ایران در زمینه "صدور انقلاب" باعث اختلاف نظر بین دو حکومت شد که در درگیری خشونت‌آمیز مکه در مراسم حج سال ١٣٦٦ و اظهارات رهبر وقت جمهوری اسلامی علیه برقراری هر نوع رابطه‌ای با عربستان سعودی و حتی ممنوعیت سفر حج به اوج خود رسید.

در سال‌های بعد، تلاش‌هایی از سوی ایران و عربستان برای بهبود روابط صورت گرفت که به خصوص در زمینه پایان دادن به چندین سال رکود نفتی و بهبود بهای نفت اهمیت داشت.