نگاهی به بازار سنتی رشت

واژه بازار بسیار کهن است و در برخی از زبانهای کهن ایرانی وجود داشته است. در واقع از زمانی که انسان مبادرت به مبادله کالا به کالا (به صورت تهاتری) نمود، به گونه ای اصطلاح بازار پدید آمد و روند پیدایش رشد و تکوین آن در طول تاریخ طی شد. بازار به عنوان یکی از مهمترین عناصر کالبدی هر شهر است که در واقع قلب آن نیز محسوب می شود. در سطح شهر رشت مهمترین کانون فعالیتهای تجاری، بازار مرکزی آن است که در بافت قدیمی آن قرار دارد و روزانه تعداد بسیار زیادی از مردم محلات مختلف و حتی شهرهای کوچک و روستاهای اطراف را به سوی خود جذب می کند.

بازار بزرگ شهر رشت در بافت قدیمی و مرکزی این شهر قرار دارد و مرکز کلیه فعالیت‌های بازرگانی استان گیلان به حساب می‌آید.

بازار سنتی رشت شامل میدان بزرگ، میدان کوچک، چهارسوق‌‌ها و کاروانسراها است. معماری کاروانسراها و طاقی‌های موجود در بازار رشت یکی از جاذبه‌های توریستی این بازار است.

در گوشه و کنار بازار رشت میتوان جلوه های گوناگونی از زیبایی‌های فرهنگ فولکلور این استان را یافت که به نوبه خود بسیار زیبا و جذاب است. این بازار از بخش‌های گوناگونی شامل کاروانسراها و طاقی‌ها و… تشکیل شده است.

در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، ۱۴ کاروانسرا وجود دارد که توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند. این کاروانسراها در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی به عنوان کانون‌های بازرگانی ساخته شدند.

تعدادی از آنها عبارتند از: طاقی‌های بزرگ و کوچک، سعادت و کاروانسراهای محتشم، چینی چیان، ملک و … .

طاقی بزرگ این کاروانسرا در سال ۱۳۲۱ هجری قمری در ضلع جنوبی کاروانسرای طاقی کوچک و راسته دوم زرگرها و ضلع غربی سرای قیصریه فخر، در ضلع جنوبی راسته میدان کوچک و ضلع شرقی راسته پلاستیک فروش‌ها ساخته شده است.

طاقی کوچک و ۱۳ کاروانسرای دیگر نیز در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، توسط راسته‌های مختلف به هم مرتبط هستند و در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی ساخته شده است.

این کاروانسرا در ضلع شمالی بازار رشت جنب مسجد حاج مجتهد قرار دارد و از طریق دالان جنوبی و شرقی به کاروانسرای طاقی بزرگ و راسته گونی‌فروشان و کاروانسرای ملک مرتبط است و همچنین از طریق دالان شمالی به مسجد حاج مجتهد خیابان شریعتی راه دارد.

طاقی سعادت در محدوده میدان بزرگ واقع شده و در بافت بازار درون شهری نقش مهمی دارد. قدمت آن به دوره قاجاریه می‌رسد که در گذشته یکی از قطب‌های تجاری مهم محسوب می‌شده است.

کاروانسرای محتشم همانند دیگر کاروانسراها در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت در سال ۱۳۰۰ ساخته شده و در ضلع شمال غربی آن کاروانسرای گلشن و ضلع غربی آن بازارچه عطاران قرار دارد.

کاروانسرای چینی چیان نیز در قسمت شمال غرب بازار رشت نزدیک چهار سوق قرار دارد و در قسمت شرق با سرای حاجی حسن خان و از غرب بعد از راسته حلبی سازها با سرای سعادت همجوار است. این بنا در سال ۱۳۰۸ توسط برادران چینی‌چیان ساخته شده است.

کاروانسرای ملک دارای بافت بازار درون شهری است که در دوران قاجاریه ساخته شده و برای صادرات برنج به روسیه و ابریشم به کاشان و یزد مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

خرید از بازار رشت اگرچه با مشکلات عبوری روبه روست اما در نوع خود از دیدنی های استان گیلان به شمار می رود. گردشگر وقتی به بازار رشت وارد می شود به دنبال خرید سوغات و یا کالای موردنظر در میان تنوعی از رنگ های زیبای محصولات کشاورزی، انواع ماهی و… ساعت ها به جست وجو می پردازد و در کنار آن از کاروانسراهای قدیمی رشت و طاقی های بزرگ و کوچک آن دیدن می کند. آنچه که در این بین از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است لزوم توجه به میراث فرهنگی بازار بزرگ رشت است. بازاری که از دیرباز محل داد و ستد کالاها میان ایرانیان و اروپاییان بوده است، بی تردید نقش بازار در رونق گردشگران استان گیلان بسیار پراهمیت است و نمی توان به سادگی از آن گذشت .