زنان و ازدواج موقت
شیما شهرابی
قَبِلتُ؟!
ایران وایر , شیما شهرابی : رختخواب این دو زن یکی است؛ یک شب «فاطمه» سرش را بر بالش، کنارعباس می‌گذارد و شب دیگر نوبت «نرگس» است. اینجا روستایی است در نزدیکی شهرستان «نکا». عباس تعمیرگاه دارد و ماشین‌های در جاده مانده را تعمیر میکند.
فاطمه پیازها را سرخ میکند و نرگس بادمجان‌ها را پوست می‌گیرد. فاطمه بچه‌ها را می‌خواباند و نرگس ظرف‌ها را می‌شوید. اما فقط کارهای خانه نیست که آنها با هم تقسیم کرده‌اند.
نرگس هفت هشت سالی از فاطمه کوچکتر است. شاید به همین دلیل است که بچه‌ها فاطمه را «مادر» و نرگس را «مامان» صدا میزنند. فرقی نمیکند بچه مال کیست؛ این خانه، دو مادر و یک پدر دارد. پدری که همه بچه‌ها و حتی نرگس و فاطمه او را «آقا» صدا میزنند.
«آقا» شش سال از فاطمه بزرگ‌تر است و اختلاف سن او با نرگس، به سیزده، چهارده سال میرسد.
نرگس از اهالی روستای کناری است. پدر و مادر و برادرش را در یک تصادف از دست میدهد. عباس برای کمک به خانه‌شان میرفته است. آن زمان، نرگس 13 ساله بوده اما عباس از شوهر خواهر نرگس اجازه میخواهد که برای جلوگیری از گناه، او را صیغه کند. فاطمه میگوید: «آنوقت‌ها پسر بزرگم شش ساله بود و دخترم "طاهره"، سه ساله. وضع زندگی‌مان خوب بود . کار عباس گرفته بود. من هم می‌گفتم چه اشکالی دارد به دیگران هم کمک کند اما از مساله صیغه خبر نداشتم.»
اما یک روز عباس، فاطمه را صدا میکند و برایش از شرع، قانون و گناه حرف می‌زند. فاطمه میگوید: «چیزی از حرف‌هایش دستگیرم نمی‌شد تا این که مستقیم گفت نرگس را صیغه کرده و قرار است از فردا او هم با ما زندگی کند.» فاطمه همان موقع قهر میکند و میرود خانه پدرش.
میگوید: «دیدم پدرم هم چیزی ندارد که بگوید. خودش هم سر مادرم هوو آورده بود. اما پدرم، خانه‌ها را جدا کرده بود. زن بابایم بچه‌دار نشد.» خانواده فاطمه او را وادار میکنند که برگردد سر خانه‌اش. فاطمه فقط 21 سالش بوده که مجبور میشود همه زندگی‌اش را تقسیم کند. وقتی نرگس از عباس باردار میشود، فاطمه با آنها راهی محضر میشود تا نام شوهرش را وارد شناسنامه زن دیگری کند. فاطمه تنها قربانی این داستان واقعی نیست؛ نرگس هم وضعیت بهتری ندارد. میگوید: «وقتی کسی را نداشته باشی، وقتی لنگ یک لقمه نان باشی، به خیلی کارها تن میدهی. وقتی پدر بالای سرت نباشد و اجازه‌ات بیفتد دست شوهر خواهر، وضع زندگی‌ات بهتر نمی‌شود.»
قبل از عباس، یک مرد 72 ساله از اهالی روستای خودشان، از نرگس خواستگاری میکند. نرگس میگوید: «اگر صیغه "آقا" نمیشدم، باید زن همان پیرمردی می‌شدم که غیر از زن و بچه، عروس و داماد و نوه هم داشت. عباس گفته بود صیغه می‌شویم که رفت و آمدش مشکل شرعی نداشته باشد. اما بعد از صیغه، خواسته‌هایش بیشتر شد.»
نرگس و فاطمه هم مثل هر دختر دیگری آرزو داشته‌اند تنها ملکه خانه خودشان باشند اما وقتی از ملکه حرف میزنم، نرگس میگوید: «ای بابا، ما شبیه کنیزها هم زندگی نمی‌کنیم چه رسد به ملکه.»
عباس شام و چای را که می‌خورد، داخل اتاق میرود و پشتسرش نوبت هر که باشد، خودش میرود داخل اتاق. او اصلا فکر نمیکند که زنانش از زندگی با او ناراضی باشند. میگوید: من به گفته اسلام، عدالت را رعایت میکنم؛ مثلا اگر یک بلوز برای فاطمه بخرم، حتما باید شبیه آن را برای نرگس بخرم.»
از لحاظ عاطفی چطور؟ این سوال را که میپرسم، اخم میکند و میگوید: «رمز و راز رختخواب و زن وشوهری را که نباید همه‌جا گفت.»
نگاه ابزاری
«شیرین صالحی»، وکیل دادگاه خانواده است. وقتی داستان عباس و زندگی‌اش را می‌شنود، میگوید: «این که تعریف میکنی، یکی از بهترین نمونه‌های چند همسری است. شاید دلیل آن، زندگی در روستا است. این مرد به مراتب قانع‌تر از مردانی است که در پرونده‌های من حضور دارند. در بسیاری از خانواد‌‌ه‌های مذهبی، صیغه دست‌آویز مردان برای داشتن روابط خارج از چارچوب زناشویی است. من پروندهای از یک خانواده مذهبی دارم که زن خانه، شوهرش را با ز‌‌ن‌های مختلف دیده و هربار اعتراض کرده، همسرش صیغه‌نامه نشانش داده و از حکم دین صحبت کرده است. زن به خاطر بچه‌هایش، تا حالا زندگی کرده اما هفته پیش که به من مراجعه کرد، میگفت طاقتم تمام شده و برای مشاوره طلاق آمده بود. همسرش از دسته مردهای مومن است و صیغه را امری شرعی می‌داند. او تنها یک زن را صیغه نکرده بلکه هربار سراغ یک زن میرود.»
حرفهای شیرین صالحی مرا به سال‌ها پیش میبرد؛ زمانی که برای تکمیل پایان‌نامه‌ام در کانون اصلاح و تربیت، روبه‌روی دختری 15 ساله نشستم که به جرم فحشا، در یک خانه فساد دستگیر شده بود. دختر لابه‌لای حرف‌هایش برایم از مردی گفت که قبل از عملی کردن خواسته‌اش، خودش صیغه شرعی خوانده و از او خواسته بود کلمه «قَبِلتُ» را بگوید تا مرتکب گناه نشود.
شیرین صالحی معتقد است که ازدواج موقت، بنیان‌های خانواده را سست میکند و اغلب زنانی که متوجه ازدواج موقت همسران خود می‌شوند، تقاضای طلاق میکنند. او به «ایران وایر» میگوید: «واقعیت این است که همسر دایم اگر طلاق هم نگیرد، طلاق عاطفی حتما رخ میدهد.»
دکتر «مریم یوسفی»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه هم حرفهای خانم صالحی را تایید میکند. او معتقد است که قوانین صیغه کاملا یک طرفه و به نفع مردان است.
او به «ایران‌وایر» میگوید: «ازدواج موقت، همان‌طور که از نامش پیدا است، موقت است ونگاه مرد به آن، یک نگاه موقتی و گذرا است. هیچ مردی غیرت و تعصبی که نسبت به ازدواج دایم خود دارد، نسبت به ازدواج موقتش ندارد چون معتقد است این یک امر موقتی است و هر زمان بخواهد میتواند برود و یک فرد دیگری را انتخاب کند.همین امر سبب میشود یک مرد در سال بتواند 10 مورد ازدواج موقت داشته باشد و این یعنی نگاه ابزاری داشتن به زن.»
مرگ برای همسایه
جالب این جا است که همه زنان، مخالف ازدواج موقت و یا چند همسری نیستند؛ «لاله افتخاری»، نماینده مجلس شورای اسلامی درباره ازدواج موقت میگوید: «از نظر شرع مقدس، ازدواج دایم به عنوان غذا است، در حالی که ازدواج مجدد باید در سبد درمان بیاید. ازدواج دایم اساس زندگی در اسلام است اما ازدواج موقت هم باید ساماندهی داشته باشد.»
افتخاری حاضر نیست بیشتر از این به «ایران وایر» توضیح دهد. میگوید: «من توضیحات لازم در این مورد را داده‌ام.»
او بدون این که منتظر جمله بعدی باشد، با گفتن کلمه خداحافظ ، تلفن خود را قطع میکند. اما «عشرت شایق»، نماینده سابق مجلس، رک و راست از ازدواج موقت دفاع میکند و میگوید: «اسلام، ازدواج موقت را جایز دانسته، بنابراین ما چه طور می‌توانیم با آن مخالفت کنیم.»
وقتی از او میپرسم اگر دامادتان دست به ازدواج موقت بزند، بازهم نظرتان همین است؟ کمی مکث میکند و میگوید: «گردنش را میزنم. ازدواج موقت و یا چندهمسری در اسلام درموارد خاص توصیه شده است.»
اما او هم ترجیح میدهد مکالمه را ادامه ندهد: «بهتر است شما بقیه سوالات خود را فردا بپرسید. اجازه دهید من سایت شما را ببینم و بعد با شما گفت‌وگو کنم.»
تلاش‌های ما برای برقراری ارتباط با این نماینده مجلس هفتم در روزهای بعد ناکام ماند.
زنان تنها
ثبت‌نام در سایت‌های ویژه ازدواج موقت، کار سختی نیست. با نام مستعار یک مرد در یکی از این سایت‌ها ثبت‌نام میکنم. میزان تحصیلات، تعداد فرزندان، شهر محل اقامت و البته قد، وزن و سن، مشخصاتی هستند که می‌توانید برای انتخاب همسر موقت تعیین کنید. سپس این سایت تعداد اعضایی را که با این مشخصات آن‌لاین هستند، معرفی میکند و شما می‌توانید با واریز 20هزار تومان، به این کاربران پیام دهید.
حدود سنی 18 و 20 تا 35 سال را انتخاب کرده‌ام. میزان تحصیلات را هم لیسانس در نظر گرفته‌ام با قد متوسط و این که در شهر تهران ساکن باشند. پنج نفر معرفی می‌شوند که تنها یکی از آنها با آی دی «ندا، 34 ساله» آن‌لاین است. این، چت چند دقیقه‌ای من با زنی است که در سایت ازدواج موقت ثبت‌نام کرده و دنبال یک شریک جنسی میگردد:
من: مردی 37 ساله‌ام که خواهان ازدواج موقت با شما هستم.
ندا: فکر می‌کنید برای مهریه چقدر توان پرداخت داشته باشید؟
من: مگر مهریه را سایت نمی‌گیرد.
ندا: خیر، در صورت توافق ما به ازدواج موقت، سایت 40 هزارتومان می‌گیرد اما مهریه چیزی است که در ازدواج موقت به خود زن پرداخت میشود.
من: شما با چقدر راضی هستید؟
ندا: 100هزارتومان برای صیغه دو ساعته.
من: شما قبلا ازدواج کرده‌اید؟
ندا: بله. شما هم که حتما هم زن دارید و هم بچه.
من: بله، برای شما که مهم نیست؟
ندا: من فقط دو ساعت به شما محرم هستم. چه روزی برای شما خوب است؟
من: فردا.
ندا: پس الان 40 هزارتومان به حساب سایت واریز کنید. لطفا صفحه واریز وجه را برایم بفرستید و بعد یک دفترخانه مشخص کنید و ساعت و آدرس آن را به من خبر دهید.
من: چرا صیغه می‌کنید؟
ندا: خب، اگر صیغه نخوانیم که زنا کرده‌ایم.
من: شما به این چیزها اعتقاد دارید؟
ندا: اگر نداشتم که به این سایت نمی‌آمدم. شما اگر اعتقاد نداری، چرا این جایی. من باید بروم، اگر خواستید، بعد از واریز پول خبرم کنید.
یاد گفت‌وگویی میافتم که چند وقت پیش با مدیر یکی از سایت‌های صیغه منتشر شد. او درباره زنانی که با سایت همکاری میکنند، حرفهای تکان دهنده‌ای زد. او در مورد نحوه آشنایی با چهار خانمی که با سایت کار میکنند و به گفته وی، «هم از لحاظ اعتقادی و هم سلامت تایید شده هستند»، به «خبرآن‌لاین» میگوید:«این خانمها توسط دفاتر ازدواج و طلاق به ما معرفی می‌شوند. به خاطر تعداد اندک‌شان، ما با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم و از دفاتر خواسته‌ایم اگر موردی سراغ دارند، به ما معرفی کنند. در سایت خودمان هم اعلام کرده‌ایم که اگر زنی مطلقه است و شرایط آن را دارد، برای رضای خدا و رفع مشکل جوانان، با ما همکاری کند. به خاطر همین تعداد کم خانمها و تقاضاهای بسیار، یکی از خانمها تا مدت‌ها وقت ندارد و برای خانم‌های دیگر نیز باید چند روز دیگر وقت داد. این خانمها مشکلات مالی و نیاز جنسی دارند اما بیشتر به خاطر مسایل مالی با ما همکاری میکنند.»