۸۰ سالگی امجدیه؛ روزهای خوش سی سال پیش تمام شد
با اعلام تاریخ مجدد برای بازی پرسپولیس با ژاندارمری و تعیین استادیوم آزادی به عنوان میزبان، این تیم ضمن کسب پیروزی، برای چهارمین سال متوالی قهرمان شد
مهدی رستم‌پور
خبرنگار و مفسر ورزشی
سال۱۳۱۳ زمین فوتبال و استخر امجدیه ساخته شد. این مجموعه ورزشی که اینک اهمیت سالن‌های جنبی‌اش بیشتر از مستطیل نه چندان سبزش است، به زودی هشتاد ساله خواهد شد.
محل برتری ایران بر اسرائیل برای قهرمانی در جام ملت‌های آسیا. ۳۰ سال میزبان تیم ملی ایران و جایی که تاج، فاتح جام باشگاه‌های آسیا شد. امجدیه از دهه ۳۰ تا دهه ۶۰، میزبان شهرآوردهای فراموش شده تاج، شاهین، دارایی و پرسپولیس بوده و حتی روی چمن‌هایش پهلوان بی‌وزن کشتی باستانی ایران را برگزیده.
چشم ورزش ایران از دوران رضاشاه تا افتتاح استادیوم آریامهر، حالا نه می‌بیند و نه می‌بینندش. امجدیه شده ورزشگاه شهید شیرودی. اما گاهی مطبوعاتی‌ها نه آن را می‌نویسند و نه این. صفت را ترجیح می‌دهند: "ورزشگاه پیر تهران". زیرا فرسودگی‌اش چشمگیرتر است از اسم واقعی یا نام انقلابی.
سال ۱۳۷۳ «طرح جامع بازسازی بنیادی» ورزشگاه پیر، به سعید فائقی سپرده شد و سازمان تربیت بدنی هم جشنی گرفت برای۶۰ سالگی امجدیه. فعلاً اما از جشن ۸۰ سالگی و طرحی نو در احیای مجدد زمین فوتبال امجدیه خبری نیست. طرح تبدیل امجدیه به موزه عالی ورزش ایران نیز فراموش شده است.
سالن‌های جنبی‌اش اما همچنان پر رونق‌اند. سالن کشتی جهانبخت توفیق، ورزشگاه چند منظوره افراسیابی، دو تالار بوکس، تالار سرپوشیده و ۱۰زمین خاکی تنیس، دو زمین چمن مصنوعی، ورزش‌های رزمی در سالن کبکانیان، سالن‌های بدمینتون و پینگ‌پنگ، دیوار سنگ‌نوردی مرحوم داودی، تالار ژیمناستیک آذرپی، سالن شمشیربازی کلاهدوز، بدنسازی، وزنه‌برداری، تیراندازی و پیست دوومیدانی.
استخر روباز قهرمانی قدیمی‌ترین استخر ایران است. استخر شنای "۹ دی" هم توسط محمود احمدی‌نژاد افتتاح شد. استخر تاجیکی (اختصاصی زنان) و استخر شهید حسن نوفلاح نیز در همین مجموعه‌اند.
شکل‌گیری بخشی از جذاب‌ترین خاطرات تاریخ ورزش ایران، بین این اماکن ورزشی تقسیم شده. ماجراهایی که گاهی به خاطر مصلحت‌های سیاسی، از ثبت درست و دقیق بازمانده‌اند. از جمله روزی که با ممانعت از برگزاری بازی استقلال و پاس، مرگ تدریجی امجدیه آغاز شد، یعنی بیست و هفتم بهمن ۶۸. شورش تماشاگران در آن روز، ادامه ماجرایی مشابه بود که پنج سال پیشتر رخ داده بود.
'شورش۶۳'
هجوم تماشاگران به زمین چمن، آتش زدن تشک‌های پرش ارتفاع و پرش با نیزه، سردادن شعار، شکستن شیشه‌های ورزشگاه و کندن تیر دروازه‌ها. ماجرایی که هفدهم مهر ۱۳۶۳ رخ داد.
اتفاقاتی که برای حکومت انقلابی چنان نابهنگام و غیر قابل تحمل بود که لیگ سال ۶۳ را نیمه تمام باقی گذاشتند. فوتبال تعطیل شد.
آن روز و پس از بازی نفت با بانک ملی، سیل جمعیت در امجدیه منتظر بود تا بازی پاس و پرسپولیس را ببیند. چنان ازدحامی شد که شماری از جمعیت، ناگزیر وارد پیست دوومیدانی و زمین شدند.
پرسپولیس آن سال، بازی‌هایش را در آزادی برگزار کرد. جز دیدار با باشگاه پیام که ۳۵ هزار نفر را به امجدیه کشاند. هیات فوتبال تهران زمانی متوجه شد سپردن میزبانی بازی پرسپولیس و پاس به امجدیه اشتباه است که به جای بازیکنان، مردم وسط زمین بودند.
بلندگوی ورزشگاه اعلام کرد به دلیل استقبال زیاد، بازی را بدون فروش بلیت در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد کرد. بلندگویی که دقایقی بعد، پایین کشیده شد.
فردا روزنامه اطلاعات نوشت محمد جانفدا، رییس هیات فوتبال تهران بازداشت و با قرار سه میلیون روانه زندان شد: «با نظر بازپرس، وی به علت تخلف خودسرانه باعث بروز حوادث ناگوار شد که خود ایشان هم به این امر معترف هستند.»
جانفدا زندانی شدنش را تکذیب کرد و گفت فقط از تربیت بدنی به او گفتند برای ادای توضیحات به دادستانی مراجعه کند. اما سازمان تربیت بدنی هم جانفدا را مقصر اصلی دانست و در اطلاعیه‌ای نوشت، او به دلیل"عدم توجه به دستورالعمل سازمان تربیت بدنی و رعایت ننمودن تذکرات پلیس مقصر است و باید هر چه زودتر برکنار شود. "
دیگر هیچ یک از بازی های پرسپولیس در ورزشگاه شهید شیرودی برگزار نشد. جانفدا بعداً مسئول تربیت بدنی وزارت نیرو شد. او که اصلاً فوتبالیست بود، پس از حوادث ۶۳ چنان از فوتبال دلزده بود که کشتی نویسی پیشه کرد.
'اغتشاش۶۸'
تنها عکسی که از ماجرای ۶۸ و هجوم جمعیت به داخل زمین در کیهان ورزشی منتشر شد
جمعه بیست و هفتم بهمن ۱۳۶۸ قرار بود هفته آخر جام باشگاه‌های تهران برگزار شود. پرسپولیس و ژاندارمری ساعت ۱۵ در ورزشگاه آزادی و همزمان، استقلال با پاس در شیرودی.
اوج حساسیت. پرسپولیس فقط با نیم امتیاز برتری از استقلال پیش است زیرا طبق قوانینی که فقط همان سال اعمال شد، تساوی بدون گل یک امتیاز داشت و با گل، یک و نیم امتیاز. پرسپولیس ۳۵.۵ امتیاز دارد با تفاضل گل ۲۰. استقلال ۳۵ امتیازی است با تفاضل ۱۹.
بارندگی شدید پنجشنبه باعث می‌شود هیات فوتبال تهران، صبح روز مسابقه تصمیم به لغو بازی‌ها بگیرد. گرچه هوا کاملاً آفتابی بود اما آن موقع رسم نبود هنگام بارندگی، زمین را بپوشانند.
اولین بخش خبری صداوسیما که هواداران مطلع می‌شوند، ساعت ۱۴ رادیو است! بسیاری از ساعت‌ها قبل مقابل ورزشگاه هستند و تعداد پرشماری نیز از تهران و شهرستان‌ها در مسیر.
این بار همه جا خیس است و برخلاف پنج سال قبل، چندان دود و آتشی در کار نیست. برخلاف "شورش ۶۳"، مردم تاسیسات امجدیه را تخریب نمی‌کنند. اما شعارهای سیاسی می‌دهند.
حسن غفوری‌فرد رییس سازمان تربیت بدنی با مقصر دانستن هیات فوتبال تهران گفت: «عده‌ای دست به سوء استفاده و اخلالگری زدند که برخورد مناسب با آنها صورت خواهد گرفت.»
سر دادن شعار مرگ بر جمهوری اسلامی در قلب تهران، آنهم پنج روز بعد از راهپیمایی ۲۲ بهمن، برای دولت ثقیل‌تر از آن بود که واکنش‌ها به اظهارنظر معاون رییس جمهور ختم شود. عبدالله نوری وزیر کشور نیز گفت: «شکست خورده‌هایی که بعد از راهپیمایی بزرگ ۲۲ بهمن هیچ دستاویزی نداشتند، با تبلیغات بسیار گسترده عنوان کردند مردم در حال جدایی از نظام جمهوری اسلامی هستند. بعضی از رسانه‌های خارجی هنوز هم این داستان را با تحلیل‌های ذهنی و خیالی ادامه می‌دهند.»
نوری که در کنفرانس خبری صحبت می‌کرد، یادآور شد: «سروصدا‌ها در یکساعت خاموش گشت و افراد متفرق شدند. اصولاً فوتبال در دنیا یکسری مسائل جنجالی به دنبال دارد که در نتیجه به شعارهای تیمی، سیاسی و گاه حتی کشتار منجر می‌گردد.»
محمدسعید مدنی سردبیر جدید کیهان ورزشی نوشت: «چه عناصری در کار خلق آن صحنه‌های زشت و ناخوشایند دخیل بودند. تعزیه‌گردان واقعی آن قضایا کدام چهره‌های شرور و وسواسان خناس بودند؟ زمینه لگد انداختن چند معلوم‌الحال که آب را گل‌آلود می‌کنند برای گرفتن ماهی، خنثی کنیم. وگرنه مردم تکلیف ماهی‌گیرانی که مشت بر دریا می‌کوبند را تعیین می‌کنند.»
توضیحات عبدالله نوری وزیر کشور درباره حوادث ورزشگاه امجدیه
نکته جالب ماجرا، یادداشت محمد جانفدا بود. محکوم آشوب پنج سال قبل امجدیه. او تندتر از سردبیر جوان کیهان ورزشی نوشت: «فرهنگ مسابقه یعنی قرار گرفتن در دام از پیش تعبیه شده استعمار. نباید اجازه داد بت‌هایی که فرو افتاده‌اند قامت افرازند که اگر چنین شود روز دفن فرهنگ انقلاب خواهد بود. وقتی جام به روش تخت جمشیدی‌اش در جریان باشد، رادیو لحظه به لحظه پخش کند، ... آیا تیم‌ها در چنین سیرک رنگارنگی متوسل به خیانت نخواهند شد؟»
حسن امین‌بخش رییس هیات فوتبال تهران، تاخیر رادیو در پخش خبر را مقصر دانست و گفت: «همه مردم برنامه "صبح جمعه با شما" را گوش می‌کنند و اگر وسط این برنامه، اطلاعیه لغو بازی پخش می‌گردید، ماموران با ازدحام جمعیت مواجه نمی‌شدند و حوادث جمعه رخ نمی‌داد.»
بازی‌ها اما مثل پنج سال قبل، ناتمام نماند. قرار شد هر دو بازی در آزادی باشد اما پرسپولیس پنجشنبه سوم اسفند و استقلال هم جمعه به زمین بروند.
علی پروین که فقط چهار روز قبل تیم ملی ایران را در همین ورزشگاه، در دیداری دوستانی مقابل ب شوروی به میدان فرستاده و ۱-۰ باخته بود، در مسابقه‌ای با قضاوت داور همان بازی یعنی حسین خوشخوان، تیمش را با فشار دقایق آغازین که روش پرسپولیس دهه ۶۰ بود به زمین فرستاد.
همین فشار باعث شد مهرزاد قدیمی مدافع ژاندارمری به خودشان گل بزند. در ادامه، مجتبی محرمی طول زمین را پا به توپ طی کرد. فرستاد تا باوی با سر بیاندازد برای رضا عابدیان و او نیز زننده گل دوم باشد. پرسپولیس برای چهارمین سال متوالی قهرمان شد. اما کیهان ورزشی ترجیح داد عکس جلد شماره ۱۸۳۴ را اختصاص بدهد به والیبال جام فجر.
استقلال بی انگیزه با دو گل اصغر مدیرروستا (آقای گل فصل) و رضا امری ۳-۰ از پاس عقب افتاد. پرتاب سنگ تماشاگران، سر مدیرروستا را شکست. در آخرین لحظات بازی، مرفاوی دروازه غلامپور را گشود.
از جزئیات «برخورد با اخلالگران» با ماجراهای امجدیه که دولت وعده داده بود، خبری منتشر نشد. از خود "اخلال و اغتشاش" نیز گزارش دقیقی به چاپ نرسید. هنوز دو دهه‌ای مانده بود تا عصر گوشی‌های دوربین‌دار، رونق شبکه‌های اجتماعی و فعالیت شهروندان خبرنگار.
فضای مدیریتی فوتبال امنیتی‌تر می‌شد. چند روز بعد از اغتشاش بهمن ۶۸ در امجدیه، علی آقا محمدی نماینده همدان در مجلس - رییس آینده خبر صداوسیما و عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت- حکم ریاست هیات مدیره استقلال را دریافت کرد. مدتی کوتاه پس از او، عباس انصاری‌فرد از سپاه پاسداران، مدیرعامل پرسپولیس شد.