فیلم نوح تحریم شد

فیلم سه نوح هنوز در هیچ کشوری روی پرده نرفته است

دانشگاه الازهر، مرجع رسمی مذهبی مصر، فیلم سینمایی نوح را تحریم کرد و از مسئولان دولتی خواست از نمایش عمومی آن جلوگیری کنند.

این فیلم سه بعدی که زندگی نوح پیامبر را از منظر تورات به تصویر کشیده و هنوز در هیچ کشوری روی پرده نرفته، قرار است بیست و ششم مارس (ششم فروردین) در مصر به نمایش درآید.

دانشگاه الازهر، به تصویر کشیدن پیامبران را شرعاً حرام دانسته و اعلام کرده است که کسانی که در این عمل شرکت داشته باشند (بازیگر و کارگردان و دیگر عوامل فیلم) و همچنین کسانی که فیلمی را که در آن پیامبران به تصویر کشیده شده اند به نمایش دربیاورند و نیز کسانی که چنین فیلمهایی را تماشا کنند مرتکب عمل حرام شده و گناهکارند.

فتوای الازهر اعتراضاتی بین اهل سینما را در پی داشته است. شبکه تلویزیونی دریم 2 در مصر چهارشنبه شب (پنجم مارس) میزگردی ترتیب داد که طارق شناوی، منتقد سینما در آن گفت که الازهر نیاز به انقلاب دارد تا با زمانه هماهنگ شود. او گفت که نباید با مردم همچون افرادی نادان برخورد کرد که فرق بین شخصیت حقیقی و بازیگر را نمی فهمند.

طارق شناوی همچنین از الازهر انتقاد کرد که چرا ده سال پیش به نمایش فیلم مصائب مسیح (ساخته مل گیبسون که بازیگرانی در آن نقش عیسی مسیح و مادرش مریم را بازی کردند) اعتراضی نکرد اما بیش از سی سال است مانع از پخش فیلم رساله (که در ایران به نام محمد رسول الله به نمایش در آمد) شده است.

در همین برنامه تلویزیونی، شیخ محمود مهنا از روحانیون بلندپایه الازهر هم شرکت جست و در پاسخ به طارق شناوی گفت الازهر بر اساس قرآن و سنت سخن می گوید و اگر الازهر نبود مردم تا به امروز همچنان بت می پرستیدند.

شیخ محمود مهنا در توجیه فتوای تحریم به تصویر کشیدن پیامبران گفت: "پیامبران نوری از جانب خدا و از خطا معصومند اما کسانی که نقش آنان را بازی می کنند مشروب می خورند و شب و روز مرتکب گناه می شوند". به گفته او، هر کس چنین فیلمهایی را تماشا کند گناهکار است و خداوند از کسانی که چنین فیلمهایی را می سازند یا به نمایش در می آورند انتقام خواهد گرفت.

فتوای الازهر مخالفت شماری از روحانیون را هم به همراه داشته است. از جمله شیخ ابراهیم ابوالعلا، امام مسجد تاریخی ظاهر بیبرس در قاهره که گفته به تصویر کشیدن پیامبران در صورتی که توهینی به آنها را در برنداشته باشد اشکالی ندارد و افزوده که چرا نباید به جهانیان نشان داد که پیامبران چگونه می زیستند.

پیشینه مخالفت الازهر با به تصویر کشیدن اولیای دین به هشتاد و هشت سال پیش باز می گردد که دولت ترکیه به دستور مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) رئیس جمهور این کشور به شرکت آلمانی مارکوس سفارش ساخت فیلمی درباره زندگی پیامبر اسلام داد. این شرکت، یوسف فهمی، بازیگر مصری را برای ایفای این نقش برگزید و روحانیون مصری به یوسف وهبی اعتراض کردند. یوسف وهبی بر ایفای این نقش اصرار ورزید و استدلال کرد که اگر او این نقش را بازی نکند، سازندگان فیلم این نقش را به یک بازیگر خارجی غیرمسلمان خواهد سپرد اما ملک فاروق پادشاه مصر، او را تهدید کرد که اگر نقش پیامبر اسلام را بازی کند، تابعیت مصری اش را لغو خواهد کرد و بدین ترتیب یوسف وهبی از ایفای این نقش منصرف شد.

دانشگاه الازهر در آن زمان فتوائی صادر کرد که بنابر آن، به تصویر کشیدن پیامبران، خلفای راشدین (ابوبکر، عمر، عثمان و علی) و عشره مبشره، یعنی ده یار پیامبر که به باور اهل سنت، به آنان وعده حتمی بهشت داده شد (خلفای راشدین به اضافه طلحه، زبیر، ابوعبیده جراح، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف و سعید بن زید) حرام اعلام شد.

با این حال، این فتوا بارها نادیده گرفته شده است. از جمله در سالهای اخیر که شبکه های تلویزیونی مصری، سریال ایرانی یوسف پیامبر را نمایش دادند و این سریال با استقبال زیادی هم در این کشور روبرو شد، اعتراضی از جانب مراجع مذهبی برنینگیخت.

تحریم به تصویر کشیدن اولیای دین فقط منحصر به مصر نیست و در دیگر کشورهای مسلمان هم مراجع مذهبی فتواهای مشابهی صادر کرده اند.

فیلم نوح که با هزینه یکصد و سی میلیون دلاری استودیو پارامونت هالیوود ساخته شده، پیش از آنکه به نمایش دربیاید از جانب مسیحیان هم آماج انتقاد قرار گرفته است. یک سال پیش که فیلمنامه نوح به رسانه ها درز کرد، مشخص شد که دارن آرونوفسکی، نویسنده فیلمنامه و کارگردان فیلم، به جای آنکه داستان نوح را به عنوان پیامبر خدا به تصویر بکشد، به دنبال ارائه شخصیتی هوادار حفظ محیط زیست از اوست. توفان نوح در فیلمنامه دارن آرونوفسکی، به جای آنکه بلایی باشد که خدا برای بی دینان نازل می کند، نتیجه اعمال بشر در صدمه رساندن به محیط زیست است.

دارن آرونوفسکی و آری هندل که مشترکا فیلمنامه نوح را نوشتند، هر دو یهودی اند و برای نوشتن فیلمنامه هم از جفری دنیس، یکی از خاخامهای تگزاس مشاوره گرفتند. اما خاخام دنیس هم تایید کرد که این فیلمنامه چندان نزدیک به متن نیست و در وبلاگش نوشت که فیلم نوح، بیشتر ارباب حلقه هاست تا بن هور.

به دنبال اعتراضات و انتقاداتی که به "عدم وفاداری" فیلمنامه نویس به متن کتاب مقدس شد، دست اندرکاران فیلم تغییراتی در فیلمنامه و تدوین فیلم دادند و همزمان تلاشهایی را هم برای جلب نظر محافل مسیحی دنبال کردند. راسل کرو که نقش نوح را در فیلم بازی می کند در پیغامی در توییتر از پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیکهای جهان خواست که فیلم را تماشا کند. در اطراف واتیکان، مقر پاپ هم پوسترهای تبلیغاتی فیلم برپا شد.

استودیو پارامونت همچنین در آگهی تبلیغاتی که برای فیلم نوح ساخت، این پیام را گنجاند که این فیلم از داستان نوح در سفر پیدایش تورات الهام گرفته و ضمن رعایت جنبه های هنری، بازتاب دهنده جوهره، ارزشها و هویت "داستانی است که یکی از سنگهای بنای باورهای میلیونها نفر را در سراسر جهان تشکیل می دهد".

البته، داستان نوح در تورات و قرآن، گرچه در کلیات یکسانند اما شخصیت و کردار نوح در کتاب مقدس با پیامبر معصومی که در قرآن روایت شده، تفاوتهایی چشمگیر دارد.