سعید حجاریان: شاه قابل اصلاح بود

سعید حجاریان، از بنیان‌گذاران وزارت اطلاعات ایران و از نظریه‌پردازان جناح اصلاح‌طلب، در ۳۵امین سالگرد انقلاب ۱۳۵۷ نه تنها گفته که «شاه قابل اصلاح بود»، بلکه «فساد گسترده» در زمان محمدرضا شاه پهلوی را رد کرده است.

 
«فساد گسترده» و «غیر قابل اصلاح بودن شاه»، از مهم‌ترین دلایل آیت‌الله روح‌الله خمینی و دیگر انقلابیون، تا کنون، در دفاع از انقلاب ۱۳۵۷ بوده است.
 
اما آقای حجاریان در مصاحبه‌ با روزنامه شرق که روز دوشنبه ۲۱ بهمن منتشر شده‌ است، محمدرضا شاه پهلوی را به «بیماری» تشبیه کرده که «از دست طبیب فرار می‌کند، دکتر او را دنبال می‌کند و می‌گوید تو مریضی، اما خود مریض، انکار می‌کند و می‌گوید من مریض نیستم. کار به جایی می‌رسد که دکتر را زندانی می‌کند.»
 
او با بیان این مثال تاکید کرده که «شاه قابل اصلاح بود اما خودش نخواست.»
 
سعید حجاریان در عین حال انقلاب ۱۳۵۷ را به سه بخش «ماقبل»، «مابعد» و «ماجرا» تقسیم کرده و تاکید کرده که «می‌توان از ماجرا کاملا دفاع کرد و باید دفاع کرد.»
 
این نظریه‌پرداز جناح اصلاح‌طلب بدون نام بردن از فرد خاصی، با بیان اینکه «برخی از شخصیت‌هایی که امروز جزو جناح راست‌ سیاسی کشور هستند، برخی افراد که نمی‌فهمند انقلاب چه بوده است یا جوانانی که از ماجرا بی‌خبر هستند، حاضر به دفاع از ماجرا نیستند»، انقلاب ۱۳۵۷ را «یک انقلاب شاد» و «یک حرکت انسانی و خیلی متمدنانه و مردمی» توصیف کرده است.
 
سعید حجاریان از بنیان‌گذاران وزارت اطلاعات و از چهره‌های امنیتی جمهوری اسلامی در سال‌های نخست روی کار آمدن آن تا انتهای دهه ۶۰ بود. او از جمله چهره‌های مطرحی است که پس از درگذشت آیت‌الله خمینی به کار فکری و مطالعاتی روی آورد و در دوم خرداد ۱۳۷۶، از حامیان اصلی سیدمحمد خاتمی، رییس جمهوری اصلاح‌طلب ایران بود.
 
آقای حجاریان که در انتخابات اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، به نمایندگی تهران انتخاب شده بود، در زمستان سال ۱۳۷۸ در مقابل این شورا ترور شد و اگرچه زنده ماند اما دچار عوارض و معلولیت‌هایی شد که تا کنون باقی مانده است.

دلایل سقوط شاه
 
سعید حجاریان در بخش دیگری از گفت‌وگو با روزنامه شرق، وجود «فساد گسترده» در دوران شاه را رد کرده و گفته که فساد در آن هنگام «محدود بود به یکسری طبقات خاص، به‌خصوص ارتش.»
 
او «یک مشکل اصلی» محمدرضا شاه پهلوی را در این دانسته که او «پایگاه اجتماعی نداشت» اما افزوده است: «مشکل اصلی این بود که از جنبش مشروطه به خوبی محافظت نشده بود و از زمان رضاشاه، مشروطه تعطیل شد. محمدرضا پهلوی هم زمانی که توانست قدرت خود را دیکته کند، با اقدامات امنیتی خود، باقی‌مانده جنبش و نیروهای مشروطه را از بین برد. اینطور بود که روشنفکران از اطراف شاه، کناره گرفتند.»
 
آقای حجاریان «اصلاحات ارضی» را هم یکی دیگر از عوامل موثر در انقلاب دانسته و گفته که این اصلاحات، «بخش اعظمی از روستاییان را از روستاها جدا کرد و به شهرها آورد و دقیقا این موضوع در انقلاب موثر بود. چون در شهر صنعت به آن اندازه قوی نبود که آنها را جذب کند و این موضوع مشکل ایجاد کرد.
 
این نظریه پرداز جناح اصلاح‌طلب در پاسخ به این پرسش که «چرا در عمل اصلاح رژیم شاه اتفاق نیفتاد؟»، گفته است: «اصلاحاتی که شاه در اواخر حکومت خود در پیش گرفت خیلی دیر و خیلی کم بود. خیلی دیر شروع کرد و خیلی هم کم اصلاحات انجام داد، به‌همین دلیل در آن زمان کم، آن مقدار از اصلاحات اثر نداشت. در آن زمان دیگر موج انقلاب بلند شده بود.»