صحنه گردانان انقلاب چه فکر می کردند؟

صفحه‌های اول روزنامه کیهان در بهمن ۱۳۵۷

 

با گذشت ۳۵ سال از انقلاب ایران، هنوز مرور بسیاری از گفته ها و اشاره های بازیگرانش می تواند در ارزیابی سرانجام آن مفید باشد.

 
بی شک نگاهی دوباره به برخی اظهار نظرهای شتابزده و گاه متناقض چهرهای انقلابی که بسیاری از آنان فرجام تلخی را پیش روی خود نمی دیدند، در شناخت واقعیت موثر است.
انقلاب ۱۳۵۷ که با سقوط دولت شاپور بختیار پیروز شد و چهره ایران را دگرگون کرد.
در اینجا مهمترین نظرات چهره های انقلابی و بازیگران آن روزگار را که در ۱۰ روز منتهی به ۲۲ بهمن ۵۷ در روزنامه کیهان منعکس شده را مرور می کنیم.
 
سه شنبه ۱۰ بهمن ۵۷
 
کسرائی(۱): در حکومت اسلامی همه اجازه فعالیت داریم
 
سیاوش کسرایی در یک سخرانی در مدرسه عالی پارس در جمع جوانان و دانشجویان چپ غیر مذهبی گفت: ۲۵ سال استبداد هر کدام از ما را به شکل یک خرده مستبد در آورده است.
 
 او با انتقاد از جدائی نیرو های مذهبی از نیرو های غیر مذهبی گفت که جدائی ما امپریالیسم را امیدوار می کند.
 
آقای کسرایی خطاب به دانشجویان و جوانان گفت که باید به دموکراسی عادت کنیم، کتاب ولایت فقیه آیت الله خمینی را بخوانید که ببیند چگونه سعی کرده برای حکومت اسلامی نظام عادلانه ای را تشریح کند بنا براین مذهبی ها با نظامی که در پیش دارند نمی توانند به شما اجازه فعالیت ندهند.
 
متین دفتری(۲): قانونی می خواهیم که منبعث از آزادی باشد
 
هدایت‌الله متین دفتری در جمع کارکنان وزارت کشور گفت که نهضت ما به نتیجه نمی رسد مگر انکه دشمن را بشناسیم و انقلاب را از ضد انقلاب تشخیص دهیم  و نگذاریم آنطور که خواست استعمار است بلای ۲۸ مرداد و بازگشت شاه تکرار شود
متین دفتری گفت ما خواهان استقرار قانونی هستیم که منبعث از اراده آزاد مردم باشد.
 
چهارشنبه ۱۱ بهمن ۵۷
 
آیت الله طالقانی(۳): حمله به قلعه شهر نو را محکوم کرد
 
 آیت الله محمود طالقانی در اطلاعیه ای با اشاره به حمله برخی افرداد به قلعه شهر نو (محل اسکان و زندگی کارگران جنسی زن پیش از انقلاب)  و آتش زدن آنجا نوشت که حمله به قلعه شهر نو به تحریک مزدوران بوده است.
 
آیت الله طالقانی در اطلاعیه ای حمله به قلعه شهر نورا تقبیح کرد و از مردم خواست که تسلیم توطئه ها نشوند.
 
 او در این اطلاعیه نوشت که ساکنان قلعه شهر نو باید مصون از هر گونه تعرضی باشند.
 
ابراهیم یزدی(۴): بسیاری از مردم می خواهند مسلح شوند
 
ابراهیم یزدی در گفت و گو با خبر گزاری یونایتد پرس در پاریس گفت که  عده کثیری از مردم خواستار اسلحه هستند ولی با وجود این ایت الله خمنینی طرفدارانش را به ارامش دعوت کرده است.
 
 او در عین حال گفت که آیت الله خمیتی گفته در صورت ضرورت به چنین کاری دست می زند.

نزیه(۵): قانون اساسی مبتنی بر ۳ اصل آزادی، استقلال و عدالت است

حسن نزیه در گفت و گو با روزنامه لومند چاپ پاریس گفت که طرح اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی در دست تهیه است.
 
آقای نزیه در پاریس افزود که قانون اساسی جمهوری اسلامی بر ۳ اصل آزادی استقلال و عدالت اجتماعی  مبتنی است.
 
مکارم شیرازی(۶) اصول حکومت اسلامی را شرح داد
 
 ناصر مکارم شیرازی در مقاله ای برای روزنامه کیهان نوشت که اصول اساسی حکومت اسلامی حق مشارکت مردم، استفاده از صاحب نطران هر رشته و نظارت فقیه است.
 
پنجشنبه ۱۲ بهمن ۵۷
 
قطب زاده(۷): رفراندوم بزودی برگزار می شود
 
صادق قطب زاده از نزدیکان آیت الله خمینی در گفت و گویی مطبوعاتی گفت که رفراندوم بزودی برگزار می شود و اعتصاب ها تا پیروزی کامل ادامه دارد.
او گفت که امام خمینی با رفتار برخی از طرفدارانش که با آزادی های فردی مخالفتدُ موافق نیست.
 
شنبه  ۱۴ بهمن ۵۷
 
آیت الله خمینی(۸): دولت بختیار کاری نکند که مردم را به جهاد دعوت کنیم
 
 آیت الله روح الله خمینی گفت که ملاقات با بختیار را در صورتی می پذیرم که استعفا دهد.
او خطاب به دولت گفت، کاری نکنید مردم را به جهاد دعوت کنیم.
 
یزدی: دولت و ارتش عاقل باشند، تسلیم می شوند
 
ابراهیم یزدی گفت که امام خمینی نقش هادی ملت را خواهد داشت.
 او در گفت و گو با بی بی سی گفت که اگر دولت و ارتش هم عاقل باشند تسلیم اراده ملت می شوند.
 
ساعدی(۹): هویدا اداره سانسور را دوباره علم کرد
 
غلامحسین ساعدی در سلسله مقاله هایی در روزنامه کیهان درباره سانسور، اعمال فشار به نویسندگان و مطبوعات در دوران حکومت پهلوی را محکوم می کرد.
 
او در مقاله روز ۱۴ بهمن روزنامه کیهان نوشت که امیر عباس هویدا نخست وزیر ۱۳ ساله ی محمدرضا شاه اداره سانسور را دوباره علم  کرده بود.
 
بنی صدر(۱۰): نفت ایران باید واقعی ملی باشد
 
 ابوالحسن بنی صدر از نزدیکان آیت الله خمینی در گفت و گو با روزنامه لیبراسیون پاریس گفت که اگر مسولیت اقتصادی داشته باشد، هدفش ملی کردن واقعی نفت ایران است.
او گفت که این ملی کردن واقعی باید با ملی کردن بانک ها و … همراه باشد.
 
یکشنبه ۱۵ بهمن۵۷
 
قطب زاده: حکومت اسلامی به معنی حکومت روحانیون نیست
 
صادق قطب زاده از نزدیکان آیت الله خمینی در گفت و گو با روزنامه لوموند چاپ پاریس گفت که حکومت اسلامی به معنی حکومت روحانیون نیست.   
او همچنین در گفت و گو با اسوشیتد پرس گزارش های مربوط به ارتباط با گروهای رادیکال را تکذیب کرد.
 
به گفته قطب زاده هدف از اینگونه اکاذیب مشکوک جلوه دادن سوابق کسانی است که با خلوص نیست به آیت الله خدمت می کنند.
 
او وجود اختلاف چشمگیر بین اطرفیان آیت االه خمینی را تکذیب کرد.
 
سنجابی(۱۱): امام در انتظار روشن شدن وضع ارتش است
 
کریم سنجابی در گفت و گو با رادیو فرنسه گفت که امام  خمینی برای  برای تشکیل دولت موقت  در انتطار روشن شدن وضع ارتش است.
اوگفت که این موضوع برای انقلابیون بسیار مهم است.
 
سه شنبه ۱۷ بهمن۵۷
 
آیت الله خمینی: اسلام دین سیاست است
 
آیت الله روح الله خمینی در مدرسه علوی گفت که اسلام دین سیاست است و هر کس اسلام را مطالعه کرده باشد یا قرآن خوانده باشد کافی است که بداند اسلام جامعه را از هر نظر تربیت می کند.
 
او گفت شاه خودش دزد بود و رفیق دزد بر می گزید او در تمام کارها دخالت می کرد و ملت هم آزادی نداشتند.
 
آیت الله طالقانی:  ما رهبران اسلامی داعیه حکومت نداریم
 
آیت الله محمود طالقانی گفت  که ما رهبران اسلامی داعیه حکومت نداریم آیت طالقانی در یک گفت و گوی مطبوعاتی در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی افزود: ایده یی که ما داریم مجتمع اسلامی خالصی است که با معیارهای مترقی قرآن و آرا آزاد همه ی مردم شکل بگیرد .

سنجابی: دولت منتخب امام، دولت مردم است
 
 کریم سنجابی رهبر جبهه ملی ایران در گفت و گو با روزنامه کیهان گفت که دولت منتخب امام را همه باید قبول داشته باشند.
 
او ادامه داد، مردم ایران در تظاهرات میلیونی اعتماد و رای خود را به ایشان ابراز داشتند، بنابراین هر شخصی ایشان انتخاب می کند مردم باید قبول داشته باشند.
 
قاسمی(۱۲): بختیار تسلیم خواست انقلابی شود
 
ابوالفضل قاسمی دبیر کل حزب ایران در گفت و گو با روزنامه کیهان گفت که بختیار تسلیم خواست انقلابی مردم می شود.
 
دبیر کل حزب ایران که رهبری آن بیش از این برعهده شاپور بختیار بوده گفت که دکتر بختیار ممکن است دست از عناد و لجاج بردارد و تسلیم خواست انقلابی مرد شود.
او افزود با توجه به تصمیم هایی که جبهه ملی ایران و حزب ایران گرفته  در این مرحله انتقال قدرت شرکت خواهیم کرد و مسئولیت هایی را که واگذار شده قبول می کنیم.
 
چهارشنبه  ۱۸ بهمن۵۷
 
آیت الله طالقانی: مردم را تهدید نکنید
 
آیت الله محمود طالقانی در اطلاعیه ای نوشت که مردم را تهدید به قتل و آتش سوزی نکنید.
 او از فرستادن نامه های تهدید آمیز به  درب خانه های اشخاص و تعرض به حریم خصوصی افراد به بهانه انقلابی گری و انتقام جویی به شدت انتقاد کرد.
 
یزدی: اشغال مسالمت آمیز وزارتخانه ها در دست تهیه است
 
 ابراهیم یزدی گفت که برنامه اشغال مسالمت آمیز سازمان ها و وزارتخانه ها در دست تهیه است.
 
 او در گفت و گو با خبرنگاران افزود که برنامه هایی در دست تهیه است تا وزارتخانه های دولتی به طور مسالمت آمیز و با کمک کارکنان اشعال شود. او احتمال کودتا از سوی ارتش را رد کرد و گفت که ارتش به طور فزاینده ای در مرز از هم پاشیدگی قرار دارد.
 
رجوی(۱۳): حقوق دموکراتیک همه نیروهای مردمی باید رعایت شود
 
مسعود رجوی در گفت و گو با روزنامه کیهان گفت که سقوط دیکتاتوری قدمی از راه طولانی انقلاب ماست.
 او گفت که حقوق دموکراتیک همه نیروهای مردمی باید رعایت شود.
 
 پنج شنبه ۱۹ بهمن۵۷
 
آیت الله خمینی: شاه باید محاکمه شود
 
  آیت الله روح الله خمینی در دیدار با حدود ۳۰۰ قاضی و مقام های دادگستری گفت که قضات باید برا محاکمه شاه اقدامات قضایی را آغاز کنند. او همچین گفت که اگر شاه به ایران بازنگشت، باید غیابا محاکمه شده و اموالش به نفع مردم مصادره شود.
 
شنبه ۲۱ بهمن ۵۷
 
رجوی: افق انقلاب درخشان است
 
مسعود رجوی در گفت و گو با روزنامه کیهان گفت: که مجاهدین خلق حقوق دموکراتیک هیچ گروهی را ضایع نمی کنند.
 
 او گفت که افق انقلاب مردمی تابناک و درخشان است و باید آزادی عقیده ابراز نظر و سایر موازین حق طلبانه دموکراتیک درباره همه رعایت شود.
 
کیانوری(۱۴): نیروهای انقلابی در ارتش رخنه کرده اند
 
نور الدین کیانوری در گفت و گو با یک روزنامه چاپ مجارستان گفت که ایران در گرماگرم یک انقلاب دموکراتیک ضد امپریالیستی است.
او گفت که خطر کودتای  نظامی خائنانه را نباید ناچیز شمرد، هرچند نیروهای انقلابی در ارتش رخنه کرده اند و این امر خطر کودتا را کم می کند.
 
یکشنبه ۲۲ بهمن ۵۷
 
آیت الله شریعتمداری(۱۵): خط مشی جمهوری اسلامی عدم تعهد است
 
آیت الله محمد کاظم شریعتمداری گفت که جمهوری اسلانی جز کشورهای غیر متعهد خواهد بود.
 
او در گفت و گو با بی بی سی گفت که خط مشی جمهوری اسلامی عدم تعهد خواهد بود به این معنی که نه طرفدار غرب است نه طرفدار شوروی.
 
او در عین حال تاکید کرد که جمهوری اسلامی با همه کشورهای دوست، دوست خواهد بود.
 
آیت الله خمینی: تصمیم آخر را می گیرم
 
آیت الله روح الله خمینی در یک اطلاعیه گفت که تصمیم آخر را می گیرد.
او حکومت نظامی را خدعه و خلاف شرع اعلام کرد و گفت که مردم به آن توجه نکنند.
او تهدید کرد که ممکن است دستور جهاد مقدس بدهد.
 
پی نوشت
 
(۱) سیاوش کسرایی: شاعر، ازبنیان گذاران کانون نویسندگان ایران و از فعالان سیاسی چپ‌گرای تاریخ معاصر است. او پس از سرکوب حزب توده ایران در زمستان سال ۱۳۶۱ به همراه خانواده‌اش از طریق زاهدان از ایران خارج شد. ابتدا در کابل و سپس در مسکو و پس از فروپاشی شوروی به وین مهاجرت کرد و در غربت جان سپرد.
 
(۲) هدایت‌الله متین دفتری: نوه محمد مصدق و بنیانگذار جبهه دموکراتیک ملی ایران است. او پس از انقلاب مجبور به ترک ایران شد و با حزب متبوعش در آغازین روزهای تاسیس شورای ملی مقاومت ایران در پاریس بدان پیوست و در سال سال ۱۳۷۶ از آن جدا شد.
 
(۳) آیت الله محمود طالقانی: سید محمود علائی معروف به طالقانی روحانی میانه رو ایرانی، فعال سیاسی و اجتماعی، از فعالان نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیادگذاران جبهه ملی دوم و نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۵۷ بود. او سال ۵۸ درگذشت، بسیار در آن زمان مرگ او را مشکوک خواندند.
 
(۴) ابراهیم یزدی: فعال سیاسی ایرانی و دبیرکل نهضت آزادی ایران است. یزدی در دوران اقامت سید روح‌الله خمینی در نوفل‌لوشاتو، فرانسه از مشاوران او بود. او پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به هم‌راه روح‌الله خمینی به ایران بازگشت و سمت هایی را در دولت موقت مهدی بازرگان بدست آورد، اما پس از کنارگیری دولت موقت او نیز به یکی منتقدان جمهوری اسلامی تبدیل شد.
 
(۵) حَسَن نَزیه: از سیاستمداران و وکیلان ایرانی بود. او رئیس کانون وکلای دادگستری ایران بود. نزیه ده روز پس از انقلاب ۵۷ در مصاحبه‌ای با روزنامه کیهان گفت که «تأسیس جمهوری ایران با تصویب مجلس مؤسسان صحیح است نه ایجاد جمهوری اسلامی با این توضیح که جمهوری که اصولاً شامل حکومت مردم بر مردم است، نمی‌تواند اسلامی باشد و قواعد و معیارهای اسلامی مغایرت صریح با نظام حاکمیت مردم دارد». او نیز پس از اجبار به ترک ایران در پاریس درگذشت.
 
(۶) ناصر مکارم شیرازی: از مراجع تقلید شیعه ایرانی است. او پس از انقلاب همواره یکی از مدافعان آیت الله خمینی رهبر جمهوری اسلامی و سیاست های نظام اسلامی  بوده است.
 
(۷) صادق قطب زاده: از جمله مشاوران آیت‌الله خمینی در پاریس و پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ وزیر امور خارجه و مدیر عامل سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران و عضو شورای انقلاب بود که به اتهام توطئه علیه حکومت جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۱ اعدام شد.
 
(۸) روح‌الله مصطفوی موسوی خمینی: روح الله خمینی با نام شناسنامه‌ای سید روح‌الله مصطفوی نخستین رهبر در نظام جمهوری اسلامی بود که انقلاب ۱۳۵۷ ایران را رهبری کرد و در پی به نتیجه رسیدن آن، نظام جمهوری اسلامی ایران را بنیان گذارد و تا پایان عمرش رهبر ماند.
 
(۹) غلامحسین ساعدی: یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان و نمایشنامه نویسان چپ گرا و معاصر ایرانی است. او نیز پس از انقلاب مجبور به ترک ایران شد و در پاریس درگذشت.
 
(۱۰) ابوالحسن بنی‌صدر: سیاستمدار اهل ایران است که یک سال پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، به عنوان نخستین رئیس جمهور ایران انتخاب شد.  او در ابتدا از حمایت روح‌الله خمینی (بنیان‌گذار جمهوری اسلامی) برخوردار بود، بنی‌صدر با تثبیت قدرت روحانیون مخالف بود. او که در استفاده از اختیاراتش و حمایت رو به زوال آیت الله خمینی، برای ادامه کار ناکام ماند، در خرداد ۱۳۶۰، از مقام خود عزل شد. متعاقب آن، بنی‌صدر از ایران خارج شد و در فرانسه به مخالفت خود با حکومت وقت ایران ادامه داد.
 
(۱۱) کریم سنجابی: سیاست‌مدار و حقوق‌دان ایرانی و از بنیان‌گذاران جبهه ملی ایران بود. سنجابی از حامیان محمد مصدق، رهبر جبههٔ ملی در هنگام انقلاب ۱۳۵۷ و اولین وزیر امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران بود. او نیز مجبور شد ایران را ترک کند و در آمریکا درگذشت.
(۱۲) ابوالفضل قاسمی: دبیرکل حزب ایران و از یاران محمد مصدق بود. آقای قاسمی در جریان انقلاب ۵۷ پس از نخست وزیری دکتر شاپور بختیار دبیر کل وقت حزب ایران سکان رهبری این حزب که از احزاب جبهه ملی ایران بود را برعهده گرفت و با وجود اینکه در جریان انتخابات مجلس اول به نمایندگی مردم انتخاب شد، از سوی حکومت جمهوری اسلامی با اتهام هایی چون همکاری با ساواک، جاسوسی برای آمریکا در دادگاه انقلاب محاکمه و به اعدام و سرانجام به زندان ابد محکوم شد. او در ایران درگذشت.
 
(۱۳) مسعود رجوی: رهبر سازمان مجاهدین خلق ایران است. سازمان مجاهدین خلق که از مهمترین گروهای مخالف نظام سلطنتی محسوب می شد، چند ماه پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز به عنوان مهمترین مخالف سیاست های جمهوری اسلامی شناخته شد. تا جایی که رهبران آن از جمله مسعود رجوی در خردادماه ۱۳۶۰ ایران را ترک کردند. مسعود رجوی پس از اقامتی کوتاه در پاریس به عراق رفت و به سازماندهی دوباره مجاهدین خلق در داخل خاک عراق دست زد و تا حمله نظامی ایالات متحده به عراق و سرنگونی حکومت صدام حسین به فعالیت علیه جمهوری اسلامی می پرداخت، پس از آن از سرنوشت او اطلاع دقیقی دردست نیست.
 
(۱۴) نورالدین کیانوری: فعال سیاسی چپ گرای ایرانی بود. کیانوری که از اعضای تأثیرگذار کمیته مرکزی حزب توده ایران بود، در اسفند ۱۳۵۷ به عنوان دبیر اول حزب توده انتخاب شد و تا ۱۶ بهمن سال ۱۳۶۱ که زندانی شد و زیر شکنجه رفت دبیراولی این حزب را در دوران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بر عهده داشت. او سرانجام در سال ۱۳۷۸ در ایران و در یک خانه امن درگذشت.
 
(۱۵) محمد کاظم شریعتمداری: سید محمّدکاظم شریعتمداری موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران و از روحانیون و مراجع تقلید شیعه بزرگ بود. پس از انقلاب بین او و روح‌الله خمینی در جریان مخالفت او با اصل ولایت فقیه به وجود آمد که موجب خانه‌نشینی او و سلب مرجعیتش از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم شد.
 
او در غروب ۱۴ فروردین ۱۳۶۵ در بیمارستان مهراد تهران، درگذشت. جمهوری اسلامی هواداران او را از برگزاری مراسم تشییع منع کرد.