شب نشینی با خورشید

آخرین روز پاییز در راه است و یلدا میهمان خانه ایرانیان می‌شود. زنده کردن دوباره این جشن باستانی که به روز زایش خورشید شهرت دارد، در ایران با رسوم خاصی برگزار می‌شود. قصه‌های شنیدنی و خوردنی‌های مختلف شب یلدا این رسم را هر ساله به نسل‌های بعد معرفی می‌کند. مشغله‌های فکری، اقتصادی و اجتماعی موجب شده تا این رسم کمی محدود شود اما یلدا هنوز فراموش نشده و در بین ایرانیان می‌درخشد.

خبر گزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- جشن شب یلدا جشنی است که 7 هزارسال پیشینه تاریخی دارد. این جشن هر ساله به عنوان یک سنت باستانی میان ایرانیان برگزار می شود. این جشن دیرینه تا به حال میان ایرانی ها مرسوم بوده و این رسم همچنان زنده مانده‌است.
 
به گزارش CHN، مراسمی که در شب یلدا برگزار می‌شود یک سنت باستانی است. ایرانیان در این روز دور هم جمع می شوند و جشن می گیرند. در این جشن ایرانیان خوراکی های مختلف و مفیدی می خورند. قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها هم چاشنی این جشن را بیشتر کرده است.
 
معرفی شب یلدا

یلدا یکی از کهن ترین جشن های ایران باستان است. مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می کنند سابقه یی بسیار طولانی داشته و به ایزد مهر مربوط می شود.
 
یکی از دلایل برگزاری این جشن، شب زایش میترا یا مهر است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی‌ها و آریایی‌ها به پیش از دین زرتشت بازمی‌گردد. پیروان میتراییسم این جشن را از زمان‌های بسیار دور برگزار می‌کرده‌اند.
 
واژه یلدا به معنای زایش روز و تولد است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که فردای شب یلدا با طلوع خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی بیشتر می‌شود. آنها آخر پاییز و اول زمستان را شب تولد خورشید خوانده و برای آن جشنی بزرگ بر پا می‌کردند. در این روز مردم به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود.
 
برخی معتقدند که مسیحیان جهان هم این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می کنند.
 
البته به این جشن، شب چله هم می گویند همان طور که از اسم آن پیداست چهل روز از فصل زمستان را شامل می شوند که آغاز آن هفتم دی ماه و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن که به آن چله بزرگ زمستان گویند.
 
یکی از آیین های دیرینه شب یلدا در ایران، گرفتن فال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار حافظ را با نیت شادکامی می‌گشایند. در برخی دیگر از جاهای ایران هم شاهنامه خوانی می‌کنند. امروز هم ایرانیان در سراسر جهان به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ می‌پردازند.
 
«چله» ایرانی، «ساتورن» رومی

ایرانیان و بسیاری از اقوام دیگر شب یلدا را جشن می‌گیرند. این مراسم از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت رومیان از این جشن به عنوان «ساتورن» یاد می‌کنند. جشن ساترون پس از مسیحی شدن رومی ها هم اعتبار خود را از دست نداد و همچنان ادامه یافت.
 
خوراکی های سفره شب یلدا

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
 
اما شب یلدا فقط به میهمانی و دور هم نشینی ختم نمی‌شود. میوه ها و خوردنی های شب یلدا هم رسوم خاص خود را دارد. این خوردنی ها علاوه بر اینکه یک رسم هستند، خاصیت های فراوان آن هم در نظر گرفته شده است.
 
سفره شب یلدا در آیین زرتشتی سفره میزد است. میزد به معنای میزبانی، سفره پذیرایی از میهمان بود. این سفره، از میوه‌های تر و خشک و آجیل که به اصطلاح زرتشتیان لرک بود نمایان می‌شد.
 
هندوانه و انار از میوه های شیرین، سرخ و پردانه شب یلدا هستند که خواص آن ها بی نظیر است.
 
هندوانه  

از قدیم هندوانه یکی از میوه های سرخ شب یلدا در سر سفره ایرانی بوده است اما چرا هندوانه؟
 
هندوانه گرمای تابستان و حرارت را به یاد ما می آورد. هندوانه سرشار از ویتامین های A ، B،C و انواع خواص دیگر است. به همین خاطر درقدیم بر این باور بوده‌اند که خوردن هندوانه شب یلدا موجب محافظت ما از بیماری و سرما خواهد بود.
 
انار

دانه ها قرمز موجود در انار خونساز و انرژی زا است به همین علت انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. میوه ای که در قدیم از آن به عنوان میوه ای خون ساز یاد می شد.
 
در شب یلدا غیر از میوه، آجیل را هم سر سفره‌های ایرانی می توان دید. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست. آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است.
 
یلدا در استان‌های دیگر

مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده‌داری می‌پردازند و برخی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند. آنها در این شب سفره مانند سفره هفت سین نوروز پهن می کنند و در آن آینه را جای می دهند.
 
خوردنی های مردم شیراز گونه های بی شماری دارد. آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلواشکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به ویژه هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند.
 
در اردبیل رسم است که مردم گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغزگردو و نخودچی و کشمش می خورند.
 
در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می کنند و معتقدند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. آوکونوس از میوه هایی است که خوردن آن در شب یلدا رواج دارد.
 
در آذربایجان مردم هندوانه چله می‌خوردند و باور دارند که با خوردن هندوانه سرما به تن آنها تاثیری ندارد.