مقاومت میکروب‌ها به آنتی‌بیوتیک باعث 'عقب‌گرد غیرقابل تصور بشر خواهد شد'

تصویری از نوعی باکتری روده‌ای مقاوم به آنتی بیوتیک

کمیته‌ای از متخصصان بهداشت و سلامت هشدار داده‌اند که مقاوم شدن باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک یکی از بزرگترین خطراتی است که طب مدرن با آن مواجه شده و اگر تمام کشورها اقدامی فوری، بی‌سابقه و هماهنگ انجام ندهند، بشر عقب‌گردی غیر قابل تصور را تجربه خواهد کرد.

"طب مدرن بندرت با خطری چنین جدی مواجه بوده است. بدون آنتی بیوتیک جراحی‌های کوچک و جراحی‌های پیچیده، مثل پیوند عضو غیرممکن می‌شوند و هزینه خدمات بهداشتی ممکن است سر به آسمان بزند چون باید از آنتی بیوتیک‌های جدیدتر و گرانتر استفاده کنیم و بیماران مدت بیشتری بستری خواهند شد."
نتیجه کار این محققان در شماره ویژه نشریه لنست منتشر شده است. پروفسور اُتو کارس، محقق ارشد این پژوهش می گوید: "عواقب این موضوع گریبانگیر همه مردم دنیا خواهد شد. فقط در طی چند سال، ممکن است با عقب گردی غیر قابل تصور مواجه شویم، چه از نظر طبی چه از نظر اجتماعی و اقتصادی؛ مگر آنکه اقدامات هماهنگ، واقعی و بی‌سابقه در تمام دنیا صورت بگیرد."

اسفند ماه گذشته پروفسور سالی دیویس، مشاور ارشد دولت انگلیس در حوزه بهداشت و درمان هشدار داد که اگر به سرعت برای میکروب‌های مقاوم به آنتی بیوتیک چاره‌ای جدی اندیشیده نشود، در سال‌های آینده هر جراحی ساده‌ای می‌تواند به عفونت‌های مرگبار منجر شود و بیماری‌های عفونی مانند دویست سال پیش جان انسان‌ها را بگیرد.

اما توانایی میکروب‌ها در تغییر تنها دلیل مقاومت به آنتی بیوتیک نیست. "از سال ۱۹۸۷ هیچ رده آنتی بیوتیک تازه ای تولید نشده و در خط تولید شرکتهای داروسازی بزرگ تقریبا هیچ آنتی بیوتیک تازه ای نیست."

برای تولید آنتی بیوتیک جدید، انگیزه اقتصادی کافی وجود ندارد چرا که " آنتی بیوتیکها فقط در صورت لزوم برای یک یا دو هفته مصرف می شوند و به دلیل خطر مقاومت میکروب‌ها، مدت استفاده از آنها محدود است" در حالیکه داروهایی مثل داروی فشار خون یا داروی کاهنده قند برای تمام عمر مصرف می شوند.

پروفسور دیویس از دولت بریتانیا خواست که برای سرمایه گذاری در ساخت آنتی بیوتیکهای جدید با شرکتهای داروسازی همکاری کند.

علاوه بر این پروفسور دیویس از "آموزش افتضاحی" که دانشجویان رشته‌های پزشکی در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها می‌بینند انتقاد کرد.

پس از این هشدار، وزرای علوم هشت کشور صنعتی خرداد ماه امسال، در آکادمی سلطنتی بریتانیا تشکیل جلسه دادند و تصمیم گرفتند "هماهنگ با یکدیگر، منابع لازم را برای کاهش مقاومت به آنتی‌بیوتیک" تخصیص دهند و با سازمان‌هایی مثل سازمان بهداشت جهانی همکاری کنند

در شهریور ماه امسال دولت بریتانیا برنامه پنج ساله‌ای برای غلبه بر این مشکل اعلام کرد و ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار پوند به آن اختصاص داد.

در دهه های اخیر مصرف آنتی بیوتیک علاوه بر پزشکی در کشاورزی هم افزایش چشمگیری داشته و آنتی‌بیوتیکها در دامداری، پرورش مرغ و طیور، پرورش ماهی و آبزیان، تولید محصولات کشاورزی و در باغهای میوه استفاده می‌شود، بنابراین مقاومت به آنتی بیوتیک، کشاورزی و محیط زیست را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.

دانشمندان می‌گویند که زنگ خطر سال‌هاست به صدا در آمده، اما به آن بی اعتنایی شده است. به گفته آنها، بدون کنترل و قاعده‌مندی و بدون آگاهی‌رسانی، سیر صعودی مقاومت به آنتی بیوتیک ادامه پیدا خواهد کرد.

برای مقابله با این معضل باید مصرف آنتی بیوتیک را کاهش داد، بهداشت و پاکیزگی در بیمارستان‌ها را بهتر کرد و برای کارخانه های داروسازی مشوق‌هایی گذاشت تا به تولید آنتی‌بوتیک‌های جدید روی آورند.

دکتر پیتر سویینیارد، رئیس انجمن پزشکان خانواده بریتانیا می‌گوید که مردم هم باید احساس مسئولیت کنند :"انتظارات بیماران باید تغییر کند. مردم باید آموزش ببینند که هر بیماری نیاز به دارو ندارد."

"ما سخت تلاش می کنیم که آنتی بیوتیک تجویز نکنیم، اما این کار دشواری است. بیماران از کار شما راضی نخواهند بود" و از راههای دیگر آنتی بیوتیک را بدست خواهند آورد.

اما اگر وارد دوران بعد از آنتی‌بیوتیک شویم، عفونت‌هایی که الان به آسانی درمان می‌شوند به سادگی جان انسان‌ها را خواهند گرفت.

سالانه دو میلیون نفر در آمریکا به عفونت‌هایی دچار می‌شوند که به یک یا بیش از یک نوع آنتی‌بیوتیک مقاوم هستند

"مردم باید متوجه این رابطه بشوند. اگر عفونت گوش بچه‌ای با آنتی‌بیوتیک خوب شود، ممکن است مادر این بچه از عفونت ریه بمیرد."

پروفسور جوآنا کوست، استاد اقتصاد بهداشت می‌گوید ما نمی‌دانیم این مشکل چقدر بزرگ است. مثل این است که برای گرم شدن هوای زمین بخواهید برنامه ریزی کنید. این مشکل نظام بهداشتی در تمام کشورهای دنیا را دگرگون خواهد کرد.

تخمین دقیقی از اینکه مقاومت به آنتی بیوتیک چقدر هزینه خواهد داشت وجود ندارد، اما مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای اروپا تخمین زده مقاومت به آنتی بیوتیک سالانه ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو برای سیستم های بهداشتی اروپا هزینه داشته است.

سالی دیویس، مشاور ارشد دولت انگلیس در تلاش است که در سازمان ملل معاهده ای را به تصویب برساند تا بر اساس آن، استفاده از آنتی بیوتیک در صنایع پرورش حیوانات ممنوع شود.

قرار است آژانس پزشکی اروپا با تغییر قوانین، شیوه آزمایش آنتی‌بیوتیک‌های جدید را تغییر دهد تا داروهای جدید سریعتر به بازار راه پیدا کنند.

تجویز و مصرف بی رویه آنتی بیوتیکها در ایران

    مصرف خودسرانه دارو در چند سال گذشته به یکی از چالشهای اساسی حوزه سلامت ایران تبدیل شده است.
    ایران جزء بیست کشور اول دنیا از نظر مصرف داروست. میانگین رشد مصرف دارو در ایران ۱۱.۵ درصد است که از میانگین جهانی (۹%) بیشتر است. مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.
    در سال ۱۳۸۹، پزشکان متخصص بطور متوسط برای ۴۸% بیماران خود آنتی بیوتیک تجویز کرده اند.
    نتیجه یک مطالعه استانی نشان داده است که متخصصان بیماریهای زنان بیش از بقیه آنتی بیوتیک تجویز کرده اند.
    نتیجه یک تحقیق در استان تهران نشان می دهد بیش از ۴۵% نسخه ها حداقل یک قلم آنتی بیوتیک داشته اند.
    نتیجه یک تحقیق در استان مازندران یکی از نکات منفی نسخه های متخصصان اطفال را تجویز زیاد آنتی بیوتیکها ذکر می کند.
    در یک مطالعه استانی نزدیک به ۷۰ درصد زنان در سه ماه گذشته خودسرانه آنتی بیوتیک مصرف کرده بودند.
    در سال ۱۳۸۴ نزدیک به ۸۵۰ مورد عفونت بیمارستانی در ایران گزارش شده که درصد بالایی از آنها بدلیل باکتریهای شدیدا مقاوم به آنتی بیوتیکها بوده است.
    در یک تحقیق در بیمارستان خاتم الانبیا تهران بر روی استافیلوکوک طلایی مقاوم به متی سیلین (MRSA)، فقط یک نوع آنتی بیوتیک بر این میکروب موثر بوده است.
    مصرف آنتی بیوتیک در ایران تقریبا معادل کل اروپاست. مصرف آنتی بیوتیک در سال ۹۱ حدود ۴ میلیارد عدد برآورد شده است. عمده آنتی بیوتیکهای مصرفی در ایران از نوع تزریقی است.

    (منبع: کنگره ملی تجویز منطقی آنتی بیوتیکها)

.