سرپرست وزارت آموزش و پرورش: تدریس زبان قومیتها در مدارس در اولویت من است
علی اصغر فانی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش وعده داد که به زبان قومیتها در مدارس کشور اجازه تدریس داده خواهد شد. سخنان وی سبب خرسندی کارشناسان قومیتها شد. اما آیا این امر پس از ۳ دهه سرانجام اجرا خواهد شد؟
علی اصغر فانی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش در مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران در ۱۱ مهر ۱۳۹۲ شرکت و درباره تدریس زبان‌مادری قومیتها و دیگر چالش‌های وزارتخانه‌اش اظهار نظر کرد.
فانی درخصوص اجرای بیانیه شماره ۳ روحانی که بر تحصیل به زبان مادری قومیتها تاکید میکند وهمچنین اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی مربوط به تدریس زبان قومیتها، چنین گفت: «ما باید اصل ۱۵ را اجرا کنیم. یک سری برنامه‌ریزی‌ها در زمان آقای خاتمی شده که در نهایت متوقف شده‌اند. باید اکنون با بررسی‌هایی دوباره این برنامه‌ها، به جریان بیافتد. تدریس زبان قومیتها در مدارس اولویت من است.»
در بیانیه روحانی در ۱۳ خرداد ۱۳۹۲ بر "تدریس زبان مادری ایرانیان (کردی، آذری، عربی و...) بطور رسمی در سطوح مدارس، دانشگاه‌ها و اجرای کامل اصل ۱۵ قانون اساسی" تاکید شده است. در اصل ۱۵ قانون اساسی ایران نیز"استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی" آزاد اعلام شده است.
برنامهریزیهای دوران خاتمی
سرپرست وزارت آموزش و پرورش کشورتوضیحی پیرامون متوقف ماندن برنامهریزیهای دوران خاتمی نداده است. اما وی تاکید میکند، این برنامه‌ها دوباره بررسی و به جریان خواهند افتاد.
یوسف عزیزی بنی‌طرف، دبیر"کانون مبارزه با نژادپرستی در ایران" که در دوره دولت خاتمی از سوی نهادها و مراکز دولتی به همایش‌های مربوط به زبان مادری اقلیت‌ها و اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی دعوت شده بود، می‌گوید: «دولت خواست با اندیشه‌های ما آشنا شود، چونکه قبل از خاتمی کسی به این موضوع نپرداخته بود. در آن زمان یک سری کارها انجام شد و بین فعالین ملیت‌های مختلف با نهادهای دولتی و مجلس همکاری شد. به عنوان مثال بنا‌به دعوت وزارت کشور یک میزگردی بوجود آمد و از جمله من و دکترهیئت از میان ترک‌های آذربایجانی دعوت شده بودیم و در باب کل مسائل ملیت‌ها و از جمله زبان مادری صحبت کردیم و در مورد اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ نظرمان را گفتیم.»
یوسف عزیزی بنی‌طرف، محقق و دبیرکانون مبارزه با نژادپرستی در ایران
آقای بنی‌طرف یادآور میشود: «همایش دیگری هم در برنامه و بودجه داشتیم که بعدا اسمش به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تغییر یافت. نمایند‌گانی از عربها، ترکها، کردها، ترکمنها، بلوچها و دیگر اقلیت‌ها در آنجا حضور داشتند. معاون این سازمان گفته بود که توسعه کشور بدون قومیتها امکان‌ناپذیراست.»
نشست مرکز پژوهش‌های مجلس نتیجه نداد
بنی‌طرف در ادامه صحبت‌هایش به برگزاری یک نشست مهم در مجلس شورای اسلامی هم اشاره میکند: «در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران هم جلسه‌ای را اختصاص داده بودند به اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی. سرپرست مرکز پژوهش‌ها با محمد رضا خاتمی بود. در این نشست مطرح شد که این اصل در مجلس به‌صورت لایحه طرح و تصویب شود. ما گفتیم نیازی به طرح این اصل در مجلس نیست و وزارت آموزش و پرورش فقط آن را اجرا کند. اما متاسفانه اصلاح‌طلبان در مقابل گروه‌های فشار و مراکز قدرت که گرایش‌های ناسیونالیستی هم داشتند، عقب‌نشینی کردند.»
گرچه بنی‌طرف ازصحبت‌های کنونی سرپرست وزارت آموزش و پرورش درباره تدریس به زبان مادری قومیتها استقبال میکند، اما تاکید دارد: «در آغاز سال تحصیلی امسال اقدامی برای تدریس زبان مادری در مدارس به عمل نیامد و بسیاری از نخبگان قومی به این جهت اکنون به اجرای اصل ۱۵ نیز تردید دارند.» وی همچنین خاطرنشان میکند که دولت یازدهم از تجربه دوران خاتمی می‌تواند درس بگیرد تا این‌بار قربانی گروه‌های فشار نشود.
اجرای وعده روحانی برای تدریس به زبان مادری
به نظر کاوه قریشی، روزنامه نگار کرد هم حرف‌های سرپرست وزرات آموزش و پرورش درباره اولویت تدریس زبان مادری در مدارس کشور سبب خرسندی مردم مناطق محل سکونت اقلیت‌ها میشود.
وی به دویچه وله می‌گوید: «بالاخره این اصل ۱۵ بیش از ۳ دهه است که اجرا نشده و اینکه آقای روحانی یکی از وعده‌هایش را که در جمع مردم کرد داده، می‌خواهد عملی کند، خوشحال کننده است. ولی اصل ۱۵ تاکید دارد بر تحصیل زبان مادری به عنوان یک واحد در کنار سایر دروس. درخواست واقعی مردم این است که بتوانند به زبان مادری از سطوح اولیه تا عالی‌ترین سطوح ممکن در نظام آموزشی کشورتحصیل کنند.»
تاسیس آموزشگاه به زبان قومیتها
کاوه قریشی ضمن یادآوری اقداماتی که در زمان دولت خاتمی انجام گرفته می‌گوید، در دوره دولت خاتمی آموزشگاه‌های انتفاعی و غیرانتفاعی تحت سرپرستی وزارت ارشاد تاسیس شده است.
کاوه قریشی، روزنامه نگار کرد
وی می‌افزاید: «در مناطق محل سکونت اقلیت‌ها افراد فرهنگی توانستند به زبان مادری تدریس کنند و این تجربه وجود دارد. در آن زمان امکان انتخاب یک واحد اختیاری زبان اقلیت‌ها از جمله کردی در دانشگاه‌های ایران وجود داشت. مثلا در دانشگاه شهید بهشتی برخی از افراد که به صورت تجربی کار کرده بودند، انتخاب شدند و این طرح اجرا شد.»
به نظر قریشی دولت باید تدریس زبان اقلیت‌ها را به عنوان یک رشته دانشگاهی در دستور کار قرار دهد تا کادر فنی و آموزشی لازم برای این مقصود تربیت یابد.
"نیاز به تدریس زبانهای قومی احساس میشود"
امیلیا نرسسیان، استاد دانشگاه تهران و متخصص رشته‌ی تعلیم و تربیت و انسان‌شناسی هم از صحبت‌های سرپرست وزارت آموزش و پرورش استقبال میکند. وی درباره‌ی عملی شدن آن چنین توضیح می‌دهد: «این کار نیاز به یک برنامه‌ریزی و طراحی دارد. من خوشبین هستم به این قضیه و فکر می‌کنم نیاز به آموزش به زبانهای قومی مخصوصا در دوره‌های ابتدایی احساس میشود. تحقیقات قبلی که خود آموزش و پرورش درباره وضعیت دانش آموزان در استان‌های دوزبانه انجام داده افت تحصیلی را نشان می‌داد که از همان زمان برای آموزش و پرورش زنگ خطر به صدا درآمده بود.»
نرسسیان که درباره مشکلات دانش‌آموزان دوزبانه کشور تحقیق کرده است، خاطرنشان میکند: «مسئله این است که آموزش و پرورش کمترین بودجه و بیشترین کارمندان را دارد. تقسیم کردن این بودجه برای این گونه پروژه‌ها (تدریس به زبان قومیتها در مدارس) بسیار مشکل است. در یکی از این پروژه‌هایی که داشتیم، سعی شده بود بجای اینکه درس را به سر کلاس‌ها ببرند، به معلمان تک‌زبانه رویارویی با مشکلات دانش‌آموزان دوزبانه درس داده شد. اگر آموزش و پرورش برنامه خاصی برای تدریس زبان‌ها قومی کشور داشته باشد برای تخصیص بودجه آن باید چانه‌زنی با دولت را شروع بکند.»
کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند، ضمن استقبال از برنامه جدید دولت برای تدریس زبان قومیتها در مدارس کشور، متفق‌القول‌اند که اگر صحبت‌های سرپرست آموزش و پرورش عملی شود، راه‌چاره اساسی برای یکی از بزرگترین چالش‌های کشور اندیشیده میشود.