قائم مقام فارابی : هشتصد روز سفر خارجی هم رفته باشم، بی‌برنامه نبوده است
میرعلایی و نجاریان مدیرعامل و قائم مقام فارابی در چهار سال اخیر
در روزهایی که حرف و حدیث‌ها درباره کارکرد بنیاد سینمایی فارابی بیش از پیش است و گزینه‌های احتمالی مدیریت این مجموعه نیز در سطح رسانه‌ها مطرح شده‌اند، قائم مقام فارابی به برخی از ابهامات پاسخ داده و درباره یکی از مهم‌ترین آنها، پیرامون دائم السفر بودنش تأکید کرد: هشتصد روز سفر خارجی هم رفته باشم، یک روزش بی‌برنامه نبوده است.
به گزارش «تابناک»، «بنیاد سینمایی فارابی به دو دلیلِ کمبود بودجه و دستورالعمل مستقیم سازمان سینمایی مبنی بر این که هیچ کدام از نهادهای وابسته به سازمان سینمایی، اجازه عقد قرارداد با هیچ فیلمی را ندارند، برای ساخت هیچ کدام از فیلم‌های سینمایی مشارکت مالی نخواهد داشت. متأسفانه مسائل مالی و بودجه بنیاد سینمایی فارابی در شرایط مناسبی نیست و اگر هم سازمان سینمایی این دستورالعمل را صادر نمی‌کرد، باز هم بنیاد فارابی توانایی مشارکت مالی در ساخت فیلم‌های سینمایی را نداشت...».
این بخش مهمی از گفته‌های حسن نجاریان، قائم مقام بنیاد سینمایی فارابی است که در روزهای پیشین است؛ مردی که در کنار احمد میرعلایی مدیرعامل این بنیاد، با انتقادات وسیعی مواجه بوده اما حداقل در دوره شمقدری این انتقادات چندان جدی گرفته نشد و ثبات در این مجموعه حفظ شد؛ ثباتی که به نظر می‌رسد، رو به پایان است و از بیستم مهرماه می‌توان چشم انتظار تغییرات برای تحول در این مجموعه بود. با این حال پیش از وقوع این تغییرات، ابهامات فراوانی مطرح است که نیاز به پاسخ‌گویی دارد.
در روزهایی که میرعلایی چندان در دسترس نیست، نجاریان در گفت‌و‌گو با «تابناک» به بخشی از ابهامات پاسخ داد تا حرف و حدیث‌های کمتری پیش از تغییر مدیران فارابی که دیر و دور نیست، رخ دهد؛ گفت‌و‌گویی که پس از معرفی لیست مقدماتی نامزدهای اسکار ۲۰۱۴ و پیش از معرفی «گذشته» به عنوان نماینده سینمای ایران تحقق یافت و نجاریان با سعه صدر پاسخگو بود، هرچند در مواردی از جمله اعلام اعداد طفره رفت.
* بگذارید با اسکار ۲۰۱۴ شروع کنیم. این طرز تلقی هست که معرفی لیست دوازده فیلم به عنوان نامزدهای نمایندگی سینمای ایران در اسکار، نوعی دست پدرانه بر سر این فیلم‌ها بوده است. اساساً چه لزومی داشت دوازده نامزد، آن هم در این مهلت اندک مانده، معرفی شود؟
البته این مسائل به کمیته انتخاب مربوط می‌شود و از آقای امیر اسفندیاری، سخنگوی این کمیته باید پاسخ بخواهید اما به هر حال این روالی است که در سال‌های پیشین نیز در فارابی بوده و برای نخستین بار نیست که چنین رویه‌ای وجود دارد. خوشبختانه مکاتبات نیز تا سه دقیقه از راه ایمیل ممکن است و در این زمینه هیچ نگرانی وجود ندارد. در خصوص لیست نیز به هر حال مجوریم لیست دوازده فیلمی و سپس لیست کوچک‌تری داشته باشیم و بعد هم به گزینه مشخصی برسیم. اگر به یک باره یک گزینه هم معرفی می‌شد، از آن سو انتقاد می‌شد.
* پس قبول ندارید که در این دوره دست سینمای ایران خالی بود و چاره‌ای جز معرفی «گذشته» به اسکار ۲۰۱۴ نداریم؟
نه، قطعاً این دوازده فیلم بالقوه، امکان حضور در اسکار را داشتند و هیأت انتخاب از میان آنها، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند.
* اشاره می‌کنم به گفت‌و‌گوی اخیرتان که تأکید داشتید، فارابی به دلیل نداشتن بودجه و همچنین دستورالعمل دکتر ایوبی، رئیس جدید سازمان سینمایی، قرارداد تازه‌ای با فیلم‌سازی نبسته است. چند درصد از بودجه امسال تخصیص یافته است؟
ببینید بودجه چندان زیادی به فارابی تزریق نشده و این موضوع نیز صرفاً ربطی به سازمان سینمایی ندارد و در رابطه با شرایط کلی است که همه در جریان آن هستیم و به هر حال بودجه دستگاه‌ها کاهش داشته و فارابی نیز جدا نیست و همین کاهش در تخصیص نیز رخ داده است. امسال نیز بودجه تخصیصی به مراتب کمتر از بودجه سال پیشین است.
هشتصد روز سفر خارجی هم رفته باشم، بی‌برنامه نبوده است
میرعلایی و نجاریان مدیرعامل و قائم مقام فارابی در چهار سال اخیر
*دقیقاً نمی‌توانید بگویید چه عددی در سال گذشته و همچنین سال ۹۲ دریافت کرده‌اید؟
اجازه دهید به همین میزان بسنده کنم، چرا که تجربه اعلام بودجه در برخی مواقع به ما نشان داده، جز ایجاد زمینه متشنج کردن فضا حاصلی ندارد و می توان گفت از کل بودجه، چیز بسیار کمتر از گذشته تخصیص یافته است.
* با این اوصاف، آخرین تولید مستقل یا مشترک فارابی نظیر «چ» اثر ابراهیم حاتمی‌‌کیا به جشنواره فجر سی‌و‌دوم خواهد رسید؛ آیا توان تأمین اعتبارات تکمیلی برای پروژه‌هایی که پیش از این تعریف کرده‌اید و برخی از آنها که تقریبا مراحل تولیدشان به پایان رسیده، دارید؟
یکی از کارهایی که از پاییز سال گذشته پیگیری کردیم، به نتیجه رساندن همین پروژه‌ها و تسریع در تکمیلشان است، زیرا تجربه ثابت کرده هنگامی که یک پروژه طولانی می‌شود، هزینه‌هایش به مراتب افزایش می‌یابد؛ بنابراین، تلاش کردیم در مراحل تولید هیچ کدام از پروژه‌هایی که پیش از این تأیید شده، وقفه نیافتد و امیدوارم این پروژه‌های مانده به سرعت به پایان برسد و شاهد حضور محصولات تولیدی با مشارکت فارابی در جشنواره فجر باشیم.
* آیا درباره ادامه مدیریت فارابی یا تغییر این مدیریت، با رئیس سازمان سینمایی نشستی داشته‌اید و در این باره گفت‌و‌گویی با شما شده است؟
در این باره باید از آقای ایوبی بپرسید.
* اما ما می‌خواهیم از زبان شما بشنویم؟
طوری فعالیت می‌کنیم که انگار برای بلندمدت می‌خواهیم کار کنیم و در عین حال به گونه‌ای فعالیت می‌کنیم که اگر فردا صبح، مسئولی منصوب شد، کلید‌ها را به نفر بعدی تحویل دهیم و هر تجربه‌ای که داریم نیز منتقل کنیم. این حق طبیعی آقای ایوبی است که هر شخصی را می‌خواهد برای هر مسئولیتی منصوب کند، چرا که باید بتواند با مجموعه‌اش کار کند.
* در این روزهای پایانی، سخنان بسیاری درباره مدیران فارابی ـ که حضرت‌عالی هم یکی از آنها هستید ـ مطرح می‌شود. در راستای «حاسبوا أنفسکم قبل أن تحاسبوا»، یکی از موضوعاتی را که درباره‌تان مطرح می‌شود و نقل برخی محافل بوده و هست، مطرح می‌کنیم. گفته می‌شود در این چند سال اخیر، چندصد روز سفر خارجی داشته‌اید. این عدد دقیقاً چند روز است؟
به نظرم پرسش شما از اساس اشکال دارد و حرفهای نیست، چرا که شمار روزهای سفر یک مسئول مهم نیست، بلکه دستاورد این سفرها اهمیت دارد.
* به هر حال باید شمار روزهای سفرتان به خارج از کشور را با بودجه دولت بدانیم تا بتوانیم ارزیابی دقیقی درباره میزان دستاورد‌هایشان داشته باشیم. عدد سیصد روز، پانصد روز و حتی هشتثد روز نیز شایع است و ظاهراً بارها به برخی کشور‌ها سفر کرده‌اید؛ اما می‌خواهیم خودتان بگویید واقعاً چند روز سفر خارجی رفته‌اید و البته قطعاً دوست داریم دستاورد‌هایش را نیز بگویید؟
ببینید اگر هشتصد روز سفر خارجی هم رفته باشم (در چهار سال مسئولیت)، بی‌برنامه و بدون دلیل نبوده و بنابراین اشکالی به آن وارد نیست. هیچ سفری را بدون دلیل و تفریحی نرفتیم و دقیقاً مشخص بوده که اهداف هر سفر چه بوده است. برخی از سفرهای خارجی را با ۶۰ درصد حق مأموریت رفتم که از همه مؤسسات پایین‌تر است و آقای میرعلایی نیز مدت‌هاست برای سفرها حق مأموریت نگرفته است.
به شدت اعتقاد داریم که طوری برای سفرها برنامه‌ریزی شود که بیهوده نباشند. با فرست‌کلاس نرفتیم و در ارزان‌ترین هتل‌ها مستقر شدیم. در برلین که رفتیم، به هتلی رفتیم که برخی دوستان دیدند و گفتند در چنین هتلی مستقر می‌شوید؟ (از ذکر عنوان هتل پرهیز کرد) یعنی حداقل‌ها را در نظر می‌گرفتیم؛ بنابراین طرح چنین مباحثی دور از انصاف است.
* مسأله این است که گفته می‌شود آقای میرعلایی رئیس بنیاد که شما را در بسیاری سفرها همراهی می‌کرده یا شخصاً بسیاری سفرها رفته، حتی به انگلیسی به طور کامل مسلط نیست. آیا بهتر نبود همه این سفرها توسط حوزه بین‌الملل بنیاد فارابی صورت می‌پذیرفت و به جای بسیاری سفرها، کار با نامه‌نگاری پیش می‌رفت؟
به هر حال رئیس سازمان نباید لزوماً به انگلیسی مسلط باشد و بسیاری از اشخاصی که به زبان نیاز بیشتری دارند نیز در این زمینه مسلط نیستند (ذکر یک مثال). برای ارزیابی برخی امور نظیر امکان تولید یک فیلم در کشوری خارجی، باید نفر اول سازمان باشد و در برخی اوقات نیز من بودم و مثلاً برای امضای تفاهم‌نامه لازم بود که رئیس بنیاد فارابی سفر کند. برای همین سفر ژاپن، یازده قرار ملاقات هماهنگ شده بود. یک سفر خارجی شخصی و خانه فامیلمان با هزینه فارابی نداشتم و سفر شخصی ۲۳ روزه‌ام را هم با هزینه شخصی انجام دادم. من پول بنزین و موبایلم که خیلی مدیران دریافت می‌کنند را نیز از فارابی نمی‌گیرم و طبیعی است یک ریال سفر خارجی بی‌دلیل انجام نداده‌ام.
* پس این شایعه که گفته می‌شود حتی سفر یک ماهه نیز میان سفر‌هایتان بوده را نیز به نوعی تکذیب می‌کنید؟
بله، ما سفر یک ماهه نداشتیم.
* در نهایت نگفتید چه تعداد سفر خارجی داشتید؛ بگذریم. در هفته‌های اخیر شایع شده که به حساب آقای... در لبنان (یکی از مسئولان پیشین دولت دهم) در روزهای پایانی دولت، ۱۲ میلیارد تومان واریز شده تا فیلم بسازد. فارابی که چنین پرداختی نداشته است؟
من تکذیب می‌کنم و چنین پرداختی نشده است.
* البته شما از طرف فارابی می‌توانید تکذیب کنید، چرا که ممکن است از ریاست جمهوری این رقم پرداخت شده باشد؟
از اینکه آیا ریاست جمهوری چنین رقمی پرداخت کرده، اطلاعی ندارم اما فارابی چنین پرداختی نداشته است.
* البته از این اعداد بسیار مطرح است؛ برای نمونه عدد ۱۷ میلیارد تومان که برای یکی از پروژه‌ها از سوی رئیس سازمان سینمایی مطرح شد و البته ظاهراً مربوط به لاله و بخشی از هزینه فیلم سوادیکا است؟
نه، متأسفانه این آمار که اعلام شده هم اشتباه بود و حتی هزینه تولید این دو فیلم نیز ۱۷ میلیارد تومان نیست و اصلاً فارابی چنین پروژه‌ای را حمایت نکرده است.
* کسی هم نگفت فارابی حمایت کرده و نکته جالب اینجاست که هزینه این پروژه را ظاهراً مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی داده است؟
این مرکز نیز پروژه ۱۷ میلیاردی را حمایت نکرده و مجموع بودجه این دو پروژه نیز ۱۷ میلیارد نمی‌شود (حجت‌الله ایوبی رئیس جدید سازمان سینمایی رسماً اعلام کرد پروژه‌ای با بودجه ۱۷ میلیارد تومان ساخته شده است!).
* اصلاً این نگاه را به طور کلی قبول دارید که در دوره شما نیز یک گروه خاص بیشتر توانست از ظرفیت فارابی برای تولید فیلم‌های به اصطلاح فاخر بهره گیرد؟
البته من با این اصطلاح فاخر موافق نیستم و لزوماً هر پروژه پرهزینه‌ای فاخر نیست و این تعریف خوبی نیست و اگر به حرفهای آقای شمقدری هم دقت کرده باشد، ایشان هم لزوماً به پروژه‌های پرهزینه فاخر نمی‌گفتند. حتی ممکن است پروژه‌ای با هزینه‌ای اندک تولید و سپس فاخر شود. به هر حال به قول آن بنده خدا، مزرعه نیست که دانه بپاشیم و به یک اندازه درآید که اگر تا پیش از ساخت قابل تشخیص بود، بسیاری از سینماگران شاخص ما تمامی آثارشان در سطح کیفی بالا بود، ولی چنین نیست.
درباره حمایت نیز ما چند شرط گذاشتیم که نخستین آنها، این بود که ما دنبال فیلمساز نمی‌رویم و هر کارگردانی در پی دریافت مشارکت مالی فارابی است، باید خود درخواست داشته باشد و سپس تا دو ماه به کارگردان مذکور اعلام می‌شود که فارابی حاضر به سرمایه گذاری در پروژه است یا نیست و یا باید برای جلب حمایت فارابی، اصلاحاتی در سناریو صورت پذیرد و سپس وارد مرحله مشخص کردن برآوردن تولید پروژه شود و واقعاً این گونه نبوده که کارگردانی مراجعه کند و ما بگوییم ما اصلاً با شما کار نمی‌کنیم. البته باید پروژه در راستای هدف گذاری فارابی باشد و طبیعتاً مضامینی در اولویت هستند که جزو همین هدف‌گذاری‌های فرهنگی باشند.
ما هر سال نهایتاً ده فیلم می‌سازیم که از این تعداد بیش از چهار پنج فیلم فاخر نبوده و برای حدود بیست تا سی فیلم نیز حمایت و مشارکت مالی انجام می‌دهیم؛ بنابراین از دویست کارگردانی که فارابی هر سال می‌تواند همکاری کند، دست‌کم ۱۵۰ کارگردان بیرون می‌مانند و این گونه نیست که صرفاً از یک گروه حمایت شود. اگر برخی کارگردانان پروژه‌ای نداشتند که مشارکت فارابی را نداشته، یکی از مهم‌ترین عللش آن است که اصلاً نیامده‌اند و درخواست مشارکت نداشته‌اند.