لحن متفاوت روحانی، حرف آخر خامنه‌ای
روحانی در نیویورک چهره متفاوتی از جمهوری اسلامی به نمایش گذاشت
جیمز رینولدز
خبرنگار بی‌بی‌سی در امور ایران
"ما در ایران همجنس‌باز مثل کشور شما نداریم، در کشور ما چنین چیزی اصلا وجود ندارد."
-محمود احمدی نژاد، نیویورک، سپتامبر ۲۰۰۷
"من می خواهم به مردم آمریکا بگویم: از جانب مردم ایران برای مردم آمریکا صلح و دوستی آورده‌ام."
-حسن روحانی، نیویورک، سپتامبر ۲۰۱۳
لحن حسن روحانی در نیویورک به طرز خیره‌کننده‌ای با سلف او فرق داشت. محمود احمدی‌نژاد در طول سفرهای سالیانه‌اش به نیویورک حرف‌های تحریک‌آمیز و گاه آزارنده می‌زد و (به شکلی ناکام) می‌کوشید مخاطبانش را به طرز فکر خود جلب کند.
در مقابل حسن روحانی با ظرافت تلاش کرد از سفر اول خود برای تعامل با دشمنی دیرینه و ایجاد بستری برای گفتگو درباره برنامه هسته‌ای ایران استفاده کند. با این حال او تصمیم گرفت که سنت سه دهه‌ای را نشکند و از ملاقات با باراک اوباما پرهیز کرد.
آنچه حسن روحانی در نیویورک کرد نموداری از تناقضات پیچیده ذاتی کار او است: او پشتوانه مردمی را دارد، اما بدون قدرت واقعی.
قدرت رئیس‌جمهور نسبت به قدرت آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران در حاشیه است. اصل ۱۱۰ قانون اساسی "تعیین سیاستها کلی نظام جمهوری اسلامی ایران" را به عهده رهبر گذاشته است.
بیش از سه دهه است که بیزاری از آمریکا بخشی از این سیاست‌های کلی است. رئیس‌جمهور ایران به تنهایی نمی‌تواند این سیاست را تغییر دهد. حسن روحانی یک قانون کلیدی سیاست ایران را می‌داند: اگر میانه رهبر و رئیس‌جمهور شکرآب شود، این رهبر است که همیشه می‌برد.
اعتماد
از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، برای ایجاد دگرگونی تلاش کرد، اما از متقاعد کردن رهبر برای ادامه این مسیر بازماند. به این ترتیب رهبر ایران سیاست‌های او را نپذیرفت و اصلاحات خاتمی عمدتا شکست خورد.
لحن روحانی با احمدی‌نژاد بسیار متفاوت است
حسن روحانی تصمیم گرفته که همان اشتباه را مرتکب نشود. او مسیر همکاری نزدیک با آیت‌الله [خامنه‌ای] را برگزیده است، این که هر دوی آنها دهه‌ها است یکدیگر را می‌شناسند و از نسل انقلابیون ۱۹۷۹ هستند به این امر کمک می‌کند.
کلید همه [قفل‌های] ریاست‌جمهوری حسن روحانی توانایی او در اقناع آیت‌الله و هواداران آیت‌الله در سپاه پاسداران است تا به آقای روحانی فضای کافی برای پیشبرد دیپلماسی را بدهند.
آیت‌الله [خامنه‌ای] ۲۴ سال است که همه مخالف‌ها را به خاطر ارزش‌های محافظه‌‌کارانه جمهوری اسلامی کنار زده است.
در سال ۲۰۰۹ نیروهای او هواداران جنبش سبز را سرکوب کردند. همین امسال هواداران او در شورای نگهبان صلاحیت نامزدهایی را که به اندازه کافی وفادار تشخیص نمی‌دادند رد کردند.
اما آیت‌الله به شکلی سرنوشت‌ساز به آقای روحانی اجازه رقابت داد. شاید آیت‌الله خامنه‌ای ۷۴ ساله به دوست قدیمی خود برای ایجاد تغییرات محدود بدون تهدید ماهیت جمهوری اسلامی اطمینان دارد.
به این ترتیب رهبر موافقتی محدود را با تمایل رئیس‌جمهورش به پیشبرد دیپلماسی ابراز کرده است.
مخالفت غربی‌ها با برنامه هسته‌ای ایران به وضع تحریم‌هایی سخت علیه ایران منجر شده
آیت‌الله خامنه‌ای به تازگی در یک سخنرانی استفاده از "نرمش قهرمانانه" در دیپلماسی را تایید کرد. به نظر می‌رسد این راهنمایی برای آقای روحانی است: به هر ترتیبی هر چیزی می‌توانی از آمریکایی‌ها بگیر اما به هیچ‌وجه فکر دست دادن با اوباما را نکن.
این توسعه دیپلماتیک مورد تایید آیت‌الله خامنه‌ای شامل گفتگوهای مستقیم وزرای خارجه دو کشور پس از سال‌ها نیز بوده است.
ادامه مذاکرات در ژنو
مذاکرات مستقیم دو کشور در ۱۵ و ۱۶ اکتبر در ژنو پیگیری خواهند شد، جایی که ایران و آمریکا به همراه بریتانیا، چین، فرانسه، روسیه و آلمان دور دیگری از گفتگوهای رسمی درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را پی می‌گیرند.
در دورهای قبلی مذاکرات، قدرت‌های جهان سه چیز از ایران خواسته‌اند: غنی‌سازی اورانیوم متوقف شود، تاسیسات غنی‌سازی فردو تعطیل شود و اورانیوم غنی‌شده خود را هم به خارج از ایران منتقل کند.
ایران این درخواست‌ها را رد کرده است. در مقابل ایران می‌خواهد تحریم‌هایش لغو شوند و حق غنی‌سازی اورانیوم برای جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شود.
مشخص نیست که آیا مذاکرات ژنو در اکتبر با همین درخواست‌های متقابل شروع شوند. اما روشن است که مذاکرات در فضایی مناسبتر آغاز می‌شوند.
دورهای قبلی (من در همه هفت دور مذاکرات سه سال گذشته حضور داشته‌ام) اغلب تک‌گویی‌هایی موازی بودند که در آن خبری از گفتگوی مشترک نبود.
این بار به نظر می‌رسد طرفین برای تعامل و بده بستان بیشتر اراده جدی تری دارند.
پیش از این به دلیل ناخرسندی ایران از برگزاری مذاکرات در ژنو تاخیرهایی در گفتگو پیش آمده بود. در نتیجه مذاکرات هسته‌ای در یک تور جهانی غیررسمی به دور استانبول، بغداد، مسکو و آلماتی گشت.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، گفتگوهای ایران را هدایت می‌کند. رئیس‌جمهور هم روند مذاکرات را به رهبر گزارش خواهد داد.
حسن روحانی شاید بتواند پیشنهادی برای توافق پیش بکشد، شاید بتواند توضیح دهد که چگونه امتیاز بخشیدن می‌تواند بهترین راه برای رفع تحریم‌ها باشد و زندگی مردم معمولی ایران را بهبود ببخشد. اما در نهایت این رهبر است که حرف آخر را می‌زند.
پرونده هسته‌ای ایران
برنامه هسته‌ای ایران ده سالی است که به مساله‌ای دامنه‌دار در سیاست خارجی ایران بدل شده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع داده است.
شورای امنیت سازمان ملل هم چندین قطعنامه در این باره تصویب کرده که در چهار مورد آنها تحریم‌هایی علیه ایران وضع شده‌اند.
علاوه بر این ایالات متحده و اتحادیه اروپا تحریمهای وسیعی را علیه ایران وضع کرده‌اند.
با انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ایران برخی نسبت به حل مساله هسته‌ای ایران خوشبین شده‌اند.