قانون ازدواج فرزند خوانده با سرپرست در ایران بحث آفرین شد

به موجب مصوبه مجلس، ازدواج در زمان حضانت و بعد از آن بین سرپرست و فرزند خوانده ممنوع است مگر اینکه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی، این امر را به مصلحت فرزند خوانده تشخیص دهد.

قانون ازدواج فرزندخوانده با سرپرست بنا به رای دادگاه، در مجلس ایران به تصویب رسید. یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس ایران گفته است این تصمیم امکان سو استفاده از کودکان را از بین می‌برد.

البته، شورای نگهبان هنوز در خصوص این قانون نظر نداده است.

امیر حسین قاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به اینکه در گذشته فرزندخوانده بدون هیچ شرط و محدودیتی می توانست با سرپرست خود ازدواج کند، به خبرگزاری مهر گفت: "براساس ماده ۲۷ لایحه جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست؛ ازدواج فرزند خوانده با سرپرست، در صورت صلاحدید دادگاه امکانپذیر است و با این محدودیت امکان سوء استفاده از کودکان وجود ندارد."

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با تاکید بر حمایت از حقوق فرزندخواندگان گفت: "ما به لحاظ شرعی نمی توانیم این شکل ازدواج را ممنوع کنیم اما می توانیم مصلحت فرزند خوانده را در نظر بگیریم"

آقای قاضی زاده همچنین گفت هر حکمی که به نظر بد می رسد را نمی توان ممنوع کرد اما می‌توان محدودیت گذاشت تا با توجه به اینکه فرزند خوانده قیم و سرپرست ندارد حاکم شرع قیم او می شود و اگر مصلحت نباشد ازدواجی انجام نخواهد شد.

به موجب مصوبه مجلس، ازدواج در زمان حضانت و بعد از آن بین سرپرست و فرزند خوانده ممنوع است مگر اینکه دادگاه صالح پس از اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی، این امر را به مصلحت فرزند خوانده تشخیص دهد.هر چند این قانون پیش از این در سال ۱۳۹۱ بدون تبصره نظر دادگاه با این مضمون "ازدواج در زمان حضانت و بعد از آن بین سرپرست و فرزند خوانده ممنوع است" به شورای نگهبان ارسال شد، اما شورای نگهبان به این قانون ایراد گرفت و مجلس با اضافه کردن این بخش آن را مجدد تصویب کرده و در انتظار رای شورای نگهبان است.

فرزندخواندگی یک رابطه حقوقی است که بر اثر پذیرفته شدن کودکی به عنوان فرزند، از جانب زن و مردی شکل می‌گیرد؛ بدون آنکه پذیرندگان کودک، پدر و مادر واقعی او باشند.

مطابق قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب سال ۱۳۵۳ تنها کودکی که فاقد پدر و مادر و جد پدری باشد یا ۳ سال در مراکز بهزیستی نگهداری شده و والدین وی مراجعه نکرده باشند می‌تواند به فرزند‌خواندگی سپرده شود. اما لایحه اصلاحیه قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست در سال ۱۳۸۸، کودکانی را که والدین آنها صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارند یا کودکی که جد پدری یا مادری آنها توانایی، علاقه و امکانات نگهداری از وی را ندارد نیز مشمول فرزند‌خواندگی قرار داده است

این در حالی است که این لایحه واکنش‌های متعددی را در میان فعالان حقوق کودک به همراه داشته اشت.

شیوا دولت آبادی، رییس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان، در گفت و گو با روزنامه شرق با اشاره به تاثیر چنین قانونی بر خانواده گفته "مادری که دختری را به فرزندی قبول کرده اگر در دورترین تصورش دختر را جایگزین خود ببیند هرگز نمی تواند مادری باشد که قرار است فرزندخوانده ای داشته باشد. روی دیگر این سکه این است که مادری که به پسرخوانده خود به عنوان همسری نگاه کند بسیار دور از انتظار است که بتواند خانواده ای سالم را شکل بدهد. این تبصره منزه بودن قانون را زیر سوال می برد در حالی که قانون قرار است فرهنگ سازی را تسهیل کند. "

بحث مادر بودن و پدر بودن و تغییر آن به زن و شوهر مسئله‌ای است که نگرانی بسیاری از کارشناسان را به همراه داشته است و به اعتقاد فعالان حقوق کودک، باید به جای قانونی کردن این مسئله ، باید این پدیده را غیرقانونی اعلام کرد. براساس نظر این افراد این مسئله با اینکه در قدیم در برخی جوامع وجود داشته اما در دنیای مدرن جایگاهی ندارد و باید از راههای مختلف با چنین مسئله ای برخورد کرد.

اما خسرو منصوریان، فعال امور کودکان، نظر دیگری دارد. او در گفت و گو با بی‌بی‌سی با اشاره به اینکه این مسئله در شرع منع نشده گفت: "کودکی را به فرزندخواندگی گرفته، هزینه زندگی‌اش را می‌دهید، مثل یک انسان با او رفتار می‌کنید و اگر او نیز راضی بود و فشاری در کار نبود، ایرادی ندارد ازدواجی صورت بگیرد. نکته این است که نباید این موضوع شکل بیمارگونه و وحشیانه داشته باشد. این کار اگر با نیت قبلی باشد شرعا و عرفا باطل است."

این در حالی است که توران ولی مراد، دبیر ائتلاف اسلامی زنان که با روزنامه شرق گفت و گو کرده، با انتقاد از این نگاه گفت: "عجیب است که لایحه ای تصویب شود که در آن ازدواج کسی که به عنوان کودک به سرپرست پناه آورده، مطرح می شود. این تبصره در واقع اعتماد را قربانی می کند. این تبصره مرد بودن را قربانی می کند و لذت جویی را تحریک."

این لایحه در حال حاضر در انتظار تائید یا رد شورای نگهبان است و برخی از کارشناسان نگران از تصویب آن هستند و معتقدند با چنین رویه‌ای خانواده که اساسی ترین رکن تعلیم و تربیت است، از بین می‌رود و این مسئله به طور بالقوه پایه ناهنجاری‌های مختلف خواهد شد.