آیا دولت سوریه دست به حمله شیمیایی زد؟

بی بی سی : در فیلم‌های ویدیویی پخش شده می توان آنچه را که مخالفان دولت سوریه، نتایج وحشتناک حمله شیمیایی به حومه دمشق می خوانند، به وضوح مشاهده کرد.

ارتش سوریه استفاده از گازهای سمی را رد کرده و تازه ترین ادعاها را "خلاف واقع و کاملا بی اساس" خوانده است.

اگر چه منبع مستقلی حقیقی بودن این تصاویر را تایید نکرده، در باره ادعای حمله شیمیایی تا کنون اطلاعات زیر به دست آمده است.

چه اتفاقی افتاد؟

نیروهای دولتی سوریه در اوایل صبح ۲۱ اوت، حومه شرق دمشق را به شدت بمباران کردند. این حمله به منظور بیرون راندن شورشیان صورت گرفت.

مخالفان دولت سوریه می گویند در جریان این حمله راکت های آلوده به مواد سمی به محله هایی در منطقه غوطه، که ساکنان آن غیرنظامی بودند پرتاب شده است.

به گفته مخالفان در این حملات بیش از ۳۰۰ نفر که بسیاری از آنان زن و کودک بودند، جان خود را از دست دادند. سازمان های مستقل مانند پزشکان بدون مرز، نیز بر طبق شواهد به دست آمده، تعداد قربانیان را در همین حدود تخمین می زنند. ولی برخی از گروههای مخالفان تعداد کشته شدگان را به مراتب بیشتر اعلام کرده اند. مخالفان می گویند شماری از قربانیان از ساکنان اربن، داما و معظمیه بوده اند.

ارتش سوریه این ادعاها را رد می کند و آنرا "تلاش مذبوحانه" شورشیان برای پنهان کردن شکست هایشان و بخشی از یک "جنگ رسانه ای کثیف" توصیف می کند.

ویدیوها چه چیزی را نشان می دهند؟

فیلم‌هایی که در اینترنت مشاهده می شود و البته صحت آن ثابت نشده، کودکان و بزرگسالانی را نشان می دهد که وحشت زده هستند و به نظر می رسد از عارضه های ناشی از یک حمله شیمیایی رنج می برند.

پزشکان در حال درمان افرادی که بسیار بدحال هستند ولی هیچ جراحت خارجی ندارند، دیده می شوند. برخی از بیماران خواب آلود یا بیهوش به نظر می رسند.

بر روی زمین یک درمانگاه می توان چندین جسد از جمله اجساد زنان و کودکان را که به ردیف قرار داده شده اند، مشاهده کرد.

خبرنگاران می گویند تعداد تلفات حمله اخیر از هر حمله شیمیایی دیگر که قبلا به ارتش سوریه نسبت داده شده بود، بیشتر است.

از عارضه های مشهود بیماران چه نتیجه گیری می توان کرد؟

تحلیلگران می گویند عدم مشاهده جراحات خارجی ممکن است نشانه استفاده از سلاح های شیمیایی باشد.

همیش دو برتون-گوردون، فرمانده سابق بریتانیایی نیروهای ضد تروریسم مرتبط با تسلیحات شیمیایی و بیولوژیکی، می گوید: "بعضی از نشانه ها مانند مرگ شخص با دهان باز و چشم هایی که خیره مانده اند، خیلی شبیه مشاهدات ما در حلبچه است؛ جایی که هزاران نفر در اثر گاز مخرب اعصاب جان خود را از دست دادند."

کارشناسان می گویند به نظر می رسد عده زیادی از بیماران در زمان کوتاهی فوت کرده اند. این خود دلیل دیگری برای استفاده از یک ماده شیمیایی است.

همیش دو برتون- گوردون، می گوید: "گاز خردل که در جنگ ایران و عراق از آن بسیار استفاده شده بود، شخص را به جای این که در ظرف چند روز از بین ببرد، در ظرف چند ساعت و دقیقه می کشد به همین جهت ممکن است از گاز مخرب اعصاب استفاده شده باشد."

پرفسور آلکساندر ککول، از انستیتوی میکرب شناسی پزشکی در دانشگاه هال در آلمان، با احتمال استفاده از تسلیحات شیمیایی موافق است و اضافه می کند که هیچ نشانه ای از موادی که موجب تاول ناشی از سوختگی پوست است، بر روی بدن قربانیان دیده نمی شد."

بیمارانی که زنده باقی مانده اند، از مشکلات حاد تنفسی رنج می برند.

دکتر ژان پاسکال زاندرز، کارشناسس تسلیحات شیمیایی و بیولوژیکی، می گوید رنگ صورتی متمایل به آبی صورت بعضی از قربانیان از علایم خفگی ناشی از مسمومیت بود.

در تاریخ ۲۴ اوت، سازمان پزشکان بدون مرز، اعلام کرد که سه بیمارستان مورد حمایت این نهاد در دمشق، اوایل صبح چهارشنبه گذشته نزدیک به سه هزار و ۶۰۰ بیمار را که علایم آلودگی با گاز اعصاب را داشتند، تحت مداوا قرار داده و ۳۳۵ نفر از این بیماران فوت کرده اند.

پزشکان بدون مرز اضافه می کند که عارضه هایی مانند استفراغ، تنگی مردمک چشم و مشکل نفس کشیدن همه نشان دهنده این است که از سلاح های شیمیایی استفاده شده ولی "تایید علمی" این موضوع برای پزشکان بدون مرز مقدور نیست.

چه سئوال هایی باقی می ماند؟

کارشناسان مطمئن نیستند که فیلم ویدیویی دقیقا چه چیزی را نشان می دهد و از چه سلاح هایی ممکن است استفاده شده باشد.

پائولا وانینن، مدیر انستیتوی فنلاندی کنوانسیون تحقیق در باره تسلیحات شیمیایی، می گوید: "در حال حاضر من کاملا قانع نشده ام چون کسانی که ( به قربانیان) کمک می کنند لباس حفاظتی به تن نداشته و ماسک تنفسی نیز ندارند. در صورت واقعیت، این اشخاص خودشان آلوده شده و عوارض مشابه را خواهند داشت."

دکتر زاندرز، نیز در مورد صحت ادعاهای استفاده ازگاز مخرب اعصاب، ابراز تردید می کند: "من ندیدم که هیچکس از پادزهر گاز اعصاب استفاده کند. همچنین به نظر نمی رسید هیچ کدام از پرسنل پزشکی یا کسان دیگر، هنگام حمل یا مداوای بیماران، به دلیل تماس غیرمستقیم با مواد سمی دچار عوارض ثانوی شده باشند."

پرفسور ککول، نیز می گوید علایم بیماران با نشانه های معمول در قربانیان حملات شیمیایی همخوانی نداشت چون به نظر نمی رسید آنان از درد یا سوزش چشم، بینی و دهان رنج می برند.

پرفسور ککول می افزاید در ویدیو مشاهده می شود که برای مداوای بیماران آلوده با مواد سمی، برخی یا شاید تمام آنان را با آب یا آب و ماده ضد عفونی شستشو می دهند ولی این آب فقط روی سینه بیمار ریخته می شود (لااقل در ویدیو) نه روی صورت و چشمان.

آیا ممکن است گزارش ویدیویی ساختگی باشد؟

وزیر اطلاعات سوریه به تلویزیون المنار متعلق به حزب الله لبنان گفت تصاویر نمایش داده شده ساختگی است و از قبل تهیه شده بود.

ولی تحلیلگران خارجی به بی بی سی گفتند با توجه به ابعاد فیلم و جزئیات نشان داده شده، ساختگی بودن آن بعید به نظر می رسد.

پرفسور ککول می گوید ایده یک "ابزار سیاسی" بودن این فیلم را نمی توان کاملا منتفی دانست.

همیش دو برتون-گوردون می گوید برای توطئه گران ساختن فیلمی در این مقیاس بسیار مشکل خواهد بود و این سئوال را مطرح می کند که چگونه می شود یک چنین تعداد زیادی کودک برای یک چنین مدت زیادی خود را به مردن بزنند.

بیشتر تحلیلگران معتقدند که "چیز وحشتناکی" اتفاق افتاده ولی این که معلوم شود دقیقا چه چیزی اتفاق افتاده ممکن است مدتی طول بکشد.

چه کسی قادر به چنین حمله ای است؟

دولت سوریه اذعان کرده که سلاح های شیمیایی در اختیار دارد ولی می گوید هرگز از این سلاح ها در "داخل سوریه" استفاده نخواهد کرد.

وزیر اطلاعات سوریه می گوید انجام حملاتی که چهارشنبه گذشته گزارش شد امکان پذیر نیست چون به خود نیروهای سوریه هم که در منطقه حضور داشتند، آسیب وارد می شد.

در همین حال روسیه گفته است شواهدی در دست است که نشان می دهد این حمله، کار مخالفان دولت سوریه بوده است. ولی آمریکا و بریتانیا می گویند باور نمی کنند که شورشیان به سلاح های شیمیایی دسترسی داشته باشند.

چرا حالا؟

بازرسان تسلیحات شیمیایی سازمان ملل متحد روز ۱۸ اوت وارد سوریه شدند تا سه منطقه را که گفته می شد هدف حملات شیمیایی قرار گرفته بازرسی کنند. یکی از این مناطق شهر خان العسل است که در ماه مارس ۲۶ نفر درآنجا کشته شدند.

این بازرسان در حال حاضر سرگرم بازرسی مناطقی در اطراف شهر دمشق هستند که گفته می شود در تاریخ ۲۱ اوت، هدف حملات شیمیایی قرار گرفته است.

خبرنگاران می گویند مشکل است بتوان پذیرفت که دولت سوریه که اخیرا توانسته بود در مقابله با شورشیان به پیروزی هایی نائل شود، با حضور بازرسان در کشور دست به یک حمله شیمیایی بزند.

در همین حال وزیر خارجه روسیه گفته است زمان حملات " ما را به این فکر می اندازد که یک بار دیگر با تحریکات از قبل پیش بینی شده شورشیان مواجه شده ایم."

ولی به عقیده بسیاری از ناظران، حمله شورشیان به منطقه ای که تحت کنترل خودشان است بعید به نظر می رسد.

چگونه می توان درست یا نادرست بودن ادعاها را ثابت کرد؟

در حال حاضر ابراز امیدواری می شود که بازرسان سازمان ملل متحد بتوانند به طور قاطعانه معلوم کنند که آیا از سلاح های شیمیایی در حومه دمشق استفاده شده یا نه.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۱ اوت تشکیل جلسه داد. یک سخنگوی شورا متعاقبا گفت همه بر این عقیده بودند که باید روشن شود واقعا چه اتفاقی افتاده است.