بریتانیا برای تولد نوزادانی با سه والد آماده میشود
مخالفان این طرح نگران شکل‌گیری شیوه‌های دیگری از اصلاح ژنتیکی انسان‌ها هستند
جیمز گالاگر
خبرنگار حوزه بهداشت و دانش-بی‌بی‌سی
در پی حمایت دولت بریتانیا از روش‌های لقاح مصنوعی، به نظر می‌رسد که مقدمات تولد نوزادانی که از دی‌ان‌ای سه نفر به وجود آمده‌اند، در این کشور در حال فراهم شدن است.
در این صورت، بریتانیا اولین کشوری خواهد بود که اجازه تولد نوزادانی با دی‌ان‌ای سه نفر را می‌دهد.
گزارش شده است که پیش‌نویس مقررات مربوط به این شیوه لقاح مصنوعی در اواخر سال ۲۰۱۳ میلادی آماده خواهد شد و در مدت دو سال بعد از آن، امکان استفاده از این شیوه برای تولد نوزادان فراهم میشود.
به گفته صاحبنظران، استفاده از دی‌ان‌ای سه نفر برای لقاح مصنوعی میتواند احتمال انتقال بیماری‌های میتوکندریایی از مادر به نوزاد را کاهش می‌دهد. این بیماری‌ها می‌توانند برای نوزاد کشنده یا معیوب‌کننده باشند.
مخالفان این طرح می‌گویند که استفاده از چنین شیوه‌ای غیراخلاقی است. آنها همچنین می‌گویند که زوج‌هایی که ممکن است نوزادشان دچار بیماری خاصی شود، می‌توانند نوزاد دیگری را به فرزندی قبول کنند یا از تخمک‌های اهدایی برای بارداری بهره بگیرند.
میتوکندری‌ها مخازن انرژی زیستی بسیار کوچک درون سلول‌ها هستند که انرژی بدن را تامین می‌کنند و از یک مادر – از طریق تخمک او – به فرزندش منتقل میشوند.
احتمال این که یک نوزاد میتوکندری معیوب داشته باشد، یک در هر ۶ هزار و ۵۰۰ نوزاد است. در چنین حالتی، فرد با کمبود شدید انرژی روبه‌رو است و بر اثر آن دچار ضعف ماهیچه، نابینایی یا ناراحتی قلبی میشود و در بدترین حالت می‌میرد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استفاده از میتوکندری تخمک سالمی که اهدا شده است، میتواند مانع انتقال این بیماری شود.
پیش‌بینی شده است که در صورت طی مراحل قانونی و آغاز استفاده از این شیوه، سالانه ۱۰ زوج بتوانند با استفاده از این روش بچه‌دار شوند.
با این حال، استفاده از این روش میتواند باعث شود که نوزاد، حامل ژن‌های والدین و نیز مقدار بسیار کمی از ژن‌های نفر سوم (اهداکننده تخمک) باشد، چون میتوکندری‌ها دی‌ان‌ای خاص خود را دارند.
در اوایل سال جاری میلادی، در جریان یک رایزنی عمومی که از طرف نهاد دولتی "رویان شناسی و لقاح انسان" انجام شد، مشخص شد که ایده استفاده از این روش برای تولد نوزادان مورد حمایت عمومی است و در عین حال، هیچ مدرکی که نشان دهد این شیوه پیشرفته لقاح مصنوعی خطرناک است، وجود ندارد.
پژوهشگران دو روش تعریف کرده‌اند که به آنها اجازه می‌دهد تا اطلاعات ژنتیکی مادر را بردارند و آن را به یک تخمک اهدایی که میتوکندری سالمی دارد، منتقل کنند.
نتیجه چنین کاری، تولد نوزادی با ژن‌های سه نفر است و نوزادانی که با چنین روشی متولد شوند، بیش از ۲۰ هزار ژن را از والدین خود و ۳۷ ژن میتوکندریایی را از فرد اهداکننده تخمک به ارث می‌برند.
در عین حال، گفته میشود که چنین تغییری میتواند در طول زمان زمینه‌ساز ایجاد انشعاب‌های جدید در نسل بشر شود، چون با این روش‌ها، پژوهشگران در حال تغییر وراثت ژنتیکی انسان خواهند بود.
'نوزادی با ژن اصلاح‌شده'
از زمان ارائه طرح اولیه ایده استفاده از این شیوه، مخالفت‌ها با آن آغاز شد.
دکتر دیوید کینگ، مدیر موسسه "آگاهی‌بخشی ژنتیک انسان" گفت: "(استفاده از) این روش‌ها غیرضروری و احتمالا خطرناک است."
او اضافه کرد: "این، فاجعه است که تصمیم برای عبور از این خط (قرمز) براساس نتایج یک رایزنی عمومی کاملا جهت‌دار گرفته شده است. تصمیمی که در نهایت به ایجاد بازار نوزادانی منجر خواهد شد که از پیش طراحی و اصلاح نژادی شده‌اند."
این نگرانی که ممکن است با استفاده از این شیوه، شکل‌های دیگری از اصلاحات ژنتیکی انجام شود، از مهم‌ترین مواردی بود که در رایزنی عمومی نهاد دولتی "رویان شناسی و لقاح انسان" مورد توجه قرار گرفت.
پیش‌نویس مقررات مربوط به استفاده از این شیوه، امسال آماده میشود و انتظار می‌رود که نسخه نهایی آن در طول سال ۲۰۱۴ میلادی در مجلس بریتانیا مورد بررسی و رأی‌گیری قرار گیرد.
جزئیات این مقررات هنوز مشخص نیست، ولی انتظار می‌رود که اجازه استفاده از این شیوه تنها در موارد خاص و نادر و برای خانواده‌هایی داده شود که واقعا به استفاده از آن برای بچه‌دار شدن نیاز دارند.
همچنین این احتمال داده میشود که طبق مقررات، افرادی که با این شیوه متولد میشوند، حقی برای دانستن هویت اهداکننده تخمک سالم نداشته باشند. در عین حال که احتمالا هر کودکی که با این شیوه متولد شود تا پایان عمر تحت نظارت نزدیک و دائمی خواهد بود.
مادری که تمام فرزندانش را از دست داد
هر بار که شارون برناردی باردار شد، می‌خواست که فرزندش سالم باشد. اما تمام هفت فرزند او بعد از ابتلا به یک بیماری نادر ژنتیکی درگذشتند.
این بیماری سیستم عصبی مرکزی نوزادان را معیوب می‌کرد و سه نفر از ۷ فرزند شارون تنها چند ساعت بعد از تولد مردند.
زمانی که ادوارد، چهارمین فرزند او به دنیا آمد، پزشکان دریافتند که این بیماری بر اثر میتوکندری معیوب تخمک شارون به وجود می‌آید.
آنها به ادوارد خون تزریق کردند و داروهایی تجویز شدند تا مانع به وجود آمدن شرایطی در بدنش شوند که باعث مسمومیت خونی و مرگ او می‌شد. این بیماری دیگر خواهران و برادران او را کشته بود.
پنج هفته بعد، به شارون و نیل، همسرش، اجازه داده شد تا ادوارد را به خانه ببرند، ولی وضعیت سلامت او به‌تدریج تحلیل رفت.
ادوارد تا سالها بعد زنده ماند و در سال ۲۰۱۱ میلادی در ۲۱ سالگی درگذشت.
اکنون شارون از حامیان پژوهش‌هایی است که امکان جایگزینی میتوکندری معیوب با میتوکندری سالم یک زن دیگر را فراهم می‌کند.