شخصیت‌های ایرانی در موزه تاریخ نجف
در شهر نجف موزه ویژه‌ای برای نگهداری و معرفی "ذخایر تاریخی نجف" تأسیس شده است. نکته جالب در این موزه، آشنایی با نقش برجسته‌ی ایرانیان در تاریخ معاصر عتبات مذهبی و به طور کلی عراق است.
این موزه به همت "هیئت نشر و تألیف"، دفتر فرهنگی فرمانداری نجف، و به مناسبت انتخاب این شهر به عنوان "پایتخت فرهنگ اسلامی در سال ۲۰۱۲" پایه‌گذاری شده است.
موزه در نوع خود در عراق یگانه است. در غرفه‌های موزه بیش از ۲۵۰ هزار رقعه و نامه و دست‌نوشته و سند خطی گرد آمده، که نه تنها برای تاریخ نجف، بلکه برای شناخت تاریخ تمام بین‌النهرین اهمیتی بی‌نظیر دارند.
در موزه همچنین بیش از ۲۸۰۰ عکس ارائه شده است از تاریخ پرفراز و نشیب این شهر، با رویدادهای پراهمیت و چهره‌های بیشماری که در تاریخ معاصر عراق نقش داشته‌اند؛ به ویژه در دوران پایان تسلط خلافت عثمانی بر عراق و آغاز استعمار انگلستان که به جنبش پایداری گسترده‌ای موسوم به "ثورة العشرین" یا "انقلاب سال ۱۹۲۰" انجامید.
شیخ علی میرزا، رئیس "هیئت نشر و تألیف"، در مراسم گشایش موزه گفت: «بسیاری از اسناد عرضه شده در این بنیاد، تنها به تاریخ نجف برنمی‌گردد، بلکه برای تمام عراق اهمیت دارد.»
یادآوری گذشته و پاس‌داری از حافظه تاریخی در عراق پیشینه‌ی استواری ندارد، افزون بر این، باید به نقش حاکمان و دولتمردان ستمگر و مستبد اشاره کرد که نفع خود را نه در حفظ، بلکه در نابود کردن این میراث دیده‌اند.
جمعی از علمای دینی نجف که بیشتر آنها تبار ایرانی داشتند. اولین نفر از راست آیت‌الله خویی است.
در بخش زیرین موزه، در زیرزمین "مدرسه امام مهدی"، نسخه‌های نادر و ارزشمندی از دهها روزنامه و مجله گرد آمده است، که از آغاز قرن بیستم نقش مهمی در زندگی سیاسی و فرهنگی مردم ایفا کرده‌اند و تا کنون از دید بسیاری از مردم پنهان بودند.
جایگاه و نقش ایرانیان
در طبقه بالای موزه، ۵۶ مجسمه مومی از افراد ناموری به نمایش گذاشته شده است که در تاریخ معاصر نجف نقشی فراموش‌نشدنی ایفا کرده‌اند. از این مجموعه نمایشگاهی از نوع "موزۀ مادام توسو" فراهم آمده است.
نکته جالب این که بیشتر مجسمه‌ها به افراد ایرانی یا ایرانی‌تبار تعلق دارند، از سید محمدکاظم یزدی و آخوند خراسانی (علمای صدر مشروطه) تا علمای متأخری مانند شیخ آقابزرگ تهرانی (زاده ۱۲۵۵ خورشیدی در تهران) و علامه امینی (متولد ۱۲۸۱ خورشیدی در تبریز).
از زمان تسلط صفویان بر عراق در آغاز قرن شانزدهم میلادی تا امروز، ایرانیان بیشماری به دلایل سیاسی یا اقتصادی، اما بیشتر به انگیزه تحصیل و ترویج مذهب شیعه، به عتبات مهاجرت کردند و روابط استواری میان دو ملت برقرار ساختند.
برخی از علمای نجف در جنبش‌های سیاسی ایران نقشی نمایان ایفا کردند، از سید حسن شیرازی (میرزای شیرازی که فتوای منع تنباکوی او معروف است) تا آخوند خراسانی و میرزای نایینی که به حمایت از نهضت مشروطه برخاستند.
محمد مهدی جواهری، شاعر بزرگ عراق که الگوی برجسته شعر مترقی و مبارزه‌جویانه است
از سوی دیگر، رجال ایرانی مقیم عتبات در مبارزات ضداستعماری مردم عراق در دهه دوم قرن بیستم نقش بسیار مهمی ایفا کردند و تا حد زیادی رهبری جنبش را در دست داشتند،از آیت‌الله میرزا محمدتقی شیرازی (زاده ۱۲۵۸ قمری، ۱۲۲۱ خورشیدی در شیراز که علیه حاکمان انگلیسی عراق حکم جهاد داد) تا سید ابوالقاسم کاشانی، که پس از کوچ به ایران، در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی نقش مهمی ایفا کرد.
بیشتر مجسمه‌های موزه به رجال و مراجع دینی تعلق دارند، اما در میان آنها چند نویسنده و ادیب نیز دیده می‌شود که امروز از مفاخر نجف شناخته می‌شوند:
یکی از آنها محمدمهدی جواهری است، شاعر بزرگ جنبش چپ عراق که امروزه به "سخن‌سرای بزرگ عرب" نامور شده است. جواهری از نوادگان شیخ محمدجعفر نجفی، فقیه نامدار و صاحب کتاب معروف "جواهر الکلام" است، که پدران او از اصفهان بودند.
چهره‌ی نامی دیگر جعفر خلیلی (۱۹۰۴ – ۱۹۸۵) است، که پایه‌گذار ادبیات داستانی نوین عراق شمرده می‌شود. او نوه ملاعلی خلیلی تهرانی، از علمای ایرانی "حوزه علمیه نجف" است. او همچنین برادر کهتر عباس خلیلی، نویسنده و روزنامه‌نگار نامدار است که در جنبش ضداستعماری عراق بسیار فعال بود.
جعفر خلیلی، پدر ادبیات داستانی عراق، عموی سیمین بهبهانی است
عباس خلیلی به همراه چند تن دیگر در سال ۱۹۱۷ از سوی حاکمان انگلیسی عراق به اعدام محکوم شد و در سفری تهورآمیز به ایران گریخت. او در ایران ازدواج کرد و صاحب دختری شد که امروزه شاعره‌ای نامدار است به نام سیمین بهبهانی.
در گوشه‌ای از نمایشگاه عکسی نیز از آیت‌الله روح‌الله خمینی، دیده می‌شود. پایه‌گذار جمهوری اسلامی پیش از انقلاب ضدسلطنتی سال ۱۳۵۷ نزدیک ۱۴ سال در نجف زندگی کرد اما هرگز در سیاست عراق دخالت نکرد. گفته می‌شود که او پس از تبعید از ایران، هنگام ورود به نجف در سال ۱۳۴۳ به مقامات دولت عراق تعهد سپرده بود که هرگز در امور سیاسی آن کشور دخالت نکند.
موزه "ذخایر تاریخی نجف" به طور موقت در "مسجد امام مهدی" دایر شده است و به گفته‌ی مقامات فرهنگی، به زودی به عمارتی که در دست ساختمان است، منتقل خواهد شد.