آیا موسوی و کروبی می‌توانند دوباره نامزد ریاست جمهوری شوند؟
جدا از تمایل یا عدم تمایل میرحسین موسوی و مهدی کروبی برای رقابت دوباره در انتخابات ریاست جمهوری امسال، آنچه قطعی به نظر می‌رسد این است که نام این دو نفر در ۵۰ روز باقی‌مانده بارها وارد بحث‌های انتخاباتی خواهد شد
امیر پیام
بی‌بی‌سی
هفت هفته مانده به انتخابات یازدهم ریاست جمهوری در ایران و به قول مفسران مسابقات ورزشی، میرحسین موسوی و مهدی کروبی هنوز روی کاغذ شانس کاندیدا شدن دوباره برای پست ریاست جمهوری را دارند.
هر دوی آنها یکبار در سال ۸۸ از فیلتر شورای نگهبان ایران به 'سلامت' عبور کرده‌اند و از آن هنگام تا امروز هم در هیچ دادگاهی رسما به "قانون شکنی" متهم یا محکوم نشده اند.
اما چرا در فضای انتخاباتی این روزها، کسی از احتمال نامزد شدن این دو نفر سخن نمی گوید؟ آیا حذف نام این دو از فهرست نامزدهای احتمالی اصلاح طلبان در انتخابات یازدهم، در حالی که هیچ منع حقوقی و قانونی برای کاندیداتوری آنها وجود ندارد، می‌تواند نشانه ای از عبور یا مرعوب شدن جناح اصلاح طلب و اصطلاحا دوم خردادی‌ها در برابر تنگناهای سیاسی چند سال گذشته ارزیابی شود؟
احمد سلامتیان، نماینده پیشین مجلس ایران معتقد است که طرح کاندیداتوری آقایان موسوی و کروبی از سوی اصلاح طلبان می‌تواند به تلاشی دوباره برای استمرار چالش‌های سیاسی بعد از انتخابات ۸۸ قلمداد شود و این در حالی است که حضور اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو به عبارتی تلاش این جناح برای تعاملی نو با حکومت است؛ چنانچه در روزهای اخیر، چهره‌های اصلاح طلب مکررا از "بازگشت به روش‌های اصلاح طلبی قبلی" سخن گفته اند.
در همین حال، با توجه به بازداشت خانگی میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی، ارتباط این سه با دنیای بیرون تقریبا قطع شده است و در چنین شرایطی اصولاً آنها نه امکان رایزنی با محافل سیاسی و نه فرصت گفتگو با اقشار مختلف مردم را دارند و پیش از هر چیز امکان حضور فیزیکی برای ثبت نام در انتخابات امسال از آنها سلب شده است.
با این وجود، علیرضا نامور حقیقی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تورنتو می‌گوید این دو نفر می‌توانند در صورت تمایل از طریق وکلای قانونی شان ثبت نام کنند "هر چند تا این لحظه هیچ نشانه یا خبری مبنی بر تمایل آقایان موسوی و کروبی برای دوباره نامزد شدن" مشاهده نشده است.
علاوه بر این، به نظر این تحلیلگر مسایل سیاسی ایران این دو همچنان معترض به نتایج انتخابات ۸۸ باقی‌مانده اند و حضور دوباره آنها در انتخابات پیش رو در شرایطی که به هیچکدام از پرسش‌های آنها جوابی داده نشده "غیر ممکن و غیر منطقی" به نظر می رسد.
به نظر این استاد علوم سیاسی، موضوع دوباره نامزد شدن آقایان موسوی و کروبی، اگر چه از نظر حقوقی موضوعی جدید است که سابقه نداشته اما اعتراضات خرداد ۸۸ و پس از آن که بارها تحت عنوان "فتنه" از آن یاد شده است، شرایطی را به وجود آورده که با در نظر گرفتن آنها بر فرض ثبت نام آقایان موسوی و کروبی در وزارت کشور، "رد صلاحیت این دو در شورای نگهبان قطعی به نظر می رسد."
در همین حال، مجتبی واحدی، مشاور پیشین مهدی کروبی معتقد است که جدا از بحث وجاهت حقوقی و قانونی برای رد صلاحیت آقایان موسوی و کروبی، برای یافتن پاسخ، باید به نحوه تفسیر نظرات آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران در چهار سال گذشته توجه کرد.
او می گوید: "هنگامی که رهبر ایران سخنان خود را دستور می‌خواند و کسانی چون مجتبی ذوالنور، جانشین سابق رهبر ایران در سپاه پاسداران، حتی پرسش در مورد مبانی تصمیمات رهبری را مجاز نمی داند، تئوری رد یا تأیید یک صلاحیت هم محدود به خواسته بی چون و چرای رهبر ایران خواهد بود."
این ناظر تحولات سیاسی ایران طرح بحث "چگونگی احراز صلاحیت" توسط رهبر ایران در سالهای اخیر را علتی دیگر برای "رد صلاحیت آسان" آقایان موسوی و کروبی می‌داند و می گوید: "آیت الله خامنه ای چند سال پیش با طرح موضوع احراز صلاحیت بحثی را مطرح کرد که بنابر آن می‌توان گفت که همه داوطلبان پست ریاست جمهوری ابتدا به ساکن مردوداند مگر صلاحیت شان احراز شود. این در حالی است که در شرایط معمول عکس این موضوع صادق است و دلایل رد صلاحیت و نحوه تشخیص عدم صلاحیت افراد کاملاً مدون و در قوانین و مصوبات کشورها به آن اشاره شده است و چنانچه محکومیت قضایی مؤثر یا دلایلی مطابق قانون برای رد صلاحیت نامزدها وجود نداشته باشد، حق تشخیص "احراز صلاحیت" به مردم و نتایج برآمده از صندوق های رأی واگذار شده است."
با وجود همه این تفاسیر، اردشیر امیر ارجمند، مشاور ارشد میرحسین موسوی می‌گوید موضوع دعوت از آقایان موسوی و کروبی برای نامزد شدن در انتخابات دور یازدهم ریاست جمهوری ایران، در ماههای گذشته و هم اکنون مطرح بوده است و برخی از فعالان و حرکت‌های سیاسی در مورد معرفی این دو به عنوان نامزد انتخاباتی تبادل نظر کرده‌اند اما به گفته او "در گام نخست تمایل خود آنها برای چنین اقدامی مهم است و دیگر اینکه موضوع بحث حضور یک فرد نیست، بلکه موضوع اصلی شرایط فعلی کشور است."
"حکومتی که به آنها اجازه تماس عادی با اعضای خانواده را نمی‌دهد و حاضر نمی‌شود که آنها را در دادگاهی علنی و صالح محاکمه کند، قطعاً حاضر نخواهد شد که آقایان موسوی و کروبی دوباره کاندیدای ریاست جمهوری شوند."
به نظر آقای امیر ارجمند، برای اصلاح طلبان این روزها مهمتر از موضوع نامزد شدن میرحسین موسوی و مهدی کروبی یا محمد خاتمی، موضوع چگونگی به وجود آوردن تغییر در "شرایط کشور" است.
"انتخابات باید دارای معنا و مفهوم باشد. هنگامی که ما می‌گوییم حرکت ما حرکتی دموکراتیک و مسالمت آمیز است، طبیعی است که هدفمان تغییر از طریق صندوق های رأی است اما این به هیچ وجه به آن معنی نیست که سیاست ورزی اصلاح طلبانه، صلح آمیز و به دور از خشونت تنها در زمان انتخابات و از طریق انتخابات صورت می گیرد. یک راه دیگر، روی کردن به جامعه، طرح مسائل با جامعه و طرح مطالبات و بسیج مردم بر سر مطالبات است."
به نظر این فعال سیاسی، انتخابات پیش رو برای ایجاد تحول در سطح جامعه ایران باید ابتدا به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهد: "آیا انتخابات آزاد می‌تواند صورت بگیرد بدون آنکه سپاه در امور مردم دخالت کند؟ آیا انتخابات آزاد معنا خواهد داشت اگر شورای نگهبان بخواهد به صورت خودسرانه اعمال صلاحیت کند؟ و آیا انتخابات آزاد بدون حضور احزاب سیاسی و روزنامه های آزاد که بیانگر نظرات و ایده های مختلف باشند، معنا می یابد؟"
جدا از تمایل یا عدم تمایل میرحسین موسوی و مهدی کروبی برای رقابت دوباره در انتخابات ریاست جمهوری امسال، آنچه قطعی به نظر می‌رسد این است که نام این دو نفر در هفته های باقی‌مانده بارها وارد بحث‌های انتخاباتی خواهد شد و احتمالاً رجوع به تحولات سیاسی چهار سال گذشته در ایران، فصل مشترک اکثر خطابه‌های انتخاباتی در روزهای باقی مانده می شود.