تغذیه ناکافی، علت کاهش رشد قد در ایرانیان
محققان ضمن تأکید بر این نکته که رشد قد کودکان در کشورهای توسعه‌یافته نسبت به کشورهای در حال‌توسعه از روند مطلوب‌تری برخوردار است و حتی اگر قیاسی میان کشورهای آسیایی با اروپایی انجام گیرد مشخص میشود که رشد قد کودکان اروپایی نسبت به کودکان آسیایی بیشتر است، دلایل رشد ناکافی قد را در تغذیه نامناسب و عدم‌استفاده از مواد مغذی می‌دانند.
نتایج تحقیقات متخصصان غدد و متابولیسم کشور ما نشان می‌دهد که رشد قد ایرانیها در سال‌های اخیر تا حدودی متوقف شده که این مسئله می‌تواند ناشی از مسائل ژنتیک و سوء‌تغذیه و همچنین حذف مواد لبنی از برنامه غذایی باشد. متخصصین تغذیه و رشد از ارثی‌بودن و ژنتیک به‌عنوان دو عامل مهم در افزایش قد ایرانیها نام می‌برند و معتقدند که 08 درصد افزایش یا کاهش قد مربوط به این دو عامل است و 02درصد نیز ناشی از نحوه تغذیه است. اما نظر برخی از کارشناسان بر این است که رشد قد تنها منشأ ژنتیک ندارد و منشأ تغذیه‌ای نیز همانند عوارض ژنتیک بر رشد فرد تأثیر‌گذار است.
با دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلایل تغذیه‌ای کاهش قد در ایرانیان گفت‌وگو کرده‌ایم.دکتر درستی با اشاره به اینکه رشد کم قد در کودکان ایرانی 100در صد منشأ ژنتیک ندارد، گفت: سوء‌تغذیه ناشی از کمی دریافت مواد غذایی کافی و مناسب در تمام سنین می‌تواند افراد را تهدید کند. در این میان، هر نوع کمبود اگر در زمان رشد و نمو فرد اتفاق افتد، تأثیر نامطلوب و دراز مدت و گاه غیرقابل جبرانی را بر انسان تحمیل میکند.
در جامعه ما در سالیان اخیر نسبت افراد مبتلا به لاغری، کم‌وزنی و کوتاه‌قدی تا حدودی کاهش یافته و برعکس نسبت افراد دارای اضافه وزن افزایش معنی‌داری داشته است.با وجود این، هنوز خطر کوتاه‌ماندن قد کودکان در حال رشد ایرانی و به‌ویژه دختران، کابوسی است که خواب متخصصین تغذیه، برنامه‌ریزان توسعه و همچنین اولیای این کودکان را آشفته می‌سازد. کوتاهی قد بر عکس تصور بسیاری از افراد، بیش از اینکه شدیدا تحت‌تأثیر ژنتیک باشد، شدیدا تحت‌تأثیر تغذیه نامناسب بوده و در واقع ژنتیک و تغذیه نامناسب همچون دو تیغه یک قیچی قد کودک را مورد تهاجم قرار می‌دهند.
دکتر درستی با اشاره به نقش تغذیه مطلوب در کشورهای اروپایی و تأثیر آن بر رشد و قد آسیایی‌های کوتاه قد گفت: در دهه‌های گذشته کودکان مهاجران آسیایی که در کشورهای اروپایی به دنیا آمده و رشد کرده بودند، با رشد باورنکردنی قدی خود به جهانیان این نکته را خاطرنشان کردند که رشد ناکافی قد والدین آنها نه به دلیل ژنتیک، بلکه به دلیل تغذیه نامناسب بوده است. این تجربه موجب شد برخی دولت‌ها و ازجمله دولت ژاپن برنامه‌های مداخله تغذیه‌ای را در کشورهای خویش پیاده کنند که به سرعت طی حتی یک دهه موجب افزایش قابل توجه میانگین قد کودکان جامعه شد.
این متخصص تغذیه با بیان اینکه عوامل کوتاهی قد تنها منحصر به دوران پس از تولد نیست، گفت: امکان دارد در دو مرحله قبل از تولد و جنینی پس از تولد و یا در هر دو مقطع اتفاق افتد. در دوران بارداری نقش مادر است که اهمیت دارد به‌طوری که مشخص شده که مصرف ناکافی ریز مغذی‌ها به انضمام استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم‌وزنی کودک هنگام تولد می‌انجامد. بنابراین، مکمل غذایی و اجتناب از استعمال دخانیات برای مادرانی که در معرض چنین مشکلاتی باشند ضروری خواهد بود.
دکتر درستی ضمن اشاره به مواد مغذی برای رشد گفت: مواد غذایی خورده شده پس از هضم، مواد مغذی را به بدن می‌رسانند که برای تأمین انرژی و رشد و نمو بدن ضروری هستند. به‌عنوان مثال، پروتئین برای ساختمان سلول‌ها بسیار ضروری است و اگر غذاهای مصرفی نتوانند پروتئین کافی را تأمین کنند، رشد کودک متوقف شده و یا کاهش می‌یابد. بنابراین علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربی‌ها و به‌ویژه چربی ماهی‌ها و روغن‌های گیاهی وجود دارند) به انضمام چندین اسیدآمینه‌ضروری (که در ساختمان پروتئین‌ها وجود دارند) و همچنین ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است.