چرا موارد تعرض جنسی در میدان تحریر بیشتر شده؟

زنان بسیاری علنا نسبت به افزایش موارد آزار جنسی اعتراض کرده‌اند

شهادت‌ زنانی که در هفته‌های اخیر در میدان تحریر قاهره مورد تعرض قرار گرفته اند، تکان‌دهنده است. در گزارش یک سازمان غیردولتی به زنی اشاره شده که مورد تعرض جنسی قرار گرفته، و در جریان این حمله، آلت تناسلی‌اش با استفاده از یک سلاح تیغه‌دار به‌سختی مجروح شده است.

روی اینترنت هم تصاویری از این دست پیدا می‌شوند. در چنین ویدئوهایی که معمولا با تلفن همراه گرفته می‌شوند، زنانی دیده می‌شوند که در جریان تظاهرات ناگهان در محاصره ده‌ها مرد قرار می‌گیرند، و در حالی که به‌ زور از آنجا برده می‌شوند، مورد تعرض قرار می‌گیرند.

شروق العطار که سال گذشته در جریان یک تظاهرات به‌همراه خواهرش در نزدیکی میدان تحریر مورد تعرض شدید قرار گرفت، می‌گوید: "کسانی که وانمود می‌کردند قصد کمک به‌من را دارند، بیشتر از بقیه اذیتم می‌کردند. همه مرا در بغلشان می‌گرفتند و وانمود می‌کردند که دارند مرا از وسط جمعیت خارج می‌کنند، ولی در واقع مشغول آزار و اذیتم بودند. فرق چندانی بین آنهایی که برای کمک آمده بودند و بقیه نبود. صدای خنده بعضی‌ها هم می‌آمد." شروق می‌گوید که بعد از این حمله از اینکه از خانه خارج شود می‌ترسیده است: "سه یا چهار روز تنها در خانه ماندم. نمی‌توانستم جلوی گریه‌ام را بگیرم، یا به این موضوع فکر نکنم. مرتب از خودم می‌پرسیدم که چرا این اتفاق برایم افتاد؟"

چه انتظاری دارید؟

شمار زیادی از زنان همین سوال را از خود می‌پرسند. تنها در یک روز ماه ژانویه ۲۲ مورد تعرض جنسی شدید در میدان تحریر گزارش شد. در قاهره چند تظاهرات در اعتراض به این حملات برگزار شده است. این تظاهرات‌ها بیانگر وخامت اوضاع است. اما برخی از کسانی که در این تظاهرات‌ها شرکت کرده اند، خود هدف حمله قرار گرفته اند، و همین نشان می‌دهد که بعضی دیگر حتی مایل نیستند که این موضوع مطرح شود.

اما چه کسانی در میدان تحریر این حملات را انجام می‌دهند؟ وقتی از یکی از مردانی که در میدان تحریر و اطراف آن پرسه می‌زدند، درباره افزایش موارد تعرض جنسی به زنان سوال کردم، او در پاسخ گفت: "اگر اینجا باشید و ببینید که دختری لباس نامناسب برتن دارد، چه می‌کنید؟ مجبورید این کار را بکنید."

یکی دیگر از این جوانان، که او هم مایل به فاش شدن نامش نبود، گفت: "ما افسرده ایم، و شغل و پول نداریم. چه انتظاری دارید؟"

شروق العطار احتمال می‌دهد که نیروهای پلیدتری پشت این حملات باشند

زنان مصری در سال‌های اخیر به آزار و اذیت جنسی، به‌خصوص در ازدحام جمعیت، عادت کرده اند. یکی از خطرناک‌ترین جاها مرکز شهر قاهره در موقع اعیاد مذهبیست. حالا بنظر می‌رسد تجمعات اعتراضی در میدان تحریر، مهد انقلاب کشور، به فرصت مناسبی برای آن دسته از مردان و پسران جوان مصری تبدیل شده که به‌دنبال چشم‌چرانی، اذیت و آزار و حتی تعرض جنسی هستند.

حملات "سازمان‌دهی شده"

مردان جوانی که با ما صحبت کردند، قبول داشتند که برای دید زدن زنان به میدان تحریر رفته اند، و با اینکه دست داشتن در تعرض‌های جنسی جدی را رد کردند، از طرز برخوردشان معلوم بود که ایرادی در آزار و اذیت زنان نمی‌بینند. آنها حتی با مسأله تجاوز مثل یک شوخی برخورد می‌کردند.

یکی از آنها با خنده گفت: "اگر زنان از این کار بدشان می‌آید، نباید لباس تنگ بپوشند و به اینجا بیایند." اما آیا افزایش اخیر موارد تعرض جنسی چیزی فراتر یک مسأله اجتماعی لجام گسیخته است؟ آیا عوامل پلید دیگری هم در ماجرا دخیل هستند؟ برخی قربانیان، از جمله شروق العطار، این طور فکر می‌کنند. خانم عطار در جریان تظاهراتی علیه رئیس جمهوری محمد مرسی و حزبش، اخوان‌المسلمین، مورد حمله قرار گرفت. او می‌گوید: "نظریه‌ای وجود دارد که می‌گوید برای شکستن یک جامعه باید با حمله به زنان شروع کرد، چون در این صورت مردان هم خواهند ترسید. من فکر می‌کنم این حملات اتفاقی نیست و سازمان‌دهی شده است. بیشتر مردم هم همین فکر را می‌کنند."

برخی فعالان و گروه‌های حمایت از حقوق زنان معتقدند که اخوان‌المسلمین این حملات را سازمان‌دهی می‌کند و هدفش منصرف کردن زنان از حضور در اعتراضات است. نوین عبید از بنیاد زن نوین (که موارد حمله به زنان را ثبت می‌کند) می‌پرسد: "اگر این طور نیست، پس چرا بیشتر حملات در همان نقاطی انجام می‌گیرد که تظاهرات‌ها در آن برگزار می‌شود؟" البته او قبول دارد که ارائه مدارک و مستندات محکم در این زمینه سخت است، و بیشتر شواهد موجود، موردی بوده، و از شهادت حاضران و قربانیان بدست آمده است.

خلاف اسلام

مسأله تعرض جنسی در تجمعات عمومی از مدت‌ها قبل از انقلاب مصر هم وجود داشته، اما خانم عبید احساس می‌کند که فضای سیاسی و اجتماعی ایجاد شده پس از قدرت گرفتن اخوان‌المسلمین وضعیت را بدتر کرده است. او می‌گوید: "اسلام سیاسی باعث رواج گفتمانی شده که مخالف حقوق زنان است."

"این گفتمان قائل به برابری در مقابل قانون نیست و به ایجاد جوی کمک می‌کند که در آن آزار و اعمال خشونت جنسی علیه زنان مصری رواج می‌یابد." اخوان‌المسلمین با شدت هرچه تمام‌تر این اتهام را رد می‌کند.

عصام العریان، معاون رئیس شاخه سیاسی این حزب می‌گوید: "ما با هرگونه تعرضی مخالفیم، به‌خصوص تعرض جنسی. مسیحیت و اسلام ما را از چنین اقداماتی نهی می‌کنند." این نظریه که مقامات مصر مستقیما در سازمان‌دهی حملات میدان تحریر دست داشته، و به این وسیله می‌خواهند مردم را از اعتراض منصرف کنند هم با واکنش تند عصام العریان مواجه شد. او در عوض از گروه‌های مخالف دولت به‌خاطر ایجاد آشوب و هرج و مرج انتقاد کرد.

آقای عریان می‌گوید: "عده‌ای از انقلابیون میدان تحریر را اشغال کرده اند، و آنها مسوول هرگونه تعرض جنسی که در آنجا روی می‌دهد، هستند." در چند ماه اخیر میدان تحریر در اشغال معترضان مخالف دولت بوده است.رفت و آمد خودروها در میدان ممنوع، و پلیس از آن خارج شده است.

گروه‌هایی متشکل از شهروندان سعی کرده اند با حضور در میدان، خلاء امنیتی موجود را پر کنند و از زنان محافظت کنند، اما موفقیت چندانی در این کار نداشته اند. از زمان انقلاب مصر، احترام و هیبت نیروهای امنیتی برای مردم افول کرده، و حتی اگر نیروهای پلیس در میدان حضور داشته باشند هم بعید است که زنان در ازدحام جمعیت از آزار و اذیت در امان باشند. نمی‌توان به آسانی گفت که مقامات حکومتی پشت بعضی از حملات هستند، اما شکی نیست که مسأله تعرض جنسی آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود. هم سیاست‌مداران و مقامات امنیتی، و هم کل جامعه مصر در این زمینه کوتاهی می‌کند.