شیرین نشاط: جایزه به جعفر پناهی، سیاسی نبود
شیرین نشاط (نفر سوم از چپ) در میان هیات داوران جشنواره فیلم برلین
بابک غفوری آزاد
جواد شمقدری، رییس سازمان سینمایی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در واکنش به اهدای جایزه خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین به فیلم «پرده» ساخته مشترک جعفر پناهی و کامبوزیا پرتوی، اهدای این جایزه را «سیاسی» دانسته و گفته که اعتراضش را به این جشنواره اعلام کرده است.
درباره واکنش‌ها به جایزه فیلم «پرده»، با شیرین نشاط، عضو هیات داوران این دوره از جشنواره فیلم برلین، گفت و گو کرده و نخست از او پرسیدم که آیا در قضاوت شان مضامین سیاسی و اجتماعی فیلم‌ها را بیش از ارزش‌های هنری مورد توجه قرار داده بودند یا نه؟
شیرین نشاط: فستیوال برلین فستیوالی است که همان طور که شناخته شده است فیلم‌های سیاسی را زیاد نشان می‌دهند و همین طور هم فستیوالی است که کارهای خیلی جدید و آثار کارگردانان جوان اروپایی را نمایش می دهند.
البته فیلم‌هایی که ما انتخاب کرده‌ایم از رومانی، ایران و سایر کشورها از فیلم‌هایی بودند که هم نکته خیلی جالب سینمایی داشتند و هم اینکه مقداری به مسائل اجتماعی کشورشان اشاره می‌کردند.
بنابر این می‌شود گفت که فقط مسئله سیاسی مورد نظر ما نبود و این انتخاب‌ها به مسائل هنری هم بر می‌گشت.
درباره فیلم «پرده» گفته شده که جایزه این فیلم به دلیل شرایط سیاسی آقای جعفر پناهی به ایشان اهدا شده است. شما به عنوان یکی از اعضای هیات داوران جشنواره برلین، شرایط خاص آقای پناهی را در داوری‌هاتان مد نظر داشتید؟
من می‌توانم مطمئنا بگویم که گروه داوران این فستیوال و انتخاب آخرشان در مورد بهترین سناریو که کار آقای جعفر پناهی بود واقعا مسئله سیاسی نبود. به خاطر این که فیلم‌های خیلی خوبی در جشنواره مطرح بودند و ما از اول تصمیم گرفته بودیم که هیچ کس به یک فیلم رای نخواهد داد مگر به خاطر دفاع از آن فیلمساز و اثری سیاسی که دنبال می‌کرد.
بنابر این باید بگویم بحث‌های ما راجع به ساخت فیلم و کیفیت آن بود ولی می‌توانم حدس بزنم که این حرف‌ها مطرح می‌شود و از اول می‌دانستم که چون آقای پناهی مسائل خیلی عجیب سیاسی داشته و نمی‌تواند فیلم بسازد و محدودیت‌های عجیبی دارد، همه فکر می‌کنند که ما به این دلیل چنین جایزه‌ای به فیلم او اهدا کرده‌ایم.
ولی به شما قول می‌دهم که بر اساس صحبت‌هایی که ما کردیم، بیشتر صحبت‌هایی که اعضای هیات داوران داشتند در مورد شیوه ساخت، انگیزه و سطح داستان‌گویی این فیلم بود.
پیش از این از قول شما گفته شده بود که شما و آقای ونگ کار وای از مدافعان اصلی این فیلم بودید. آیا سایر داوران مخالف اهدای جایزه به فیلم «پرده» بودند؟
البته نمی‌توانم بگویم که دیگران اصلا دوست نداشتند که این فیلم برنده شود بلکه منظورم این بود که من و آقای ونگ کار وای بیشتر از همه این فیلم را پشتیبانی کردیم. ولی قانع کردن دیگران آن چنان کار مشکلی نبود. مسئله این بود که چون ما ۱۹ فیلم از کشورهای مختلف، از اروپای شرقی و اسپانیا و رومانی تا قزاقستان داشتیم و همه آنها هم از نظر سوژه و از نظر ساخت فیلم‌های جالبی بودند.
این صحبتی که من و آقای کار وای کردیم و نشان می‌داد که هر دو شبیه به هم فکر می‌کنیم این بود که این فیلم یک شکل جدیدی در سینمای ایران است. و واقعا از ساختش و اینکه این فیلمساز با تمام محدودیت‌هایی که داشته چطور توانسته است داستانش را تعریف کند و طرح ساخت یک فیلم در یک خانه و اینکه در تمام مدت تماشای فیلم ما بین حقیقت و غیر حقیقت در نوسان هستیم و اینکه چطوری توانسته است مسائل شخصی خودش را بیان کند و از دو کاراکتر مختلف – یک زن و یک مرد- و از بین کسی که می خواهد خودکشی کند و کسی که می‌خواهد کار کند و هنرمند باقی بماند، این فیلم را خلق کرده است؟ ما راجع به این موضوعات خیلی بحث کردیم. دیگران کم کم قانع شدند ولی این طور هم نبود که زیاد مخالف انتخاب فیلم باشند.
فکر می‌کنید که چرا انتقادها درباره جوایز بین‌المللی سینمای ایران در ماه‌های اخیر از سوی دولتمردان جمهوری اسلامی افزایش یافته است؟
ما هیچ کدام تعجب نمی‌کنیم که دولت ایران چنین عکس العملی نشان می‌دهد. البته که آنها می‌خواهند ارزش هنرمندان ایرانی را از آنها بگیرند و مثلا بگویند که من که یک ایرانی هستم و دارم خارج از ایران زندگی و کار می‌کنم، ارزش کارهایم صرفا به دلیل سیاسی بودن کارهای من است.
یا این که آقای پناهی و کیارستمی و فرهادی هم به همین دلیل موفقیت‌های بین‌المللی کسب کرده‌اند ما انتظار بیشتری از دولت ایران نداریم، ولی از ایرانیان دیگر انتظار ندارم که چنین عکس العمل‌هایی نشان دهند.