جن‌گیران آسیایی در کوچه پس‌کوچه‌های بریتانیا

کاترین نای شاهد یک مراسم جن‌گیری بود

چنین رویکردی نشان می‌دهد که تا چه حد مسئولان بخش بهداشت و درمان، مددکاران اجتماعی و کسانی که در دستگاه حقوق جنایی بریتانیا فعالیت می‌کنند، لازم است میزان باور به "جن‌زدگی" را بین اقلیت‌های مذهبی درک کنند و آن را جدی بگیرند.

ابومحمد جن‌گیر، چهارزانو روی زمین اتاق پشتی خانه‌اش در ایلفورد، واقع در شرق لندن نشسته است. در اطرافش نسخه‌هایی از یک کتاب، ظروف روغن زیتون و یک ظرف آب‌پاش قرار دارد که از آنها برای جن‌گیری استفاده می‌کند.

او می‌گوید که بسیاری از بیمارانش جن دارند.

برای دیدن ابومحمد باید چند ماه در لیست انتظار بود. هزینه هر جلسه یک‌ساعته‌اش هم ۶۰ پوند است.

یکی از مشتریانش، مدثرخان، ۴۱ ساله، می‌گوید که سال‌ها جن داشته است.

او جن را چیزی توصیف می‌کند که بدنش را تسخیر کرده بود،‌ وزوز می‌کرد و باعث بد شدن حال و حتی اختلال در خوابش شده بود.

 
مدثرخان می‌گوید که جن‌گیری به او کمک کرده است، آن هم وقتی که روش‌های درمان عادی ناموفق بوده‌اند

آقای خان قبلا داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کرد و دچار حمله‌های عصبی با ترس و اضطراب شدید و تپش قلب می‌شد.

او می‌گوید که جن نمی‌گذاشت داروهایی که می‌خورد، اثر کنند و فقط ابومحمد توانسته است مشکلش را حل کند.

مدثرخان می‌گوید: "باید پیش پزشک و به بیمارستان هم می‌رفتم تا به خانواده‌ام ثابت کنم خیالاتی نشده‌ام."

او برای پنج سال تحت درمان ابومحمد بوده و بر این باور است که احضار جن و حرف زدن مستقیم با آن از میزان آزارش کم می‌کند.

قدرت شفابخش

ابومحمد می‌داند کاری که می‌کند بحث‌برانگیز است –وقتی ما از کارش فیلمبرداری می‌کردیم، او هم از ما فیلم می‌گرفت چون نگران بود کاری را که می‌کرد، تحریف کنیم– او می‌گوید که در زمینه کاری او کلاهبرداری‌های زیادی انجام می‌شوند.

او معتقد است که برای برخی بیماری‌ها بی‌دلیل به پزشک مراجعه می‌شود، چون آنها ناشی از مشکلات معنوی هستند.

او حتی می‌گوید که برخی از مردم بی‌دلیل تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند چون جن‌‌ها پزشکان را فریب می‌دهند.

 
ابومحمد بر این باور است که جن‌ها می‌توانند پزشکان را فریب بدهند تا به اشتباه دست به عمل جراحی بزنند

او می‌گوید: "من آنها (بیماران) را با این کتاب آسمانی درمان می‌کنم. شما باید ایمان داشته باشید، آن‌وقت تاثیر می‌کند. بنابراین،‌ بله! باور کنید که اضطراب،‌ افسردگی، مشکلات قلبی و خیلی از مشکلات با این روش درمانی شفا می‌یابند."

با این وجود، ابومحمد اذعان می‌کند که بسیاری از مشتریانی که به او مراجعه می‌کنند، سخت بیمارند و به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارند، به ویژه کسانی که به بیماری‌های روانی مبتلا هستند.

وقتی ندیم، ۲۰ ساله (که ما برای حفظ هویتش نام او را تغییر داده‌ایم) بیمار شد، او و خانواده‌اش فکر کردند که مشکل روانی دارد و او را "جن گرفته است."

او به یاد می‌آورد : "در خانه و کنار خانواده‌ام بودم. قیافه‌هایشان به نظرم تغییر کرده بود. حواسم جور دیگری کار می‌کرد. سعی می‌کردم دراز بکشم و بخوابم،‌ اما فکرهای زیادی به سرم می‌زد و احساس می‌کردم سرم گنجایش این همه فکر را ندارد. من خیلی فکر و خیال می‌کنم."

او می‌گوید که یک شب به طبقه پایین رفته و به پدرش گفته است که چه حالی دارد: "پدر و مادرم نگران شدند. گفتند که ناراحت نباش ما به یک نفر زنگ می‌زنیم و او جن را می‌گیرد ... خلاصه آنها به یک نفر زنگ زدند که قدرت کنترل این جور چیزها را دارد."

شیزوفرنی

پدر و مادر ندیم او را برای درمان پیش جن‌گیر بردند.

او می‌گوید: "از لحاظ فیزیکی ناآرام بودم و دور خودم می‌چرخیدم. کف زمین خانه خودم بودم. فریاد می‌زدم و جن تلاش می‌کرد از دهان من بیرون بیاید."

ندیم می‌گوید که این شیوه درمان، حال او را بهتر کرد، اما به طور کامل درمان نشد.

در نهایت، او به بیمارستان منتقل شد و پزشکان تشخیص دادند که به شیزوفرنی مبتلاست و باید هر روز دارو مصرف کند.

مواردی مثل ندیم که بیماری آنها فورا به جن‌زدگی نسبت داده می‌شود، به هیچ عنوان غیرمعمول نیستند.

چنین مواردی، زمینه‌ساز نگرانی متخصصان بهداشت روانی شده است.

پروفسور سواران سینگ، سرپرست بخش بهداشت روان و بهزیستی دانشکده پزشکی وارویک، به تازگی مطالعه‌ای پنج ساله را با بودجه وزارت بهداشت بریتانیا به پایان رساند. این مطالعه بر مبنای این پرسش انجام شد که چرا بیمارانی با پیشینه‌ای متعلق به یک اقلیت قومی، در مقایسه با مردم عادی، در مرحله پیشرفته‌تری از بیماری روانی، به خدمات بهداشتی مورد نیازشان دسترسی می‌یابند؟

او می‌گوید: "دریافتیم که در مراحل بسیار ابتدایی (بیماری روانی) وقتی مردم افسردگی می‌گیرند یا دچار اضطراب می‌شوند، سراغ پزشک عمومی می‌روند، اما وقتی به طور جدی ناخوش می‌شوند، یعنی وقتی توهم‌شان شدید می‌شود یا شروع به شنیدن صداهای عجیب می‌کنند، آن وقت با توجه به پیشینه قومی‌شان تصمیمات متفاوتی می‌گیرند."

او می‌گوید: "گروه‌های آسیایی، به خصوص بریتانیایی‌های پاکستانی‌تبار مشکلات خود را به یک دلیل مذهبی، مثلا جن‌زدگی، ربط می‌دهند."

اعتقاد به ارواح شیطانی بین بریتانیایی‌های آسیایی‌تبار غیرمعمول نیست و می‌تواند شامل مفاهیمی مثل جادوی سیاه یا چشم‌خوردن یا جن‌زدگی و تسخیر بدن باشد که منجر به بیماری‌های فیزیکی می‌شوند.

منشاء نگرانی

پروفسور سینگ می‌گوید که مراقبه مذهبی می‌تواند سبب آرامش و آسایش بیماران شود، اما اگر تنها راه کمک قلمداد شود، می‌تواند مشکلاتی جدی به بار آورد.

او می‌گوید: "گمان می‌کنم مثال افراطی آن، آقای سیک باشد که وقتی ۱۸ ساله بود بیمار شد،‌ اما خانواده‌اش در جامعه مذهبی دنبال کمک گشتند و او ۱۳ سال از مراقبت‌های روانی بی‌بهره ماند. در طی این مدت هم به دلیل درمان نشدن بیماری، صدمات زیادی به او وارد شد."

علاوه بر تشخیص و درمان نادرست بیماری‌های روانی، عواقب وحشتناکی دیگری هم منتظر بیمارانی است که جن‌زده تلقی می‌شوند.

سپتامبر سال گذشته، چهار عضو یک خانواده به جرم قتل نایلا ممتاز ۲۱ ساله محکوم شدند.

دادگاه سلطنتی بیرمنگام گفته است که ضیاء‌الحق و سلمان اسلم، بستگان شوهر خانم ممتاز، همراه با محمد ممتاز، همسر او و حماد حسن، برادر همسرش، تصمیم به قتل خانم ممتاز گرفتند، چون به اعتقادشان او "توسط ارواح شیطانی تسخیر شده بود."

در دادگاه شواهدی ارائه شد که نشان می‌داد اعضای خانواده نایلا ممتاز برای خارج کردن یک جن خطرناک از بدنش، او را کشته‌اند.

نصیر محمود، برادر نایلا، معتقد است که از جن به عنوان روشی برای "توجیه" مرگ او استفاده شده است: "خانواده همسرش فکر می‌کردند بعد از کشف جنازه، آن را به پاکستان برمی‌گردانند و می‌گویند که جن این کار را کرده است. جن او را کشته است. دیگر دلیلی برای توضیحی بیش از این لازم نیست، چون مردم به شدت آمادگی دارند تا این گونه مسائل را باور کنند."

تونی، یکی از دوستان خانوادگی که در جریان رسیدگی به این پرونده، به نصیر محمود (برادر مقتول) کمک کرد، می‌گوید که در جامعه پاکستانی بریتانیا "جن‌زدگی" عامل هر مشکلی تلقی می‌شود."

او که در چنین جامعه‌ای بزرگ شده است، می‌گوید: "از مفهوم جن برای ثابت نگه داشتن وضعیت جامعه‌ استفاده می‌شود. اگر کسی درست رفتار نکند، یا رفتار به شدت افراطی از او سربزند، ممکن است به دلیل بیماری روانی یا یک معلولیت جسمی یا چیزی شبیه آن باشد، اما مردم راه می‌افتند و می‌گویند که جن است. جن این بلا را سرش آورده است."

عملیاتی در سایه

یاسمین اسحاق، معلم اهل روترهام می‌گوید که وقتی دید در چنین شرایطی، مردم فکر می‌کنند که "تسخیر" شده‌اند، تصمیم گرفت به عنوان یک مشاور درمانگر فعالیت کند.

او می‌گوید: "اگر کسی بگوید مورد سوء‌استفاده جنسی قرار گرفته است یا مدعی شود که در شرایط وحشتناکی زندگی می‌کند، آنها به طور خودکار، با گفتن این که 'او تسخیر شده است'، ساکتش می‌کنند."

او می‌گوید: "امروز در عصر مدرن، کسانی را داریم که در روزنامه‌های کثیرالانتشار ادعا می‌کنند می‌توانند تمام مشکلات شما را حل کنند و اگر پولش را داشته باشید، هر مشکلی قابل حل است."

نظیر افضل، دادستان دادگاه سلطنتی شمال غرب انگلستان می‌گوید که پلیس در حال تحقیق در مورد کسانی است که ادعای حل مشکلات را (با چنین روش‌هایی) دارند.

 
نایلا ممتاز به دست چهار نفر از اعضای خانواده‌اش به قتل رسید

او می‌گوید: "آگاهی و اطلاعات بیشتری نسبت به این مساله کسب کرده‌ایم. با تعداد زیادی از اعضای گروه‌های مختلف جامعه هم صحبت کرده‌ایم؛ افرادی که خودشان هم می‌خواهند با این قضیه مقابله کنند."

به هر روی، راه زیادی در پیش است. در پرونده نایلا ممتاز گمان می‌رود که "شفادهنده" هنگام مرگ او در اتاق بوده است. این فرد، همانند موارد مشابه دیگر، هرگز شناسایی نشده یا مورد پیگرد قرار نگرفته است.

آقای افضل می‌گوید: "آنها (شفادهندگان) در سایه کار می‌کنند و در خفا هستند."

او می‌گوید: "آنها توسط جامعه‌شان و براساس اعتقاداتی که افراد دارند، محافظت می‌شوند و حتی ممکن است کشور را ترک کنند. برای همین گرفتن رد این شفادهندگان بسیار دشوار است. هرچند پلیس اطلاعات بیشتری درباره آنها کسب کرده است و امیدواریم بتوانیم چنین افرادی را پیش از آنکه آسیب‌هایی جدی به کسی وارد کنند، شناساسی کنیم."

پروفسور سینگ معتقد است که آموزش نقشی حیاتی در این زمینه دارد و باعث می‌شود که "شفادهندگان" نتوانند وارد حوزه درمان و مراقبت‌های پزشکی بشوند.

او می‌گوید: "در حال حاضر برای درمان حملات عصبی، ترس یا افسردگی، به جای دارو از‌ گفتاردرمانی استفاده می‌شود و چنین روشی در بعضی فرهنگ‌ها مشابه حرف زدن با شفادهنده است، برای همین ممکن است موثر باشد."

او اضافه می‌کند: "اما این روش، وقتی به یک مشکل تبدیل می‌شود که جایگزینی برای مراقبت‌های پزشکی به شمار آید -یعنی جایگزین دارو شود- و برای درمان بیماری، فقط از مراسم یا روش‌های مذهبی استفاده شود. در حالی که با این کار، بیماری درمان نمی‌شود. یعنی ممکن است "ایمان" کار را تسهیل کند، اما سبب درمان بیماری نمی‌شود."

جن‌ها در اسطوره‌های اعراب

در اسطوره‌شناسی عرب ارواح فراطبیعی هستند که در رده پایین‌تر از فرشتگان و شیاطین جای می‌گیرند
آنها دارای نیازهای جسمی مشابه بدن انسان هستند،‌ اما از تمام محدویت‌های فیزیکی آزادند
جن از مجازات انسان‌ها به خاطر صدماتی که خواسته یا ناخواسته به او وارد می‌کنند، لذت می‌برد
گفته می‌شود که آنها منشاء بسیار از بیمار‌ی‌ها و تمام انواع حوادث هستند
وجود آنها در برخی روایات اسلامی تائید شده است؛ آنها همانند انسان‌ها مستحق رستگاری یا عذاب الیم هستند
جن می‌تواند بد یا خوب باشد
منبع: دانش‌نامه بریتانیکا، نسخه علمی