صنعت خودروسازی ایران در کما

ندای سبز آزادی- محمد صادقی: اگر تا پیش از این تنها رسانه های منتقد دولت بودند که آمارهای گوناگونی از وضعیت بحرانی اقتصاد کشور منتشر می کردند اما به نظر می رسد، اوضاع به قدری آشفته است که حتی خبرگزاری رسمی دولت نیز این روزها ناگزیر از ارائه آمارهای مختلف از رکود اقتصادی و عملکرد منفی دولت محمود احمدی نژاد  شده است. تا پیش از این مقامات دولتی هرگونه مشکل و بحرانی را تکذیب کرده و سپس در رسانه های وابسته به خود نظیر ایرنا و روزنامه ایران به انتشار آمارهای غیرواقعی می پرداختند. دیروز اما خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) گزارشی منتشر کرد که حاکی از کاهش شدید تولید خودرو در کشور است.

                                                           
 
ایرنا نوشته که تولید دستگاه اتوبوس در آبان ماه امسال با کاهش 65،6 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده است. مطابق این گزارش، میزان تولید خودروی وانت در هشت ماه نخست امسال با افت 43٫8 درصدی و تولید انواع آمبولانس و مینی بوس (ون ) در هشت ماه نخست امسال به طور کلی متوقف شده است.
 
همین طور وضعیت تولید اتومبیل آتش‌نشانی به گفته رسانه حامی دولت، طی دو سال گذشته به صفر رسیده است.
 
آمار ارائه شده در خصوص کاهش بی سابقه تولید خودرو در حالی از سوی رسانه دولت منتشر شده که مسئولان دولتی اعلام می‌کنند صادرات خودرو حدود 5/2 برابر افزایش یافته است.
 
چندی پیش معاون امور صنایع و اقتصادی وزیر صنعت، معدن و تجارت از افزایش 240 درصدی صادرات خودرو در 7 ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داد؛ در حالی که بنا بر آمار منتشر شده در 8 ماهه نخست امسال 27 هزار و 472 دستگاه خودرو به ارزش 623 میلیون دلار وارد کشور شد.

صنعت خودروسازی در ایران به کما رفته است
 
صنعت خودروسازی به دلیل ماهیت ویژه خود با شمار زیادی از صنایع فلزی، ریخته گری، ماشین سازی، شیمیایی، الکترونیک، رایانه و نساجی در ارتباط است.
 
این صنعت در کشورهای پیشرفته جایگاهی تاثیر گذار و تعریف شده دارد که محوریت اشتغال را به وجود می آورد به شکلی که با ایجاد ارزش افزوده مناسب از هر 10 شغل صنعتی در جهان یک شغل را به خود اختصاص داده است.
 
در ایران نیز صنعت خودروسازی برای اولین بار در سال 1338 با مونتاژ جیپ آغاز شد، نقطه عطف صنعت خودرو کشور تصویب قانون خودرو در سال 71 در دولت هاشمی رفسنجانی و با تاسیس شرکت های سازه گستر، ساپکو و مگاموتور بود.
 
 صنعت خودروسازی کشور از سال 74 به بعد مراحل دوم، سوم و چهارم را به طور هم زمان پیگیری کرده و توسعه داده بود و در سال های پس از آن در دولت محمد خاتمی صنعت خودروسازی با وارد شدن به مرحله پنجم در حال ایجاد پایگاه صادراتی بود.
 
اولین سند ملی خودرو با هدف تبدیل این صنعت به یک صنعت ملی با خوداتکایی بالا در اواخر دولت هاشمی رفسنجانی تدوین و در دولت محمد خاتمی تصویب شد.
 
سایپا و ایران خودرو دو خودروساز بزرگ کشور از آن زمان در مسیر تحقق این هدف گام برداشتند به شکلی که پس از چند سال تولید محصولات پارس همچون پژو 405 و سمند خودکفا شده و ارزبری آنها صفر بود و پژو  206 نیز به بالای 90 درصد خودکفائی رسیده یعنی 90 درصد قطعات آن توسط ایران خودرو و قطعه سازان ایرانی تامین می شود.
 
اما طی سالهای اخیر به یک باره صنعت خودروسازی کشور رو به افول نهاد و با شیب نزولی تولید مواجه شد و دست اندرکاران این صنعت را به دریافت کمک مالی اضطراری از دولت وا داشت تا جایی که در صورت تداوم وضعیت فعلی ممکن است در ماههای آینده چرخ های این صنعت بزرگ ملی برای همیشه از حرکت باز ایستد.
 
چندی پیش روزنامه همشهری در گزارشی با عنوان «بحران صنعت خودرو را فرا گرفت» اعلام کرد که شرکت ایران خودرو به عنوان بزرگترین واحد تولید خودرو در خاورمیانه، برای اولین بار در 45 سال گذشته، زیان ده شده است.
 
یارانه‌ و تحریم؛ قاتلان صنعت و تولید
 
در طول سال 90 که می توان آن را سال واقعی اجرای قانون هدفمندی یارانه ها اعلام نمود، قطعه سازان و خودروسازان با افزایش هزینه های تولید حاصل از افزایش قیمت حامل های انرژی از یک طرف و افزایش قیمت مواد اولیه از سوی دیگر مواجه شدند و از طرفی به دلیل افزایش قیمت سوخت، کاهش حداقل ده درصدی تقاضا به دلیل کاهش قدرت خرید مشتریان به وجود آمد.
 
با وجود پرداخت یارانه نقدی به مردم که البته این خود بسترهای لازم برای افزایش نقدینگی در کشور و بالا رفتن تورم را ایجاد کرد اما یارانه تولید که در قانون نیز پیش بینی شده بود با تاخیر یک ساله پس از اجرای قانون مورد توجه قرار گرفت و با اقدامات کاملا شتابزده ای که صورت گرفت نتوانست مشکل صنعت را حل نماید.
 
در سال 90 با گسترش تحریم های بین المللی علیه سیاست های هسته ای جمهوری اسلامی ایران،  دامنه این تحریم ها شرکت‌های بزرگ خودرو سازی نظیر ایران خودرو و سایپا را نیز در بر گرفت.
 
محدودیت های انتقال ارز از سویی و توقف پرداخت تسهیلات بانکی به دلیل وجود بدهی از سوی دیگر و متعاقب آن افزایش بدهی خودروسازان به قطعه سازان، سطح تولید و فروش خودرو در کشور را کاهش داده و شرایط را برای ادامه حیات این صنعت دشوار کرده است.

کارخانه‌های ورشکسته و کارگران بیکار
 
آذر ۱۳۹۰ بود که قائم‌ مقام "شرکت ایران خودرو تبریز" از تعطیلی کامل و توقف کلیه فعالیت ‌های این کارخانه در تبریز خبر داد.
 
با اعلام خبر تعطیلی این کارخانه  اعلام شد که هزاران نفر از کارگران و کارکنان در خطوط مونتاژ وانت پیکان، بخش‌ های لجستیک، حمل و نقل و قطعه ‌سازی وانت پیکان بیکار شدند.
 
تعطیلی این کارخانه و بیکار شدن خیل عظیمی از کارگران و کارکنان این مجموعه صنعتی در شرایطی اعلام شد که پیش از آن سالانه بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار دستگاه وانت پیکان از خط تولید آن راهی بازار می‌ شد.
 
مدیران شرکت ایران خودروی تبریز یک هفته پیش از تعطیل شدن در راستای حل مشکل، نامه‌ ای به محمود احمدی ‌نژاد، ارسال کرده بودند و خواستار اجرای مصوبه هیئت دولت در زمینه آغاز شماره‌ گذاری وانت پیکان شدند؛ نامه ای که هرگز پاسخی از سوی دولت نیافت.
 
اندکی بعد دبیر اجرایی خانه کارگر بروجرد اعلام کرد که ۴۰۰ نفر از ۵۰۰ کارگر شاغل در کارخانه زاگرس خودرو یکی از کارخانه‌های خودروسازی ایران در منطقه اشترینان بروجرد که از سال ۱۳۷۵در زمینه مونتاژ اتومبیل فعالیت دارد، اخراج شده‌اند.
 
علت این اقدام، قطع همکاری این کارخانه با کشور مالزی عنوان و گفته شد که این واحد تولیدی به صورت نیمه تعطیل در آمده است و تنها۱۰۰ کارگر باقی مانده‌اند که آن‌ها نیز فقط حضور و غیاب می‌کنند.
 
همچنین شرکت جدید مبتکران، سازنده صندلی خودرو، از ۱۴۰۰ کارگر خود حدود ۸۰۰ نفر را اخراج کرده است.
 
شرکت ارفع در پارس خودرو که کارگران آن در ایستگاه نصب شیشه پراید کار می‌کنند نیز ۴۰ نفر از ۸۰ کارگر خود را اخراج کرده است.
 
شرکت ایران خودرو دیزل که تا سال گذشته در سه شیفت حدود ۱۲۰ دستگاه کامیون‌های مختلف تولید می‌کرد، در حال حاضر تنها ۲۰ تا ۲۵ دستگاه کامیون بنز با گیربکس چینی تولید می‌کند.
 
سه ماهه نخست سال 1391 بر اساس آمارهای رسمی، تولید خودرو در ایران 36 درصد کاهش داشته؛ هرچند آمارهای غیررسمی از کاهش ۵۰ درصدی تولید خودرو سخن می‌گویند.
 
 خروج خودروسازان جهانی از ایران
 
تحریم های غرب علیه ایران در کنار رکود اقتصادی در داخل در ماه های اخیر سبب شده است که نمایندگان خودروسازان جهانی یکی پس از دیگری ایران را به مقصد کشورهای دارای ثبات اقتصادی و سیاسی ترک کنند.
 
شرکت " بنز" در بهار سال گذشته از بازار ایران خارج شد و بخشی از صنایع خودرو دیزل ایران با تهدید مواجه شد.
 
شرکت هیوندای کره‌ای در سودای بازار آمریکا، زمزمه تحریم‌ها را آغاز و شرکت‌های خودرو سازی "سایپا" و "گروه کرمان" را با بحران مواجه کرد.
 
بانکهای کره ای اعتبارات اسنادی کرمان خودرو را قبول نمی کنند و به همین دلیل این خودروساز خصوصی کشور در خصوص قطعات کره‌ای به کما رفته است.
 
خط تولید پراید شرکت سایپا به دلیل تحریم کره‌جنوبی بار‌ها تعطیل شد و "مزدا" و "نیسان" نیز تحت فشار برای تعلیق همکاری با ایران بوده اند.
 
 ولی از همه مهم تر، شرکت "پژو" بود. مدل های پژو 405 و 206 به تنهایی نزدیک به 40 درصد تولید خودروهای سواری را در ایران تشکیل می دادند. این مدل های پژو به وسیله شرکت ایران خودرو در ایران ساخته می شد، اما قطعات اصلی این خودروها در فرانسه ساخته و برای مونتاژ به شرکت ایران خودرو در ایران ارسال می شده است.
 
در پی قطع ارتباط کاری شرکت‌های هیوندا، کیاموتورز و پژو کارخانه های خودرو سازی، اکثر خطوط تولید این شرکت ها به طور کامل از کار افتاده و بعضی از خطوط نیز با حداقل ظرفیت به کار مشغول هستند.
 
فشار تحریم های اقتصادی غرب علیه ایران و ناکارآمدی سیاست های دولت در زمینه کاهش بحران اقتصادی ضربه مهلکی به پیکره واحدهای تولیدی و صنعتی وارد کرده است؛ کمتر روزی است که خبری از تعطیلی کارخانه ها و بیکاری کارگران منتشر نشود.
 
دولت احمدی نژاد که پیش از این مدعی شده بود به زودی «نسخه جدید ایرانی» برای مقابله با سیاست ‌های غرب و آمریکا در ارتباط با تشدید تحریم ها را رونمایی خواهد کرد کماکان به آمارسازی در حوزه های مختلف اقتصادی مشغول است. رئیس دولت نیز در آخرین گفتگوی زنده تلویزیونی خود رشد اقتصادی ایران را جزو «بالاترین رشد اقتصادی در دنیا» دانست؛ او اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها را نیز باعث «رشد تولید ملی» اعلام کرد.
 
از آن سو، آیت الله خامنه ای بارها بر ناکارآمدی و بی اثر بودن تحریم ها بر ایران تاکید کرده؛ رهبر جمهوری اسلامی چندی پیش در اظهارنظری در جمع فعالان اقتصادی بخش های دولتی و خصوصی اظهار داشت که «دشمن با سلاح ناکارآمد تحریم درصدد زمین زدن ملت ایران و نظام اسلامی است اما این هدف خصمانه، با جهاد اقتصادی مسئولان و مردم ناکام ماند.»
 
رهبر جمهوری اسلامی با اشاره به «ضدضربه شدن نظام» در مقابل این تحریم ها گفته بود: «اگر تحریم، مؤثر و برای دشمنان کارگشا بود، همان سال ‌های اول انقلاب اهداف مستکبران را محقق می‌ساخت، چه برسد به اکنون که ملت و نظام در مقابل تحریم‌ ها، به تدریج حالت ضدضربه پیدا کرده ‌اند.»
 
وی مدعی است که «مقابله افتخارآمیز نظام اسلامی با تحریم ‌ها، همچون تمامی ۳۲ سال اخیر، با موفقیت ادامه خواهد یافت».