ماجرای دیدار سفیر سوئد با احمدی‌نژاد
پیتر تیلر، سفیر جدید سوئد
حسین علیزاده (دیپلمات پیشین در فنلاند)
انتشار عکسی از طرز نشستن سفیر سوئد در دیدارش با احمدی‌نژاد واکنش‌های انتقادآمیزی را در رسانه‌های داخلی دامن زده است. ماجرا با انتشار عکسی آغاز شد که پیتر تیلر،سفیر جدید سوئد، در روز تسلیم استوارنامه خود بر خلاف عرف متداول در ملاقات‌های رسمی، پای راست خود را بر روی پای چپ خود در سمتی که محمود احمدی‌نژاد نشسته ، انداخته است.
اینکه چنین طرز نشستنی از سوی سفیر کشوری در نزد رئیس دولتی دیگر نه تنها خارج از نزاکت و عرف دیپلماتیک بلکه نوعی توهین تلقی می‌شود، جای تردید ندارد به ویژه آنکه در نظر آوریم روز تسلیم استوار نامه، روز مهمی برای آغاز کار هر سفیری است که معمولا در رسانه ملی کشور پذیرنده نیز بازتاب خبری پیدا می‌کند.
با قبول این فرض که این اقدام نوعی رفتار خلاف عرف و از آن بالاتر نوعی رفتار توهی آمیز تلقی می‌شود، اقدام سفیر سوئد با چه قصد و نیتی انجام شده است؟
اقدام عمدی یا غیر عمدی؟
سفیر پیتر تیلر، بنا به اقتضای سن و سال خود سفیر کار کشته‌ای به حساب می‌آید. وی پیشتر سفیر کشورش در پاکستان بود. اصولا سفیران کشور پادشاهی سوئد از میان نخبه‌ترین دیپلمات‌های کارکشته و پرتجربه انتخاب می‌شوند. قبول این فرض که سفیر سوئد آداب نشستن در روز تقدیم استوارنامه را ندادند، اصولا فرضی منتفی است.
در واقع واکنش رسانه‌های داخل ایران، مبتنی بر همین فرض است که شخصی چون سفیر سوئد نمی‌تواند ناآگاه به اصول و آداب دیپلماتیک باشد. بنابر این اگر اقدام او عمدی تلقی می‌شود، وی چرا عرف دیپلماتیک را عمداً نقض کرده است؟
سوئد حافظ منافع بریتانیا در تهران
سال پیش در همین روزها (۸ آذر ۹۰) سفارت بریتانیا در تهران با سنگ و کوکتل مولوتوف مورد یورش عده‌ای که خود را «دانشجویان بسیجی»می‌نامیدند، قرار گرفت. مهاجمان به یورش به ساختمان سفارت بسنده نکرده و به ساختمان مسکونی کارمندان سفارت بریتانیا (محل استقرار خانواده دیپلمات‌ها) در باغ قلهک نیز حمله‌ور شدند. (مراجعه شود به مقاله‌ای از نویسنده با عنوان "از مزار شریف تا تهران: طالبان در افغانستان و ایران")
به دنبال این اقدام که در حضور پلیس صورت گرفت و تا امروز هیچ یک از عوامل آن توبیخ نشده‌اند، رابطه ایران و بریتانیا قطع شد. جمهوری اسلامی، سفارت عمان در لندن را و بریتانیا سفارت سوئد در تهران را به عنوان دفاتر حفاظت منافع خود برگزیدند. به این ترتیب پیتر تیلر نه تنها سفیر دولت سوئد در تهران بلکه کاردار دفتر حفاظت منافع دولت پادشاهی بریتانیا نیز در تهران محسوب می‌شود.
یورش به سفارت بریتانیا، آغاز دور جدید تحریم‌های سخت و فلج کننده‌ای از سوی اتحادیه اروپا (از جمله سوئد) بود که در نتیجه تحریم بانک مرکزی ایران را به اجماع آراء رقم زد.
سوئد پیشتاز فشارها بر ایران
اگر طی سه دهه گذشته به فهرست بلندبالای قطعنامه‌های سازمان ملل در خصوص نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی، نگاهی بیاندازیم بی‌تردید دولت پادشاهی سوئد یا یکی از بانیان چنان قطعنامه‌های علیه جمهوری اسلامی بوده یا یکی از مدافعان سرسخت آن به شمار می‌رود. برای مثال کافی است که بدانیم چنان رویکرد تندی را کمتر از فنلاند و نروژ (دو کشور همسایه سوئد) شاهد بوده‌ایم. دلیل این رفتار سوئد چیست؟
سوئد کشوری است که در میان کشورهای نوردیک (فنلاند، سوئد، نروژ، دانمارک، ایسلند) بیشترین جمعیت مهاجر ایرانی را در خاک خود پذیرفته است. برای مثال در حالی که جمعیت ایرانیان مقیم فنلاند تنها بالغ بر ۵ هزار نفر می‌شوند، سوئد پذیرای جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ هزار ایرانی در خاک خود است. از قضا جمعیت مهاجر ایرانی نقش بسزایی در پیشرفت صنعتی این کشور ایفا کرده و حضور موثر فرهیختگان ایرانی تا بدانجاست که نماینده ایرانی‌تبار در پارلمان این کشور دارند.
حضور این تعداد ایرانی مهاجر و نفوذ آنان در گوشه‌گوشه ساختار سیاسی این کشور، دولت سوئد را بیش از کشورهای همسایه نسبت به وضعیت وخیم حقوق بشر در جمهوری اسلامی هوشیار کرده است.
رفتار متعمدانه سفیر سوئد چرا؟
به شرحی که گفته شد سفیر جدید سوئد در حالی استوارنامه خود را به رئیس دولت ( محمود احمدی‌نژاد) تسلیم کرد که از اوضاع وخیم حقوق بشر در ایران اطلاع کافی دارد. او در عین حال کاردار دفتر حفاظت منافع بریتانیا است که بدیهی‌ترین مصونیت دیپلمات‌های آنان در برابر حضور پلیس نقض شده بود.
آنان که با رفتار دیپلماتیک آگاهند، می‌دانند که حتی لبخند و یا سکوت یک دیپلمات کارکشته حاوی پیام است. اگر اقدام سفیر سوئد را اقدامی عامدانه بدانیم (که باید بدانیم) طرز نشستن سفیر سوئد را باید توهین آشکار او به رئیس دولتی دانست که حتی صادق لاریجانی (رئیس قوه قضائیه)، سخنان و رفتار او را «غیرفاخر» و دور از ادب و نزاکت تلقی کرده است.
از ماست که بر ماست
رفتار و گفتار خارج از عرف محمود احمدی‌نژاد چیز پنهانی نیست. صدای دولتیان و مجلسیان و نظامیان جمهوری اسلامی نیز از رفتارهای «چاله میدانی» احمدی‌نژاد در آمده است. اما از آن بالاتر، توهین‌هایی که احمدی‌نژاد خود برای خود خریداری کرده، حکایتی دیگر دارد. برای توضیح، به چند مثال زیر توجه کنیم:
۱- احمدی نژاد در تاریخ ۲۲ ژوئن امسال برای حضور در «اجلاس زمین» سفری به برزیل داشت که از میان صد تن از رهبران جهان، تنها موفق به دیدار با رئیس جمهور سریلانکا شد. در این دیدار نه هنگام ورود و نه هنگام عزیمتش حتی یک کارمند دون‌پایه دولت برزیل برای استقبال و بدرقه او در فرودگاه حاضر نشد. تنها عکس یادگاری احمدی‌نژاد در فرودگاه، عکس با تعدادی از محافظان مسلح برزیلی است که دور او حلقه زده بودند. (مراجعه شود به مقاله "سفر احمدی‌نژاد به برزیل: جهل یا تجاهل نسبت به پروتکل های سفر")
۲- امسال در آخرین سفر احمدی‌نژاد به نیویورک (از سری سفرهای سالانه او به سازمان ملل) از میان ده‌ها رهبران جهان وی موفق شد تنها با سران کشورهای کومور، سوازیلند، سنت وینسنت و بولیوی ملاقات و دیدار کند و دیگر هیچ (مراجعه شود به مقاله "دستاوردهای آخرین سفر احمدی نژاد به نیویوک")
۳- حضور امیر قطر با «دمپایی» در یکی از دیدارهایش در تهران با احمدی‌نژاد یکی دیگر از توهین‌های این امیرنشین کوچک به احمدی‌نژاد بود که حتی داد و طعنه رسانه‌های حامی دولت را درآورد.
با مرور آنچه گفته شد باید نتیجه گرفت که محمود احمدی‌نژاد، انسانی است که روحیه «توهین‌پذیری» دارد. این تا بدانجاست که به شهادت اوضاع داخلی ایران، حتی آیت‌الله علی خامنه‌ای نیز اینک وی را «تحمل» می‌کند تا دوران ریاستش به سرآید. سئوال مجلس از محمود احمدی‌نژاد که با پا در میانی آیت‌الله خامنه‌ای منتفی شد، تنها برای پرهیز از زبان بی‌پروای محمود احمدی‌نژاد به تعویق افتاد. محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولتی که فقط «تحمل» می‌شود.
سفیر سوئد واقف است که محمود احمدی‌نژاد طی ۸ سال ریاستش حتی یکبار به هیچ کشور اروپایی دعوت نشده است. دو سفر او به ژنو و رم برای حضور در دو اجلاس بین‌المللی بود و نه دیدار دوجانبه. در دیدار از رم نیز برلوسکنی احمدی‌نژاد را به ضیافت ناهار که به افتخار سران کشورها برپا کرده بود، دعوت نکرد.
ژست توهین‌آمیز سفیر سوئد به محمود احمدی‌نژاد را نه تنها باید توهین به او بلکه توهین به جمهوری اسلامی تلقی کرد که سال گذشته در چنین روزهایی، برای چندمین بار یورش به یک سفارت خارجی را در کارنامه خود ثبت کرد تا امروز در چنین انزوای بین‌المللی قرار گیرد.