جایزه ساخاروف برای ستوده و پناهی، نشانه فقدان آزادی بیان در ایران
نسرین ستوده، حقوقدان زندانی در ایران به تحمل شش سال حبس محکوم شده است
رویا کریمی مجد
نلسون ماندلا، آن سانگ سوچی، فعالان بهار عربی و حالا نسرین ستوده، فعال حقوق زنان و حقوق بشر و جعفر پناهی، فیلمساز، هر دو ایرانی. اینها برندگان یکی از مهمترین جوایز حقوق بشر جهان شدهاند. پارلمان اروپا جمعه گذشته نسرین ستوده و جعفر پناهی را به عنوان برندگان سال ۲۰۱۲ جایزه بینالمللی ساخاروف معرفی کرد. این نخستین بار است که این جایزه به دو نفر ایرانی تعلق پیدا میکند. این جایزه هر سال به فعالان حقوق بشر و دموکراسی در جهان اهدا میشود.
نسرین ستوده فعال حقوق زنان، حقوقدان و فعال حقوق بشر که از دو سال پیش در ایران زندانی است به اتهام اقدام علیه امنیت ملی به تحمل شش سال زندان محکوم شده است. شیرین عبادی تنها زن مسلمان برنده جایزه صلح نوبل در مورد تعلق پیدا کردن این جایزه به نسرین ستوده میگوید:
«من به آقای پناهی و خانم ستوده تبریک میگویم. این جایزه باعث میشود که توجه افکار عمومی به نقض حقوق بشر در ایران جلب شود. خانم ستوده در حالتی برنده این جایزه است که در اثر اعتصاب غذا در بیمارستان است. او از کمترین حقی که حتی یک زندانی عادی و مجرم عادی دارد محروم است. او حتی از حق تلفن کردن به خانوادهاش محروم شده. این جایزه نشان از نبود آزادی بیان در ایران است و ضمنا تحسین کسانی که برای آزادی بیان در ایران فعالیت میکنند نظیر خانم ستوده و آقای جعفر پناهی.»
اما نسرین ستوده از ۲۶ مهرماه در اعتراض به شرایط نگهداریاش در زندان و همینطور فراهم نشدن امکان ملاقات حضوری با فرزندان و خانودهاش دست به اعتصاب غذا زده است. او اول آبان ماه در پی این اعتصاب به بهداری زندان اوین منتقل شد و البته بعد از تزریق سرم به بند باز گردانده شد. رضا خندان همسر نسرین ستوده میگوید که اعتقاد دارد که اهدا شدن این جایزه به خانم ستوده تغییری در شرایط زندان برای او ایجاد نمیکند.
رضا خندان: من خیلی بعید میدانم که در وضعیت عمومی خانمم تغییری ایجاد شود. به احتمال زیاد در خوشبینانهترین حالت با بیتفاوتی از این موضوع خواهند گذشت و به احتمال زیاد اگر شرایطش را بدتر نکنند بهتر نخواهند کرد. ولی به لحاظ روحی بردن یک چنین جایزهای برای خانم من و دوستانشان خبر خیلی خوبی است و اینکه مطمئن میشوند که در خارج از زندان به فکر آنها هستند و از راهشان و افکارشان حمایت میکنند. اهمیت هر زندانی از نظر دولت ایران یا مسوولان قوه قضاییه و زندان فرق میکند. در مورد برخی حساسیتها بیشتر است و ای بسا در مواردی نگاه بدبینانهتری به موضوع دارند. این را قبلا به خانم من گفتهاند: که جامعه بینالمللی بیدلیل نیست که از شما حمایت میکند. حتی به دنبال توطئه ای هستند که این توطئه ها باعث میشود یک چنین جوایزی به شما تعلق بگیرد. این موردی بوده که در آخرین بازجویی که از خانمم داشتند با خودش مطرح کرده بودند.
با این همه ماریکه شخایک عضو پارلمان اروپا که خانم ستوده و آقای پناهی را برای این جایزه نامزد کرده بود گفته که این جایزه سیگنالی قوی از طرف مردم اروپا به مردم ایران است تا بدانند که اروپا آنها را فراموش نکرده و در جریان تلاش روزانه آنها برای احقاق حقوقشان است. خانم شخایک ابراز امیدواری کرده که این جایزه موجب لغو احکام نسرین ستوده و جعفر پناهی و همچنین سایر زندانیان سیاسی شود.
منصوره شجاعی فعال مسایل زنان ساکن آلمان هم معتقد است این دسته از جایزهها میتواند امید را در دل زنان ایران بپروراند:
خوشحالم از این که نسرین این جایزه را برد و جایزههایی که همگی نشان میدهد که چقدر کارهای نسرین و تلاشهای نسرین در تمام جهان انعکاس پیدا میکند و از آنها قدردانی میشود. این جایزه بیتردید در شرایط او تاثیر میگذارد و مشخص میکند که نوعی همبستگی مردمی در حال شکل گیری است و مردم جهان به طرف صلح، دوستی و فعالیت های بشردوستانه حرکت میکنند.
البته نسرین ستوده به عنوان یک مدافع حقوق بشر به دلیل حضورش در ایران و دفاعش از پروندهها، توجه جهانی رابه خودش جلب کردهاست. اما در مجموع این جایزهها باعث میشود که زن ایرانی و قابلیت هایش در سطح جهانی مطرح شود نسرین اکنون سرمایهای اجتماعی است و مشخص است که کسی سرمایه اجتماعی اش را در بند نگه نمی دارد. حداقل تاثیرتعلق پیدا کردن چنین جوایزی این است که نسرین، همسر و بچههای او احساس میکنند که مثل همیشه مردم ایران و مردم جهان پشت او هستند.
با این همه رضا خندان میگوید که نسرین ستوده گفته تا دستیابی به درخواستهایش دست از اعتصاب غذای خود برنخواهد داشت.