آیا ولایتی با آمریکایی ها مخفیانه مذاکره کرده است؟

اگر محافل سیاسی ایران - به درست یا غلط – به این نتیجه برسند که نزدیکان رهبری در حال مذاکره پشت پرده با ایالات متحده هستند، چرا باید کماکان چنین مذاکره ای را یک "خط قرمز" تلقی کنند؟

حسین باستانی - بی بی سی

در روزهای اخیر در برخی رسانه های ایران، آمریکا و فرانسه، اخبار تایید نشده ای انتشار یافته که از مذاکره محرمانه علی اکبر ولایتی با مقام های آمریکایی حکایت دارد.
آقای ولایتی مشاور بین المللی رهبر جمهوری اسلامی ایران، در پاسخ به سوال سایت محافظه کار مشرق در مورد اخبار حاکی از "مذاکره مستقیم وی با آمریکایی ها"، این اخبار را تکذیب کرده است.

این تکذیب، سه روز پس از آن صورت گرفته که سایت اصلاح طلب کلمه، از "خبرهای عجیبی" نوشته که – به نوشته این سایت – از سفر علی اکبر به ایالات متحده برای "برقراری باب مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا" حکایت دارد.

در همان روز انتشار این خبر، روزنامه فرانسوی لوموند نوشت "یکی از مسئولان دولت آمریکا" به طور مخفیانه با علی اکبر ولایتی مذاکره کرده است. لوموند، این مسئول آمریکایی را "رابرت اینورن" معرفی کرد که - به نوشته این روزنامه - در سال ۲۰۰۹ پیشنهاد مبادله اورانیوم غنی شده ایران در خارج از این کشور را به مقام های جمهوری اسلامی داده بود.

یک هفته پیش از آن، روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز به نقل از منابعی در دولت آمریکا نوشت که ایالات متحده و ایران درباره "اصول گفتگوهای دوجانبه" بر سر برنامه هسته ای ایران به توافق رسیده اند. وزیر خارجه ایران و سخنگوی شورای امنیتی ملی آمریکا این خبر را تکذیب کردند، هرچند مقام آمریکایی گفت که آمریکا آمادگی انجام "مذاکرات دوجانبه" با ایران را دارد. در واکنشی دیگر، شبکه آمریکایی ان بی سی به نقل از یک "مقام ارشد" دولت آمریکا گزارش کرد که تهران و واشنگن از طریق کانال های غیررسمی موافقت کرده اند که بر سر پرونده هسته ای ایران به مذاکره بپردازند اما بر سر جلسه مذاکره - هنوز- توافقی صورت نگرفته است.

این خبر، به نوبه خود دو هفته پس از آن انتشار یافت که سایت آمریکایی ورلدنت دیلی مدعی مذاکره محرمانه آقای ولایتی با مقام های آمریکایی برای رسیدن به نوعی توافق هسته ای شد، هرچند محل این مذاکره را دوحه پایتخت قطر ذکر کرد. این سایت، که از رسانه های دست راستی مدعی افشاگری در مورد فساد حکومتی است، مدعی شد که سرپرست هیات آمریکایی "والری ژارت" از مشاوران باراک اوباما بوده و حتی شماره پرواز هیات آمریکایی را نیز ذکر کرد.

این خبرها، تنها بخشی از مجموعه گزارش های تایید نشده مطبوعات جهان در مورد مذاکرات غیرعلنی ایران و آمریکا در هفته های اخیر هستند.

آیا از مجموعه این خبرها باید نتیجه گرفت که جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در حال مقدمه چینی یا انجام مذاکراتی محرمانه هستند؟ واقعیت این است که در ۳۳ سال گذشته، بارها این سوال مطرح شده و این بار نیز، این احتمال را – بدون قضاوت در مورد میزان موفقیت احتمالی چنین تلاش هایی - نمی توان قطعی یا منتفی دانست.

ولی مهمتر از احتمالات کلی مطرح در زمینه مذاکره محرمانه تهران و واشنگتن، مجموعه خبرهای تایید نشده جدید ناظر بر یک ادعای مهم و مشخص هستند که عبارت است از نقش داشتن مقام هایی ارشد در حد مشاور بین المللی رهبر ایران در گفتگوهای محرمانه با دولت دموکرات آمریکا.

تایید این ادعا، که قاعدتا منبع اولیه آن باید محافل نزدیک به حکومت های ایران یا آمریکا باشند، با مجموعه اطلاعات موجود تا این لحظه امکانپذیر نیست.

اگر انتشار این خبر، حاصل تلاش محافلی در آمریکا باشد که می کوشند با انتشار شایعات بی مبنا بر انتخابات ایالات متحده تاثیر بگذارند، احتمالا نباید آن را چندان با اهمیت تلقی کرد. مشابه این کار در گذشته نیز، به کرات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به وقوع پیوسته است.

از سوی دیگر اگر این خبر صحت داشته باشد، فارغ از منبع انتشار آن، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد بود. چرا که با توجه به نزدیکی علی اکبر ولایتی به شخص آیت الله خامنه ای (و نه قوه مجریه) به معنی جدی ترین تلاش یک رهبر جمهوری اسلامی برای دستیابی به توافقی محرمانه با آمریکا است.

اما در همین ارتباط ، گمانه زنی دیگری نیز قابل طرح خواهد بود: اینکه ادعای مورد بحث، شایعه ای بی مبنا باشد که از سوی محافلی نزدیک به حکومت ایران منتشر شده است.

وقتی که محمود احمدی نژاد در جریان سفر کوتاه خود به خود به نیویورک در پنج مناسبت مختلف از گفتگو میان تهران و واشنگتن پشتیبانی کرد، خیلی از تحلیل‌گران را به این نتیجه رساند که فارغ از میزان هماهنگی یا عدم هماهنگی این رویکرد با آیت الله خامنه ای، اهمیت اهرم "مذاکره با آمریکا" در سطح حکومت ایران به حدی برجسته شده که رئیس جمهور ایران متقاعد شده که نباید در اعلام طرفداری از این مذاکره تردیدی به خود راه بدهد.

اکنون هم، حتی اگر ادعای مذاکره علی اکبر ولایتی با آمریکایی ها، چیزی بیش از یک ادعای نادرست برای دسترسی به اهداف سیاسی نباشد، ممکن است از طرح آن نتایج مشابهی به دست بیاید.

به راستی، اگر محافل سیاسی ایران - به درست یا غلط – به این نتیجه برسند که نزدیکان آیت الله خامنه ای در حال مذاکره پشت پرده با ایالات متحده هستند، چرا باید همچنان هواداری از مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکایی ها را یک "خط قرمز" تلقی کنند؟