راه اندازی گشت ارشاد و حجاب سختگیرانه در محلات بغداد

زنان در محله «کاظمیه» بغداد که با گشت های ارشاد به سبک ایران روبرو شده اند.

چارلز رک نیگل (رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی)

سابقا در محله «کاظمیه» بغداد که اکثریت جمعیت آن شیعه هستند دو شیوه پوشش برای زنان رایج بود. در اماکن عمومی و به خصوص بازار محل که جمعیت زیادی از سراسر بغداد برای خرید به آنجا می آیند ، زنان آزاد بودند به هر شیوه ای که می خواهند لباس بپوشند.

 
فقط برای ورود به محوطه حرم که در پشت بازار قرار دارد پوشش و یا حجاب سختگیرانه ای وجود داشت و زنان موظف می شدند که علاوه بر روسری، چادر و یا عبای کاملا پوشیده ای به تن کنند.
 
اما اکنون وضعیت تغییر کرده و گروه های گشت حتی در خیابان های بیرون از محوطه حرم زنان را مجبور می کنند که مقررات حجات سختگیرانه را اجرا کنند.
 
نواف الفلاحی، از فعالین جنبش زنان می گوید اخیرا یکی از زنان آشنای وی همراه با شوهرش در پست بازرسی در ورودی محله کاظمیه توسط گروه های خودساخته «گشت اخلاقی» متوقف شده اند. آنها به وی اجازه ورود به محله را نداده و گفته اند که فقط با حجاب کامل می تواند وارد این محله شود. اکنون او برای رفت و آمد در محله خود ناگزیر است همیشه یک شال یا روسری بزرگ با خودش داشته باشد.
 
سختگیری های اخیر شامل مردان نیز می شود. آنها دیگر حق ندارند شلوار کوتاه و یا پیراهن آستین کوتاه بپوشند و مجبورند شلوار و پیراهن های گشاد به تن کنند.
 
هنوز دقیقا مشخص نیست که چه مرجع و یا نیرویی این مقررات سختگیرانه را برقرار و تحمیل کرده است. وزارت کشورعراق دخالت در این زمینه را تکذیب کرده ولی در عین حال برای جلوگیری از سختگیری این گروه های غیر رسمی و آزار زنان هیچ اقدامی انجام نداده است. اما این روش با عرف و شرایط حاکم بر دیگر شهر های مقدس شیعیان مثل نجف و کربلا همخوانی دارد.
 
فشار احزاب و گروه های مذهبی
 
فشارهای اخیر ساکنان محله کاظمیه را به دو بخش تقسیم کرده است. صاحب یک مغازه پارچه و لباس فروشی در این محله با سختگیری های جدید مخالف است.
 
وی می گوید: «ما صاحبان مغازه ها در کاظمیه معتقدیم که این رفتار باعث می شود مردم برای خرید  دیگر به این بازار نیایند. به همین خاطر ما از افرادی که این تصمیم را گرفته اند می خواهیم که تجدید نظر کنند. ما با رعایت حجاب در حرم موافقیم ولی در سطح خیابان و بازار با آن مخالفیم.»
 
ولی موافقان این سختگیری مدعی هستند که رعایت کامل حجاب در محله ای که در جوار حرم قرار دارد ضروری است. یکی از زنان ساکن محله کاظمیه می گوید: «زنان باید با حجاب مناسب و بدون آرایش زیاد به این محله بیایند. قاعدتا نباید با لباس ها و آرایشی که مناسب مهمانی و عروسی است به یک محل مذهبی رفت.»
 
برخی از صاحبنظران معتقدند که بحث و اختلاف نظر در مورد نحوه پوشش در کاظمیه بخشی از یک مسئله گسترده تر  و آن این است که تحت فشار احزاب و گروه های مذهبی عراق مرز بین آزادی ها و عرف مدنی با تندروی و ناب گرایی های دینی به شدت مخدوش شده است.
 
هنا ادوار، فعال حقوق بشر و مسئول یک نهاد مدنی در شهر بغداد می گوید: « اعمال فشار در زمینه حجاب بخشی از اقدامات دولت و پارلمان فعلی برای سوق دادن عراق به سمت یک حکومت مذهبی است. در صورتی که طبق قانون اساسی حکومت و قوانین عراق باید مدنی باشند و نه مذهبی.»
 
یکی از اقدامات دیگری که فعالان حقوق بشر و مدافعان جامعه مدنی را نگران کرده است اقدامات اخیر وزارت کشور عراق در راستای تحکیم مناسبات و وابستگی به مراجع و تشکیلات مذهبی شیعیان است.
 
شیخ محمد المنصور یک روحانی ارشد شیعه در بغداد می گوید که بخشی از این اقدامات افزودن اداره ویژه ای برای امور دینی به ساختار وزارت کشور است.
 
وی می افزاید که پرسنل این اداره همچون واحد های نیروهای انتظامی سلسله مراتب و درجات نظامی دارند. آنها اکثرا معمم هستند و با عبا و عمامه به سر کار می آیند.
 
هنوز معلوم نیست که حوزه عمل و اختیارات این اداره جدید دقیقا چیست. اما مدافعان جامعه مدنی به شدت نگران این تغییرات هستند.
 
گشت های ارشاد در کشور همسایه یعنی ایران در آغاز با یک چنین اقداماتی شکل گرفت. وجود این گشت ها، روش برخورد و اقدامات آنها همواره یکی از موضوعات اصلی در اعتراض های مدنی در ایران بوده است.