قطعنامه سنای آمریکا، «مجوزی» برای حمله به ایران؟ لیبرمن پاسخ می دهد
نیوشا بقراطی
رادیو فردا : جوزف لیبرمن، سناتور آمریکایی از ایالت کانتیکات یکی از سرشناس ترین چهره های سنای آمریکاست. او که در قبال سیاست خارجی ایالات متحده موضعی سرسختانه دارد، از مدافعان تشدید تحریم ها علیه ایران است و اعتقاد دارد که آمریکا و متحدانش در حال حاضر به سوی اقدام نظامی علیه ایران نزدیک می شوند.
او در ماه های اخیر با همکاری چند سناتور دیگر قطعنامه ای را در کنگره آمریکا طراحی کرده که از نگاه منتقدان، «مجوزی برای حمله به ایران» تعبیر شده است؛ هرچند خود او چنین مساله ای را تکذیب می کند.
در این قطعنامه به جای عبارت همیشگی «دستیابی ایران به جنگ افزار اتمی» نوشته شده است که آمریکا باید از «دستیابی ایران به "قابلیت" ساخت سلاح اتمی» جلوگیری کند. این در حالی است که به گفته منتقدان، لغت "قابلیت" مبهم است و می توان آن را به شکل های گوناگون تفسیر کرد. از همین رو خط قرمز آمریکا برای ایران که پیش از این «دستیابی به سلاح اتمی» عنوان می شد، اکنون می تواند دچار ابهام شود و بر اساس این ابهام، چراغ سبز حمله نیز داده شود.
سناتور لیبرمن همچنین از حامیان اصلی اعمال تحریم بر «ناقضان حقوق بشر» در ایران بوده است. آقای لیبرمن روز یکشنبه، پنجم شهریورماه، به پرسش های رادیو فردا درباره تحریم ها و احتمال اقدام نظامی علیه تهران پاسخ داد.
رادیو فردا: سناتور لیبرمن، می دانید که یکی از مهم ترین مسائل برای ایران و ایرانی ها برنامه هسته ای و تاثیری است که بر زندگی مردم ایران دارد. در حال حاضر ایران تحت تحریم های شدید است؛ اینجا و آنجا حرف از جنگی احتمالی است، و مذاکرات هم هنوز به نتیجه ملموسی نرسیده، بنابر این به عنوان سوال نخست می خواهم از شما درباره رویکرد فعلی ایالات متحده آمریکا در قبال ایران بپرسم، دیدگاه شما دراین باره چیست؟
سناتور لیبرمن: من از رویکرد کنونی دولت ایالات متحده در برابر برنامه تولید تسلیحات هسته ای ایران پشتیبانی می کنم، به این معنا که فکر می کنیم بر پایه اسناد و مدارک نه تنها برای دولت ایالات متحده بلکه برای آژانس های سازمان ملل متحد نیز مسجل شده که رژیم ایران در حال تولید بسیاری از ظرفیت ها و ادوات لازم برای دستیابی به سلاح اتمی است، و اگر چنین اتفاقی بیفتند [و ایران به سلاح هسته ای دست یابد،] این امر نه تنها تهدیدی برای منطقه که برای کل جهان به شمار خواهد آمد، این مسأله هم صرفاً بر پایه گمانه های ما نیست بلکه دقیقاً بر اساس آن چیزی است که رهبران تهران اعلام کرده اند.
از این رو، ما می کوشیم از هر طریقی که بتوانیم از راه دیپلماسی یا تحریم های اقتصادی از نیاز به دست زدن به اقدام نظامی پرهیز کنیم. اما متأسفم که بگویم در این لحظه که با هم سخن می گوییم، هیچ کدام از اقداماتی که ما انجام داده ایم به هیچ وجه حکومت تهران را مجاب به تغییر مسیر در مسأله برنامه هسته ای خود نکرده، به این دلیل رفته رفته به نقطه ای نزدیک می شویم که فقط دو گزینه در برابر نه فقط آمریکا و اسرائیل، بلکه دیگر کشورها، خواهیم داشت: یا دست روی دست بگذاریم و اجازه دهیم ایران به یک قدرت هسته ای تبدیل شود، ثبات منطقه را برهم زند و در خاورمیانه مسابقه تسلیحات اتمی به راه بیندازد، یا اینکه مجبور خواهیم شد با توسل به اقدام نظامی برنامه هسته ای ایران را نابود کنیم یا به تاخیر بیندازیم. امیدوارم که به آنجا نرسیم. هیج کس در ایالات متحده راغب نیست و تمایل ندارد که به تاسیسات هسته ای ایران حمله کند، اما در طول تاریخ کشور ما، صلح دوستی آمریکا گاهی به اشتباه، به نشانی از ضعف ما تعبیر شده. در این مورد، به باور من، اعضای هر دو حزب سیاسی در ایالات متحده و مردم آمریکا، خواهان صلح با ایران هستند اما اگر ایران از طریق تغییر برنامه هسته ای خود [در قبال انتظار جهانیان] پاسخی ندهد، احتمال اقدام نظامی ایالات متحده بالاست.
به تحریم ها اشاره کردید، شما از حامیان تحریم های بیشتر علیه ایران هستید. فکر می کنید چطور ممکن است این تحریم ها راه و روش جمهوری اسلامی را تغییر دهند؟ مواردی را در گذشته از حکومت هایی داشته ایم که تحت تحریم قرار گرفتند، مثل کره شمالی، عراق و کوبا، اما این اقدام منجر به تغییر منش این حکومت ها نشده، فکر می کنید تحریم هایی از این دست علیه ایران به چه میزان مؤثرند؟
سناتور لیبرمن: باید با صداقت کامل به شما بگویم که تحریم های اقتصادی نتیجه های مختلفی دارند، شاید موثرترین مورد استفاده از تحریم ها برای تغییر وضعیت سیاسی و آزاد کردن مردم از چنگال حکومتی سرکوبگر در آفریقای جنوبی بود. در نواحی دیگر هم نتایج خود را داشته اند اما لزوماً همیشه این نتایج عینی هم نبوده، مثل مورد کوبا.
مورد آفریقای جنوبی تفاوت ماهیتی داشت، در آنجا جنبش مدنی فعالی وجود داشت و اپوزیسیون هم داخل کشور فعال بود. فقط مساله تحریم ها نبود.
سناتور لیبرمن:ببینید، استفاده از تحریم ها توسط کشورهایی، از جمله ایالات متحده، با این هدف دنبال می شود که دیگر نمی خواهیم مانند گذشته یک راست به سراغ جنگ و رویارویی نظامی با کشوری مثل ایران برویم، به این دلیل که در پی ساخت سلاح اتمی است.
می دانید، ترس زیادی از ایران دارای سلاح اتمی در جهان، و نه تنها ایالات متحده و اسرائیل، وجود دارد؛ در سراسر جهان عرب و البته در اروپا [نیز این نگرانی هست،] امیدی که وجود داشت این بود که تحریم های اقتصادی باعث ایجاد فشار توسط مردم بر روی رژیم تهران و تغییر رویکرد رژیم و دست کشیدن از موضع حمایت همه جانبه از برنامه تولید تسلیحات اتمی اش شود. متأسفم که در آن بخش نتیجه مورد نظر خود را شاهد نبوده ایم و این مایه ناراحتی من است که مردم عادی ایران که دوست ما به شمار می روند زیر فشار این تحریم ها رنج می کشند. به همین خاطر بود که چند سال پیش، تعدادی از ما نوع جدیدی از تحریم ها را پیشنهاد کردیم و به طور مستقیم افراد درون نظام ایران، کسانی که ناقض حقوق بشر بوده اند، را هدف تحریم ها قرار دهیم.
کلیت این اقدامات نباید فقط حول محور تهدید جهان به وسیله برنامه اتمی ایران باشد، این اقدام ها باید ناظر به این حقیقت نیز باشد که رژیم کنونی حاکم در تهران یک نظام سرکوبگر و تمامیت خواه است. به این ترتیب، ایالات متحده برخی از این افراد را مورد تحریم قرار داده و با مسدود کردن دارایی هایشان مسافرت خارج از کشور را کمی برایشان دشوارتر ساخته است. بی پرده می گویم که اتحادیه اروپا افراد بیشتری از این گروه را مشمول تحریم های خود کرده که برای من باعث ناراحتی است.
درباره همین تحریم های مورد بحث، با توجه به صحبت های مردم، حرف شما درست به نظر می رسد. ما در صفحه فیس بوک رادیو فردا از مخاطبان خواستیم که سوال هایشان را از شما مطرح کنند و اکثریت آنها، ده ها نفر، گفته اند که تحریم ها مردم عادی را هدف قرار داده اند و بر روی زندگی شان تاثیر سوء داشته اند، و در عمل تاثیری بر روی حکومت ایران نداشته. درباره آن دسته از تحریم ها علیه اشخاص و کسانی که از آنها به عنوان ناقضان حقوق بشر نام برده شده، بسیاری از منتقدان جمهوری اسلامی از این قبیل تحریم ها خشنود هستند و می گویند حرکت بسیار مثبتی است اما دیگرانی هم هستند که این تحریم ها را مورد انتقاد قرار می دهند و می گویند که این اقدام تنها یک ژست سیاسی است، چون بیشتر افرادی که تحریم شده اند در غرب هیچ گونه دارایی ندارند. و از همین روست که برخی، موثر بودن این تحریم ها را زیر سوال می برند.
سناتور لیبرمن: بر پایه آنچه می شنویم، این تحریم ها موثر بوده، ببینید من از شنونده ها و مخاطبان شما درخواست می کنم که بگویند به نظر ایشان ما چه کار بهتری می توانیم انجام دهیم؟ قبلاً هم گفتم که برای من دردآور است که می بینم بعضی از تحریم های وسیع تر منجر به رنج کشیدن مردم عادی ایران شده اند برای اینکه با هدف آزادی مردم ایران است که ما تلاش می کنیم حکومت شان را متوقف کنیم و این رژیم سرکوبگر را تغییر دهیم، بخشی از دلیل اینکه ما ناقضان حقوق بشر در حاکمیت را هدف قرار داده ایم همین مسأله بوده است.
بعضی از این افراد دارایی هایی در کشورهای خارجی دارند و مایل به سفر به خارج از کشور هستند. اگر نه به ایالات متحده و درون کشور ما، قصد مسافرت به اروپا را دارند. اروپایی ها هم با شدت و جدیت بسیار در این بخش ایستاده اند. بنابراین می خواهم به کسانی که این سؤال ها را پرسیده اند دو چیز را بگویم: اول اینکه این تحریم ها موثر بوده و بر روی افراد ناقض حقوق بشر فشار وارد آورده و تاثیر مثبتی داشته. دوم اینکه اگر فکر می کنید راه حل دیگری به جز راه نظامی، علیه حکومت و علیه مراکز تسلیحات اتمی وجود دارد، لطفاً به ما هم اطلاع دهید چون ما همه این تحریم ها را با این هدف اعمال کرده ایم که دولت ایران را متقاعد کنیم سیاست های خود را درباره تسلیحات اتمی تغییر دهد تا لازم نباشد که متوسل به اقدام نظامی شویم.
حال که صحبت از اقدام نظامی به میان آمد، در فوریه سال ۲۰۱۲ شما یکی از ارائه کنندگان قطعنامه ای در سنا بودید که خواستار اقدام عملی علیه ایران شدید که عین جمله شما «پیشگیری از پیشرفت ایران برای دستیابی به توان ساخت سلاح های هسته ای و رد هر گونه سیاست مبتنی بر مماشات و کنترل ایران دارای توان هسته ای» بود. همانطور که می دانید تفاسیر مختلفی درباره استفاده از عبارت «توان هسته ای» مطرح شده است. برای مثال سرهنگ لارنس ویلکرسون، رییس سابق دفتر کالین پاول، وزیر خارجه پیشین ایالات متحده طی گفت و گویی در «اف سی ان ال» گفت که «این قطعنامه شبیه همان متنی است که ما را به جنگ عراق کشاند و می تواند پیش نویس طرح حمله به ایران محسوب شود و در واقع گامی است که به شکلی نه چندان پوشیده و مخفیانه، در راستای موجه کردن جنگ برداشته شده،» تفسیر خود شما از عبارت «توان هسته ای ایران» چیست؟
سناتور لیبرمن: یکی از رئوس اصلی در آن قطعنامه این بود که در پاسخ به تفکر افرادی در اروپا و ایالات متحده تنظیم شده بود که می گفتند شاید دستیابی ایران به سلاح هسته ای آن چنان هم بد نباشد و اینکه ما می توانیم توان هسته ای ایران را محدود و تحت کنترل داشته باشیم. بسیاری از ما در سنای آمریکا و بسیاری از متحدان ما در سراسر جهان بر این باور بودیم که چنین تحلیلی بسیار اشتباه است. اگر این رژیم، این رژیم در تهران، سلاح اتمی در اختیار داشته باشد، به نظر ما تمام منطقه اطرافش را تهدید خواهد کرد و نهایتاً هم این تهدیدات را...
رادیو فردا: اما تعریف عبارت «توان هسته ای» چیست؟ این عبارت مبهم است.
سناتور لیبرمن:من متوجه تمرکز شما بر روی این عبارت هستم اما می خواهم بگویم که هدف اصلی از ارائه آن قطعنامه این بود که پیامی برای دولت خود، دولت ایالات متحده و همچنین دولت تهران بفرستیم که پایان این داستان نمی تواند به دستیابی شما به تسلیحات اتمی منجر شود، به دولت خودمان هم خاطرنشان کنیم که به سراغ این نروید که این فکر به ذهن تان خطور کند که می توان با یک ایران دارای سلاح هسته ای کنار آمد و زندگی کرد، برای اینکه قطعاً چنین نتیجه ای امنیت خاورمیانه، اروپا، ایالات متحده و جهان را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. بنابراین باید از بروز چنین حالتی پیشگیری کرد نه اینکه به تحت کنترل نگاه داشتن آن رضایت داد.
بخش دومی که در قطعنامه یاد شده اهمیت ثانویه داشت که بر رویش انگشت گذاشته شد، «توان هسته ای» است؛ شاید نتوان به سادگی خواست ارائه کنندگان قطعنامه را به طور کامل توضیح داد، اما باز هم قصد ارسال پیام به دولت ما در ایالات و رژیم تهران بود، حرف این بود که صبر کردن برای اقدام نظامی تا زمانی که ایران به تسلیحات هسته ای دست یابد بی معناست، جان کلام ما این بود که باید آمادگی آن را داشته باشیم که اگر باقی گزینه ها با شکست مواجه شد، تحریم های اقتصادی، دیپلماسی، غیره [نتیجه نداد،] به محض اینکه ایران توان ساخت سلاح هسته ای را به دست آورد، اقدام کنیم.
یک احتمال دیگر هم این وسط وجود دارد که بر اساس اعلام نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران هر روزه در حال ساخت سانتریفیوژهای جدید، غنی سازی مقادیر بیشتری سوخت هسته ای و آماده شدن است. در کل، این جمع بندی وجود دارد که حکومت ایران هم اکنون به اندازه کافی سوخت غنی شده برای تولید پنج بمب اتمی را در اختیار دارد. تعدادی نسبتاً کم، اما به هر روی «سلاح هسته ای» است دیگر.
حرف ما با حکومت {ایران} این است که فکر نکنید صبر می کنیم تا در عمل به سلاح اتمی دست یابید و بر سر میز مذاکره ننشینید. غرب هم پیشنهادهای خوبی را به ایران ارائه داده: اگر ایران به دنبال دستیابی به توان هسته ای غیرنظامی است، می توان این امکان را فراهم آورد. [اگر ایران مایل است] به جامعه جهانی بپیوندد، تحریم ها لغو شوند، تجارت بین کشورهای مان برقرار شود، اینها همه هم به نفع مردم ایران و هم به نفع مردم آمریکاست.
می دانید واکنش های متفاوتی در قبال گزینه نظامی در ایران وجود دارد، برخی از نظرات و پرسش های مخاطبان را از فیس بوک برایتان می خوانم. هاتف، یکی از شنونده های رادیو فردا نوشته که «گزینه جنگ تنها به جمهوری اسلامی اجازه خواهد داد که حاکمیت رعب و وحشت را بر مردم ایران گسترش دهد و دستانش را در کشتار مردم باز خواهد گشود .» علیرضا هم در صفحه فیس بوک ما نوشته که «جنگ، فشار اقتصادی بر مردم را شدت خواهد بخشید و این مردمند که زیر این فشار له خواهند شد.» مجتبی می گوید، «تهاجم به ایران ساده نیست و در صورت بروز حمله، ایران مقابله به مثل خواهد کرد و متحدان ایالات متحده از جمله اسرائیل و کشورهای عربی را هدف حملات خود قرار خواهد داد.» آقای لیبرمن جدا از چنین نظراتی که در بین مردم ایران وجود دارد، می دانید که هم اکنون در اسرائیل هم بحث هایی میان دولتمردان سابق و مقامات دولت کنونی بنیامین نتانیاهو در جریان است و آنها نیز در خود اسرائیل از روش نتانیاهو در قبال ایران انتقاد می کنند، تحلیل شما از این همه نظرات و آرای انتقادی در قبال جنگ چیست؟
این ها تصمیم های دشواری است که در برابر کشورهای بیرون از ایران وجود دارد، اینکه کشورهای عرب، اسرائیل، ایالات متحده و اروپا در برابر ایرانی که به سرعت برنامه ساخت سلاح اتمی خود را پیش می برد چه اقدامی انجام دهند، برای اینکه هیچ کس به واقع خواهان آغاز جنگ نیست، اما با این همه یکدندگی و لجاجت حکومت ایران ممکن است در نهایت هیچ گزینه دیگری را در برابر ما باقی نگذارد.
درباره تاثیرگذاری چنین اقدامی چه فکر می کنید؟ آیا به نظر شما اقدام نظامی به نفع ایالات متحده خواهد بود؟
بله، من فکر می کنم ما توان این را داریم که برنامه تسلیحات هسته ای ایران را نابود کنیم یا چنان آن را از کار بیندازیم که تا سال ها قابلیت راه اندازی [مجدد] نداشته باشد و در این مدت امیدوار باشیم و دعا کنیم که رژیم تغییر کند و یک رژیم دموکراتیک تر و دوستانه تری بر سر کار بیاید.
واضح است که مردم ایالات متحده هم مایلند با مردم ایران روابط دوستانه ای داشته باشند و دو دولت نیز با هم همکاری کنند، اما اگر اقدام نظامی انجام شود، توسط هر یک از طرف های خارج از ایران علیه تاسیسات اتمی ایران، فقط به این خاطر است که حکومت ایران برای ما گزینه دیگری باقی نگذاشته است و امیدوارم که کار به آنجا نکشد. به خوبی می دانم که در صورت بروز چنین وضعیتی در کوتاه مدت ممکن است شرایط برای مردم ایران دشوار تر شود...
که همین الان هم بسیار دشوار است...
بله، می دانم. برای همین هم می گویم که امیدواریم و دعا می کنیم... در جریان «بهار عربی» تغییرات زیادی را در جهان شاهد بوده ایم، که مردمی که برای مدت های طولانی تحت سرکوب قرار داشتند، اکنون به حقوق خود و آزادی های شان رسیده اند، و رفته رفته از چشم انداز زندگی بهتر بهره مند می شوند. از یک منظر، یکی از سرچشمه های این حرکت جهانی در ایران و پس از انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت، که از دید من انتخاباتی تقلب آمیز بود که در ماه ژوئن سال ۲۰۰۹ شاهد بودیم و جنبش سبز در ایران متولد شد.
امیدوارم و دعا می کنم که جنبش سبز همان فرصت های زندگی بهتر و آزادتر را برای مردم ایران فراهم آورد که مردمان بسیاری ظرف یک سال و نیم گذشته، در منطقه و در جهان عرب برای آن ایستادند و طلب کردند.