رشد تلقی فردی از دین و کیش خودساخته در آلمان
آزادی مذهب در آلمان یکی از اصول تضمین‌شده در قانون اساسی این کشور است. اکثر مردم آلمان، به دین مسیح اعتقاد دارند. با این حال شمار کسانی که به کیشی خودساخته رو آورده‌اند، روز به روز افزایش می‌یابد.
بر پایه‌ی آخرین آمار موسسه‌ی نظرسنجی رمید (REMID)، آلمان هنوز در زمره‌ی کشورهای مسیحی قرار دارد. با این‌حال، افزایش چشمگیر بی‌دینان یا کسانی که به باورهای مذهبی اعتقادی ندارند، دگرگونی‌های محسوسی را در این زمینه نشان می‌دهد. بر اساس نتایج آخرین پژوهش‌ها، "لامذهب‌ترین خطه‌ی جهان" امروز، آلمان شرقی است.
دین ناکامل
افزایش شمار بی‌دینانی که معتقدند "نیرویی برتر" در جهان وجود ندارد، و کسانی که وجود خدا را نه نفی و نه تأیید میکنند، نمایانگر تغییری بارز در روند اعتقادی مردم آلمان است. هر چند نتایج نظرسنجی‌ای که چند روز پیش از سالروز تولد مسیح در سال ۲۰۱۱ صورت گرفت، نشان می‌دهد که ۶۳ درصد پرسش‌شوندگان به این سوال که "آیا خدایی وجود دارد؟" پاسخ مثبت دادند، و حتی ۵۹ درصد بر این باورند که مسیح پسر خداست، ولی همین مسیحیان معتقد، شناسه‌های دیگر این دین را باور ندارند: تنها ۴۸ درصد به زندگی‌ای پس از مرگ معتقد هستند و فقط ۲۹ درصد بر این باورند که سرانجام روز رستاخیز فراخواهد رسید و بهشت و جهنمی وجود دارد.
بر اساس نتایج این نظرسنجی، اجرای آیین‌های مسیحی نیز به‌طور کامل انجام نمی‌گیرد: تنها ۶ /۳ درصد، یعنی ۸۶۰ هزار مسیحی پروتستان روزهای یکشنبه در مراسم عبادی کلیسای محل شرکت میکنند. شمار کاتولیک‌ها بیشتر است: ۱۳ درصد، یعنی حدود سه میلیون نفر. در سال ۱۹۵۰، بیش از نیمی از کاتولیک‌ها هر روز یکشنبه به کلیسا می‌رفتند. شمار کسانی که در طول هفته به کلیسا می‌روند، نیز کاهش یافته است.
مسیحیان آلمان،عرفان و معنویت را در آداب روزمره‌ی کیش خود وارد میکنند
"دعای سر میز غذا"
بر اساس نظرسنجی‌ای که در ماه دسامبر سال پیش صورت گرفته، تعداد کسانی که در خانه پیش از صرف غذا، پروردگار را برای "اهدای جیره‌ی روزانه" به آنان شکر میکنند، به ۶ درصد رسیده است. در دهه‌ی سال‌های ۱۹۶۰ از هر سه خانواده، یکی صرف غذا را با این دعا آغاز می‌کرد.
از آن گذشته، بیش از نیمی از آلمانی‌ها به نظرسنجان موسسه‌ی "رمید" گفته‌اند که علاقه‌ای به خواندن کتاب مقدس مسیحی‌ها، انجیل، ندارند.
یکی از نشانه‌های بارز رویگردانی کاتولیک‌ها از مذهب، هم‌چنین پس دادن کارت عضویت کلیساست: هر ساله بیش از ۳۰۰ هزار مسیحی در آلمان، "رابطه‌ی نهادی" خود را با خدا قطع میکنند.
"مسیحی متعصب" آلمانی
نتایج نظرسنجی‌ای که "موسسه‌ی پژوهشی برتلزمن" در سال ۲۰۰۸ در ۲۱ کشور جهان انجام داد، نیز از تغییر شناسه‌های اعتقادی مردم آلمان، نظر آنان نسبت به نهاد کلیسا و چگونگی اجرای آیین‌های مذهبی در روز خبر می‌دهد.
کای اونتسیکر (Kai Unzicker) که مدیریت اجرای این نظرسنجی را به‌عهده داشت، در باره‌ی نتایج آن می‌گوید: «۱۸ درصد جمعیت آلمان، خود را "مسیحی متعصب" می‌خواند و ۵۲ درصد به خدا اعتقاد دارد. از هر سه نفر، یکی بدون مذهب است، که حدود ۲۸ درصد جمعیت این کشور را شامل می‌شود.»
در ارزیابی این نظرسنجی، هم‌چنین به پیدایی مذاهب بدوی در آلمان، اعتقاد به معنویت و عرفان و خدایان گوناگون دیگر که پیش از شکل‌گیری مذاهب صاحب کتاب وجود داشتند، نیز اشاره شده است. کای اونتسیکر در این رابطه می‌گوید: «شمار پیروان این آیین‌ها، هر چند در اروپای غربی اندک است، ولی تأثیری که بر جامعه می‌گذارند، نباید نادیده گرفته شود.»
فردیت در کیش
به باور کای اونتیسکر، یکی از تغییراتی که در رابطه‌ی آلمانی‌ها با مذهب بوجود آمده، بازتاب فردیت در دین و تلفیق خواست‌های فرد معتقد با اصول دین است. او می‌گوید: «اعتقاد مذهبی در آلمان، صورت فردی به خود گرفته و متنوع شده است. در این میان خود فرد تصمیم می‌گیرد، چه مراسمی را در چارچوب کدام آیین بجا بیاورد.»
به گفته‌ی این جامعه‌شناس: «معتقدان به راه مسیح، از مراسم عبادی دین‌های دیگر هم وام می‌گیرند، عرفان و معنویت را در آداب روزمره‌ی آن وارد میکنند و به آیین‌هایی مثل مدیتیشن رو می‌آورند. »
کای اونتیسکر، جامعه شناس: «۱۸ درصد جمعیت آلمان، خود را "مسیحی متعصب" می‌خواند
کلیسا، نهاد پابرجا
ماتیاس دروبینسکی (Matthias Drobinski)، که به عنوان روزنامه‌نگار در این زمینه تحقیق‌های گسترده‌ای انجام داده، نیز شکل‌گیری چنین گرایش‌هایی را رد نمی‌کند. ولی بر این باور است که با این‌وجود کلیساها «سال‌های سال پا برجا خواهند ماند، هر چند با اعضایی کم‌تر از حالا.»
او پیش‌بینی می‌کند که "کیش‌های دیگری نیز پدید خواهند آمد" که پیروان آن‌ها می‌توانند از معتقدان به مسیحیت باشند: «کسانی که میگویند، وقتی نهاد کلیسا حاضر به پذیرش اصلاحات اساسی نیست، پس باید کوشید تا دین مسیح خارج از این نهاد و با اشکال نوینی برقرار بماند.»
کای اونتسیکر نیز با این پیش‌بینی موافق است: «اعتقاد مذهبی هم‌چنان باقی خواهد ماند، ولی پیوند آن با نهادها گسسته خواهد شد.»