درخواست خسارت ۴ میلیارد دلاری ایران از روسیه
جمهوری اسلامی در شکایت به دیوان داوری بینالمللی ژنو ۴ میلیارد دلار غرامت از روسیه خواسته است. دلیل شکایت تحویل ندادن سامانه دفاع ضد موشکی "اس۳۰۰" است. برخی بخت ایران برای دریافت غرامت را کم نمیدانند.
اما پس از تصویب قطعنامهی شماره ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد (۹ ژوئن ۲۰۱۰ ،۱۹ خرداد ۱۳۸۹) دمیتری مدودف، رئیس جمهور سابق روسیه در ماه سپتامبر همانسال تحویل سیستمهای پدافند اس۳۰۰ و همچنین فروش تانک، تجهیزات زرهی، هواپیما، هلیکوپترهای نظامی و ناوهای جنگی به ایران را ممنوع کرد. روسیه خود نیز بهعنوان عضو دائمی شورای امنیت به قطعنامه شماره ۱۹۲۹ رای مثبت داده بود.
مقامهای روسیه ۱۶۸ میلیون دلار پیشپرداخت ایران را با بهرهای که بهآن تعلق میگرفت به ایران بازگرداندند. اما وزارت دفاع ایران به دلیل نقض قرارداد منعقد شده بین دو کشور، علیه روسیه به دیوان داوری بینالمللی ژنو شکایت کرد.
آیا ایران واقعا شکایت کرده است؟
بهگزارش منابع مختلف، ایران دادخواست خود را ۱۳ آوریل به دادگاه ژنو تقدیم کرده است. احمد وحیدی، وزیر دفاع ایران نیز پیشتر به رسانههای ایرانی گفته بود: «این موضوع روال طبیعی خود را طی میکند و بحث در مورد آن به داوری سپرده شده و ما ادعای خسارتی داریم که تصمیمگیری در این ارتباط به داوری سپرده شده است.»
روزنامهی ایزوستیا، چاپ مسکو خبر داده که ایران شکایت خود از شرکت "روس ابارون اکسپورت" را به دیوان داوری ژنو تقدیم کرده است. روزنامه روسی مینویسد:«وزارت دفاع ایران بابت فسخ قرارداد تحویل سامانه اس ۳۰۰ غرامتی حدود ۳ میلیارد و ۹۸۵ میلون دلار طلب کرده است.»
ناخرسندی روسیه از شکایت ایران
مقامهای روسیه از شکایت ایران ابراز ناخرسندی کردهاند. یک مقام سازمان فدرال همکاریهای نظامی و فنی روسیه در این رابطه گفته است، مسائل مالی قرارداد لغو شده در سطح دوجانبه حل میشود و روسیه در خصوص پرداخت ۴ میلیارد دلارغرامت مورد تقاضای ایران بخاطرعدم تحویل اس ۳۰۰ مذاکره نخواهد کرد.
لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران نیز در مصاحبه با خبرگزاری ریانووستی اعلام کرد: «شکایت ایران بهخاطرعدم تحویل اس۳۰۰ موضوع مذاکره روسیه با ایران نیست».
امکان قطع رابطه ایران و روسیه
النا دونایوا، کارشناس ارشد بخش ایران "انستیتوی شرقشناسی علوم روسیه" در گفتوگو با دویچه وله میگوید، گرچه ایران علیه روسیه شکایت کرده، ولی هنوز دادگاهی تشکیل نشده و در خود سفارت ایران در مسکو هم توضیح دادهاند که این شکایت و طرح آن در شرایط کنونی به نفع ایران نیست.
النا دونایوا
وی میافزاید: «جمهوری اسلامی ایران در زمان فسخ قرارداد از سوی روسیه و به دلیل عدم ارسال اس ۳۰۰ دلسرد شده بود و علیه روسیه شکایت کرد. ایران شاید بخواهد به عنوان عامل فشار از آن استفاده بکند. اما در نهایت این شکایت درراستای منافع دو کشورهمسایه نیست. مقامهای عالیرتبه روسیه نیز تابهحال دربارهی شکایت ایران واکنشی نشان ندادهاند.»
دونایوا پیشبینی میکند در صورت جدی شدن ماجرای شکایت ایران، حتی امکان قطع رابطه میان دو کشور نیز وجود دارد.
روزنامهی روسی ایزوستیا در گزارش مربوط به شکایت ایران علیه روسیه نوشته است که روسیه ظرف سالهای گذشته از تحویل قطعات یدکی میگهای روسی هم سرباز زده است.
صفراف دراین رابطه میگوید: «طبق قراردادها روسیه باید قطعات یدکی را به ایران تحویل میداد که تا به حال از واگذاری آن سرباز زده است. از هر ۱۰ هواپیمای نظامی روسیه در ایران فقط یک هواپیما میتواند پرواز کند و اکثر آنها به دلیل نیاز به قطعات یدکی نمیتوانند پروازکنند. به نظر من عدم ارسال قطعات یدکی خلاف قراردادهای روسیه است و دعوا و شکایت حق ایران است تا جبران خسارت کند.»
این کارشناس مسائل ایران و روسیه اما نتیجه میگیرد که شکایت ایران باعث ناخرسندی روسیه شده و افکار عمومی این کشور را علیه ایران نیز تحریک خواهد کرد.
اهمیت موشکهای اس ۳۰۰ برای ایران
اما سیستم موشکهای اس ۳۰۰ تا چه اندازه برای تقویت نیروهای پدافندی جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد؟
پاول فلگنهاور
پاول فلگنهاور، کارشناسان نظامی روس در پاسخ به این پرسش دویچه وله میگوید که سامانههای پدافندی اس ۳۰۰ قادرند از تأسیسات صنعتی، نهادهای دولتی، پایگاههای نظامی و مقرهای فرماندهی در برابر هرگونه حملات هوایی دفاع کنند. جدیدترین مدل سامانهی اس۳۰۰ میتواند در فاصله ۱۵۰ کیلومتری و ارتفاع ۲۷ کیلومتری هواپیماهای جنگی را سرنگون کند.
فلگنهاور، تحلیلگرنظامی روس نتیجه میگیرد که ایران بدون موشکهای اس ۳۰۰ در موقعیت بسیار ناامید کنندهای قرارمیگیرد.
پیشرفتهای موشکی ایران
رجب صفروف، مدیرکل "مرکز مطالعه ایران معاصر" در گفتوگو با دویچه وله در این باره خاطرنشان میکند: «من تا اندازهای نظر فلگنهاور را قبول دارم. او یک متخصص نظامی است، اما ایران روی حمایتهای روسیه و چین همیشه نمیتواند حساب بکند و به دلیل این ناامیدی مجبور شده است برای تامین امنیت خود به تولیدات داخلی تکیه کند.»
صفراف میافزاید: «موشکهای زیردریابی ایران به لحاظ صدا و سرعت از موشکهای آمریکایی و روسیه برتری دارند. ایران تولید شبه موشکهای اس ۳۰۰ را هم دنبال میکند. موشکهای ساخت ایران میتوانند تا اندازهای امنیت کشور را تامین کنند. اما حق با آقای فلگنهاوراست که فضای ایران کاملا قابل دفاع نیست و اگر قابل دفاع میبود دیگر نیازی به تلاش ایران برای خرید اس ۳۰۰ و اس۴۰۰ نبود.»
امکان تحویل سامانهی اس ۳۰۰ به ایران
نیکولای ماکارف، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح روسیه پیش از این اعلام کرده بود، فسخ قرارداد و یا تحویل موشکهای پدافندی اس ۳۰۰ به رفتار ایران بستگی دارد.
کارشناسانی که با دویچه وله گفتوگو کردهاند، متفقالقول هستند که عدم تحویل سیستم موشکی اس ۳۰۰ به دلیل صلاحدیدهای سیاسی بوده است.
صفراف از مرکز مطالعه ایران معاصر در مسکو تاکید میکند که تحویل موشک اس ۳۰۰ به ایران به اوضاع بینالمللی و مسائل مهم منطقهای چون بحران سوریه هم بستگی دارد.
النا دونایوا، کارشناس ارشد بخش ایران انستیتوی شرقشناسی علوم روسیه میگوید، مشکل موشکهای اس ۳۰۰ با روی کار آمدن دوباره پوتین بر سر مسند ریاست جمهوری حل خواهد شد. او دلیل میآورد که مناسبات نظامی کشورش با ایران هیچوقت قطع نشده و مقامهای روسی تا به حال فقط گفتهاند که تحویل موشکهای اس ۳۰۰ به تعویق افتاده است.