امکان شکایت ترکمنستان از آذربایجان به دادگاه بینالمللی
پس از بروز تنش میان جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در دریای خزر، ایران اعلام کرد ۳ زیر دریایی ارتش خود را وارد خزر خواهد کرد. آیا تنش میان ترکمنستان و آذربایجان در سطح مجادله سیاسی و لفظی باقی خواهد ماند؟
ترکمنستان این اقدام را" تحریکآمیز وغیرقانونی" دانست و اعلام کرد «اجازهی دخالت به هیچ کشوری را نسبت به حق گشتزنی کشتیهای غیرنظامی در مرزهای آبی خود نمیدهد.» دیدار مقامهای دو کشور برای حل اختلاف نیز بینتیجه ماند و تنش ایجاد شده هنوز پس از دو هفته فروکش نکرده است.
تصمیم ترکمنستان به شکایت از جمهوری آذربایجان
کاکاگلدی عبداللهاف، سرپرست وزارت نفت ترکمنستان در گفتگو با رسانههای این کشور اعلام کرد اقدامات آذربایجان در بهرهبرداری از منابع مورد اختلاف دو کشور در بستر دریا، غیر قانونی است و در ادامهی این وضع ترکمنستان چارهای جز مراجعه و شکایت به دادگاه بینالمللی ندارد.
ترکمنستان بر سر مالکیت سه منبع گازی سردار (کیپاز)، آذری (عمر) و چیراغ (عثمان) با جمهوری آذربایجان اختلاف دارد. مقامهای ترکمن میگویند آذربایجان با بستن قراردادهای یک جانبه با شرکتهای اروپائی و آمریکائی قصد دارد منابع گازی ترکمنستان را تصاحب کند.
سرپرست وزارت نفت ترکمنستان صریحا گفته که فعالیت کنسرسیوم AIOC که در آن شرکتهایی چون بریتیش پترولیوم ، شورون، اکسون موبایل، هس، اینپکس و استات اویل عضو هستند، با موازین حقوق بینالملل مطابقت ندارد.
ترکمنستان، آذربایجان و ایران بر منابع گازی متعددی در خزر ادعای مالکیت دارند
این مقام عالیرتبهی دولت ترکمنستان همچنین تأکید کرده است: «جنجال رسانههای آذربایجان به تحکیم و تقویت مناسبات دوستانه بین دو کشور لطمه وارد میکند.»
انگیزهی شکایت ترکمنستان علیه جمهوری آذربایجان
ترکمنستان در ۱۰ سال گذشته سه بار جمهوری آذربایجان را تهدید به شکایت به دادگاه بینالمللی کرده است. نورمحمد خاناموف، یکی از رهبران مخالف دولت ترکمنستان در گفتگو با دویچه وله گفت که ترکمنستان نمیتواند چنین شکایتی بکند زیرا عضو این دادگاه نیست.
این مقام سابق دولتی ترکمنستان تاکید میکند: «ما قبلا با جمهوری آذربایجان توافق کردیم تا تعیین رژیم حقوقی درمنطقه مورد این مناقشه فعالیتی نداشته باشیم. بنابراین اقدام کنونی ترکمنستان غیرقانونی است. ما حتی در زمان نیازاف با آذربایجان توافق کرده بودیم که هیچ کشوری تا تعیین رژیم حقوقی دراین منطقه دست به فعالیتی نزند.»
نورمحمد خاناموف
خاناموف در ادامه به ابراز مخالفت روسیه با انتقال گاز ترکمنستان به اروپا از طریق احداث خط لوله ترانس خزراشاره کرده و یادآور میشود: «مقامهای ترکمنستان نگران ایران نیستند بلکه بیشتر از تهدیدات روسیه وحشت دارند. روسیه پیش از این ترکمنستان را تهدید به همان بلایی کرده بود که بر سر گرجستان آمد. ما از طریق دریای خزر با روسیه همسایه هستیم و کشورما بسیارآسبپذیر است.»
ارتش ایران ۳ زیردریایی وارد خزر میکند
با تشدید تنشدر دریای خزر، عباس زمینی معاون فنی نیروی دریایی ارتش ایران در گفتگو با خبرگزاری فارس خبر از ورود ۳ زیردریاییایرانی به آبهای دریای خزر داد. این مقام ارتش ایران دربارهی مقاصد استقرار این زیردریاییها توضیحی نداد اما رسانههای جمهوری آذربایجان و روسیه دراین باره مطالب زیادی منتشر کرده و دربارهی اقدام ایران هشدار دادند.
کارشناسان محلی میگویند، ورود این زیردریاییهای به خزر بویژه در جنوب این دریا که مرزهای آن هنوز مشخص نشده، تنش را افزایش خواهد داد. گفته میشود که که ایران در دریای خزر بیش از ۱۰۰ قایق موشکی دارد.
در چند روز گذشته خبر ورود ۳ زیردریایی ایرانی و بروز اختلاف میان ترکمنستان و جمهوری آذربایجان یکی از موضوعهای اصلی رسانههای روسی زبان و جمهوری آذربایجان بود.
عباس زمینی
خبرگزاری "وستی آذربایجان" دربارهی بروز اختلاف میان آذربایجان و ترکمنستان و نقش "تحریککننده" ایران با استناد به سخنان کارشناسان مینویسد که آذربایجان با ترکمنستان توافق خواهد کرد اما موافقت با ایران بسیار دشوارخواهد بود.
این خبرگزاری میپرسد زیردریاییهای ایرانی با کدام مقصد وارد دریای خزرمیشوند و ایران علیه کدام کشور قصد زورآزمائی دارد؟ وستی آذربایجان در این رابطه دیدگاه برخی از صاحبنظران این کشور را هم انعکاس داده است.
فکرت صادیقاف یک کارشناس سیاسی میگوید: «ایران اکنون در انزوا قرار دارد و همسایگانی را که با غرب همسو شدهاند مورد تهدید قرار میدهد. ما خود را باید برای هرگونه تحریکاتی آماده کنیم و ارتباط را بویژه با روسیه افزایش دهیم زیرا روسیه تنها کشوری است که روی ایران برای یک گزینهی سیاسی تاثیر بگذارد.» به اعتقاد این کارشناس، ترکمنستان از بروز اختلاف بین ایران و جمهوری آذربایجان بهرهبرداری میکند.
ایلغار محمداف کارشناس دیگر مقیم باکو میافزاید: «در میان نخبگان سیاسی ترکمنستان کم نیستند کسانی که قصد دارند منافع ملی کشورشان را با منافع روسیه همسو کنند.»
بخش جنوبی دریای خزر هنوز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان تقسیم نشده است.
زرتشت علیزاده یک کارشناس دیگر از جمهوری آذربایجان هم به خبرگزاری وستی آذربایجان گفته است:«در مسائلی که پیش آمده خطری وجود ندارد و رهبران هر دو کشور زبان مشترکی پیدا خواهند کرد. جنگی بین دو کشور بروز نخواهد کرد.»
زرتشت علیزاده یادآوری کرده که روسیه در تحریک ترکمنستان و آذربایجان دست دارد.
موضع روسیه و سفر آتی پوتین به ترکمنستان
اما کارشناسانی نیز در روسیه هستند که موضع روسیه در این زمینه را نقد میکنند.سرگی آگابالوف مسئول بخش اقتصادی «انستیتوی انرژی و مالی روسیه» در گفتگو با "صدای روسیه" میگوید که مخالفت روسیه با انتقال گاز ترکمنستان به اروپا به ضررمنافع ملی این کشور تمام شده است.
به نظر وی، این مسئله باعث شده که بازیگران سیاسی دیگری وارد ترکمنستان شوند و در نتیجه طولانیترین خط لولهی جهان از ترکمنستان تا چین ساخته شود.
آگابالوف نتیجه میگیرد که روسیه در توسعه گازی ترکمنستان نقشی نخواهد داشت و عملا بازنده است.
خاناموف یکی از رهبران مخالف دولت ترکمنستان با تائید گفتهی این کارشناس، تاکید میکند که وضعیت پیشآمده در دریای خزر نگران کننده است و این وضعیت ممکن است سالها ادامه یابد. وی اشاره میکند که ترکمنستان اگر خط لولهی "ترانس خزر" را احداث کند، ایران هم اعتراض خواهد کرد و امکان تیرهشدن مناسبات با ایران وجود دارد. او اما خاطرنشان میکند که در این ماجرا در درجه اول روسیه مطرح است نه ایران.
نورمحمد خاناموف میگوید که بزودی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به عشقآباد سفر میکند تا پیرامون گاز این کشور و مسئلهی دریای خزر با مقامهای ترکمنستان به گفتگو بپردازد. پیشبینی میشود این دیدار نقشتعیین کنندهای در وضعیت کنونی حوزهی دریای خزر داشته باشد.