پدر کویرشناسی ایران: منابع آب ایران به زودی تمام می‌شود

پرویز کردوانی، جغرافی‌دان و پدر کویرشناسی ایران

پرویز کردوانی، جغرافی‌دان که به پدر کویرشناسی ایران هم مشهور است هشدار داد منابع آب ایران به شدت در خطر تمام شدن زودهنگام است و راه‌هایی مانند انتقال آب دریای خزر به کویر کارآیی ندارد.

پروفسور پرویز کردوانی، استاد دانشگاه تهران در گفت‌و‌گویی مفصل با وب سایت خبرآنلاین همچنین هشدار داد کسانی که طرح انتقال آب دریای خزر به کویر را دنبال می‌کنند باید بدانند که دشت‌های در مسیر این کار به نمک زاری سفید تبدیل می‌شوند.

 
او توضیح داد که تلاش برای انتقال آب دریای خزر و تغییر آب و هوای مناطق کویری ایران از ۴۶ سال قبل شروع شده و در دولت‌های‌ میرحسین موسوی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد هم طرح‌های مختلفی در این ارتباط اعلام و پیگیری شد که البته هیچکدام به نتیجه نرسیدند.
 
آقای کردوانی تنها راه استفاده از آب دریای خزر را استفاده گیلانی‌ها و مازندرانی‌ها از آن برای مصارف کشاورزی عنوان کرد و گفت اگر این اتفاق روی دهد می‌توان بخشی از آب شیرین گیلان و مازندران را که برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود به مناطق دیگر اختصاص داد.
 
به گفته این استاد دانشگاه از آب دریای خزر که معمولاً ۱۱ تا ۱۳ میلی گرم در لیتر یا ۱.۳ و ۱.۱ درصد نمک دارد از سال ۱۹۷۳در داغستان برای مصارف کشاورزی استفاده شده است.
 
او تنها راه استفاده از آب دریای خزر را همین روش اعلام کرد و گفت حتی انتقال این آب به شهرهای دیگر ایران که از بعد مسافت به دریای خزر نزدیک هستند مانند خراسان شمالی و اردبیل هم قابل استفاده نخواهد بود.
 
این محقق با هشدار نسبت به وضعیت منابع آبی ایران گفت که این موضوع حتی در گیلان و مازندران هم بیشتر از مناطق دیگر به دلیل نبودن سد و کم آبی‌ها در تابستان تا شش، هفت سال دیگر نصف بیشتر برنج‌کاری در این دو استان تعطیل می‌شود.
 
۲۸ فرودین عملیات اجرایی خط انتقال آب دریای خزر به مناطق مرکزی ایران شامل استان‌های سمنان، قم و اصفهان کلید خورد. موضوعی که با انتقاداتی همراه بوده است.
 
چند روز بعد مدیرکل محیط زیست گیلان اعلام کرد که سطح آب دریای خزر در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۶۰ سانتی‌متر پایین‌تر آمده که این موضوع باعث کاهش عمق آب تالاب بین‌المللی انزلی شده است.
 
آقای کردوانی در این ارتباط از انتقال آب کرخه و کارون به استان‌های مرکزی ایران طی سال‌های گذشته هم انتقاد کرده و می‌گوید با این روش نه تنها استان‌های مرکزی آب‌دار نشدند، بلکه بدبخت هم شدند.
 
به گفته این محقق روش کار انتقال آب در ایران نادرست است چون آب تصفیه شده و گران را فقط به شهرها انتقال می‌دهند تا در مصارف روزانه استفاده کنند و روستاها و کشاورزی بدون آب می‌مانند.
 
پروفسور پرویز کردوانی در همین رابطه هشدار داد با توجه به روند بهره‌برداری از آب‌های زیر زمینی از کوه البرز تا خلیج فارس، از زاگرس تا افغانستان و پاکستان تا ۶۰ سال آینده شهرهای قم و کاشان نابود خواهند شد.
 
به گفته پدر کویرشناسی ایران، با این روند بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی از سه تا ۶۰ سال دیگر یکی یکی شهرها آب نخواهند داشت و باید مثل قدیم بشکه بگذاریم در خانه و با کاسه آب بیاوریم.
 
او در توضیح اظهاراتش هم گفت: وقتی سال۱۳۴۰ در جهرم چاه زدند بعد از حدود ۹ متر به آب رسیدند در حالی که اکنون باید ۵۵۰ متر کنده شود تا آب بالا بیاید.
 
آقای کردوانی گفت این وضعیت در شهرستان رفسنجان که انار کشت می‌شود ۳۵۰ متر است و یک حلقه چاه آب کشاورزی پنج تا شش میلیارد تومان قیمت دارد. در تهران، قم و کاشان هم قیمت یک حلقه چاه آب کشاورزی به ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان می‌رسد.
 
«بحران مهاجرت به دلیل نبودن آب در برخی مناطق»
 
او تصریح کرد که وضعیت مهاجرت به دلیل نبودن آب در بعضی از مناطق ایران بحرانی شده است. به طور مثال در حال حاضر ۷۰ درصد روستاهای یزد خالی از جمعیت شده‌ است.
 
به گونه‌ای که به جای محاسبه متداول هر پنج سال یکبار مهاجرت در ایران، در یزد هر ماه میزان مهاجرت محاسبه می‌شود.
 
این جغرافی‌دان روند استفاده از آب در ایران را نادرست خواند و گفت با روند بهره‌برداری از آب زیرزمینی، آب در ایران زود پیر می‌شود و آب سد‌ها که اصلاً در ایران مهم نیست.
 
به گفته او آب سدها در ایران مانند حقوق کارمندی است که یک برج زیاد می‌شود؛ بارندگی یک سال زیاد می‌شود و سد آب دارد. در حالی که مهم آب زیرزمینی است که پس انداز است.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به تز ۵۴ سال پیش دانشگاهی خود تصریح کرد: در سال ۱۳۳۷ که خارج از ایران تز می‌نوشتم میانگین بارندگی در ایران ۲۵۰ میلیمتر در سال بود با ۱۷ میلیون جمعیت که چهار میلیون آن هم عشایر بودند که از این منابع آبی استفاده نمی‌کردند.
 
او توضیح داد در حالی که جمعیت ایران در حال حاضر به مرز ۸۰ میلیون نفر رسیده میزان بارندگی همان مقدار است و به دلیل گرم شدن هوا کمتر هم شده است و مردم هم پر مصرف شده‌اند.
 
این محقق یکی از راهکارهای مقابله با بحران کم آبی را استفاده از آب‌های نامتعارف عنوان کرد، یعنی تصفیه کردن فاضلاب که در ایران کاربرد ندارد.
 
به گفته آقای کردوانی در حالی فاضلاب تصفیه نمی‌شود که در مناطق جنوبی تهران برای آبیاری سبزی‌ها از فاضلاب‌های خام بیمارستان‌ها، مرده‌شورخانه‌ها و... استفاده می‌شود و این آلودگی به آب چاه‌ها هم نفوذ کرده است.
 
جمع‌آوری آب باران هم یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادی این استاد دانشگاه است. که به گفته او به دلیل راحت طلبی ایرانی‌ها که فقط علاقه دارند از آب سد استفاده کنند این روش مورد توجه نیست.
 
ایران در طول یک دهه گذشته همواره با مشکل خشکسالی روبه‌رو بوده و براساس گزارش نهادهای رسمی، در طول ۵۰ سال گذشته، میزان بارندگی در کشور ۲۴ درصد کاهش داشته و میانگین بارش از مهرماه سال گذشته تا شهریور، ۱۸۲ میلی‌م‌تر بوده است.
 
با افزایش نگرانی‌ها نسبت به بحران آب در کشور، ۱۱ مرداد سال گذشته، نماینده مرکز پژوهش‌ها در مجلس ایران اعلام کرد که در ۱۰ سال گذشته محصولات کشاورزی به کمترین میزان تولید رسیده است.
 
در این ارتباط رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هوا‌شناسی دهم اردیبهشت ماه گفت خشکسالی در برخی مناطق ایران «به حالت انتهایی خود» رسیده و تنش‌های اجتماعی و سیاسی مختلفی را ایجاد کرده است.