مدیر نشر چشمه: پنج ماه تعلیق شدیم و آگاهانه سکوت کردیم

حسن کیائیان، رئیس سابق هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران می گوید که در دو سال گذشته، تنها بیست درصد کتاب های ارائه شده نشر چشمه غیرقابل چاپ اعلام شده است

حسن کیائیان، مدیر نشر چشمه، در واکنش به خبر لغو مجوز این نشر و سخنان بهمن دری، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در این باره، توضیحاتی را منتشر کرده و گفته است که در مدت سی سال فعالیت این نشر، "حتی یک صفحه کتاب بدون مجوز منتشر نکرده است."

آقای کیائیان با رد ادعای بهمن دری درباره عرضه کتابی که "سراسر ضد قیام کربلا و ضد امام حسین" بوده، "سوء تفاهم پیش آمده" را ناشی از عدم دریافت پیام اثر دانسته و اصلی‌ترین مشکل ممیزی در وزارت ارشاد را "ساختاری" و "معلول بضاعت ادبی بررسان" دانسته است.

بهمن دری روز هجدهم خرداد، در گفت و گو با روزنامه جام جم در توضیح دلایل لغو پروانه نشر چشمه گفته بود: "این انتشارات کتابی [برای دریافت مجوز از وزارت ارشاد] عرضه کرد که سراسر ضد قیام کربلا و ضد امام حسین بود."

حسن کیائیان در یادداشتی که در اختیار روزنامه جام جم قرار داده، توضیح داده است که این کتاب، نمایشنامه ای است از محمد رحمانیان، کارگردان تئاتر، "با نام روز حسین، سومین نمایش‌نامه از سه‌گانه‌ای که دو بخش اول و دوم آن به نام‌های پل و اسب‌ها پیش‌تر روی صحنه آمده و در برخی از جشنواره‌های مذهبی برنده‌ جوایزی نیز شده بودند."

به نوشته آقای کیائیان، طرح اولیه‌ این نمایش‌نامه توسط مسئولان تئاتری تأیید شده بود و در سال ۱۳۸۹ جهت انتشار همزمان با اجرای نمایش‌نامه به این انتشاراتی سپرده شد و جهت بررسی تحویل اداره کتاب وزارت ارشاد گردید.

به نوشته او، این نمایش‌نامه در زمان اجرا به مشکل برخورد و "مؤلف پس از قطع امید از روی صحنه بردن آن، از نشر چشمه خواست تا از انتشار آن انصراف دهد و این انتشاراتی هم در همان زمان طی نامه‌ای به اداره‌ کتاب خواستار عودت اثر به ناشر گردید و به این ترتیب پرونده‌ کتاب بسته شد."

قانونی نیست

زمستان سال گذشته، بهمن دری از تعلیق نشر چشمه و ثالث و چند ناشر دیگر خبر داده بود و گفته بود تخلف آنها هم ساختاری است و هم محتوایی. ناشران تعلیقی اجازه ارائه کتاب تازه ای به اداره ممیزی وزارت ارشاد ندارند. نشر چشمه از حضور در نمایشگاه کتاب امسال هم محروم شده بود.

بهمن دری گفته بود که دستور داده همه کتاب های غیرقابل چاپ نشر چشمه را بررسی کنند

بهمن دری ارسال کتاب های غیرقابل انتشار به وزارت ارشاد را دلیل لغو مجوز این کتاب دانسته و گفته بود: "توجه داشته باشید زمانی شما کتابی ارائه می‌کنید و غیر قابل انتشار تشخیص داده می‌شود و مساله خاصی نیست ولی زمانی که این غیرقابل انتشارها تعدادشان زیاد می‌شود و حجم اصلی کار ناشر را در بر می‌گیرد آن هنگام نشان‌دهنده نوعی کجروی و ترویج تفکری خاص و مضر و غلط است."

اما مدیر نشر چشمه در توضیح خود نوشته است: " طی دو سال گذشته کمتر از بیست درصد کتاب‌های ارائه‌ شده توسط این انتشاراتی جهت بررسی از سوی اداره‌ کتاب غیر‌مجاز اعلام شده و این با توجه به سخت‌گیری‌های بعضاً غیرمتعارفی است که در مورد نشر چشمه در سال‌های اخیر اعمال گردیده."

با این حال، به گفته کارشناسان، هیچ قانونی وجود ندارد که نباید کتاب غیرقابل چاپ برای بررسی به ارشاد سپرده شود. کارشناسان می گویند این حق قانونی ناشر است که کتاب های مورد نظر خود را به ارشاد بسپارد، فارغ از اینکه چند مورد اصلاحیه به آن کتاب می‌خورد یا غیرقابل چاپ اعلام می شود.

علی اصغر رمضانپور، معاون فرهنگی سابق وزارت ارشاد، به بی بی سی فارسی می گوید تا زمانی که کتابی منتشر نشده جرمی اتفاق نیفتاده است. همچنین وزارت ارشاد راسا حق لغو مجوز ناشران را ندارد و باید به دادگاه مراجعه کند.

سال گذشته، محمد حسینی، وزیر ارشاد، از راه اندازی نظام امتیازدهی تازه ای به ناشران سخن گفت که مبنای آن قضاوت ممیزان اداره کتاب است. بر این اساس، ناشری که کتاب‌هایش سانسور بیشتری بشود، امتیازهای منفی بیشتری می‌گیرد که این امتیازها در نهایت بر رده‌بندی ناشران در این وزارت‌خانه تاثیر می‌گذارد. به گفته مسئولان وزارت ارشاد، رده بندی ناشران در بهره مندی از مزایایی چون میزان خرید دولتی از ناشران و عرضه غرفه های مناسب در نمایشگاه های کتاب تاثیر دارد.

'بی ارتباط با ناشر'

نشر چشمه از ناشران پیشگام در زمینه ادبیات و علوم انسانی است

بهمن دری همچنین یکی دیگر از "تخلف‌"های نشر چشمه را این دانسته بود که "کتابی را برای مجوز ارائه می‌داد و بعد همان کتاب را دوباره از مسیر انتشاراتی دیگر با همان شکل و شمایل عرضه می‌کرد. بعد که پیگیری می‌کنیم و دلیلش را می‌پرسیم می‌گویند مشکل از مولف بوده است و بعد که می‌گوییم خب بروید قراردادهایتان را بیاورید می‌گویند صحبت شفاهی بوده."

حسن کیائیان در این زمینه نوشته است: "شاید ایشان اطلاع ندارند که وقتی کتابی غیر‌مجاز اعلام می‌شود از نظر ناشران با سابقه‌ای که مایل به فعالیت در چارچوب قوانین هستند، مسئله‌ انتشار آن منتفی می‌شود. در این صورت مؤلف یا مؤلفانی هستند که بخواهند اثر خود را از ناشر پس بگیرند. در این صورت اختیار این آثار با صاحبان آن‌هاست و دیگر ربطی به ناشر قبلی ندارد که صاحب اثر برای دریافت اجازه‌ آن از طریق ناشر دیگری اقدام ‌کند یا خیر."

حسن کیائیان نوشته است که ناشری که در سی سال فعالیتش "حتی یک صفحه کتاب بدون مجوز منتشر نکرده"، اکنون بیش از پنج ماه است که در تعلیق به سر می برد.

آقای کیائیان با اشاره به اینکه در این مدت، "کوچک‌ترین مطلبی از سوی این انتشاراتی در رسانه‌ها بیان نشده"، این سکوت را "آگاهانه و با امید حل مشکل از مجرای قانون و با هدف حفظ آرامش در فضای نشر کشور" دانسته است.

وزارت ارشاد هنوز پاسخی به توضیحات حسن کیائیان نداده است.