عذرخواهی مراجع تقلید در تاریخ تشیع کمسابقه است
آیتالله موسوی اردبیلی، بالاترین مقام قضایی ایران در زمان آیتالله خمینی و یکی از مراجع تقلید شیعه به دلیل مشکلات و نارساییهای کنونی از مردم عذرخواهی کرد و مسئولان سابق و کنونی را نیز به این کار تشویق کرد.
آیتالله عبدالکریم موسوی اردبیلی رئیس شورای عالی قضایی در دهه ۱۳۶۰ در سخنانی در پایان یکی از دروس خود در حوزه علمیه قم از مردم به دلیل مشکلات و نارساییهای کنونی عذرخواهی کرده است.
این مرجع تقلید شیعه همچنین گفته همه مسئولان سابق و کنونی نیز باید از مردم عذرخواهی کنند.
وی در بخشی از سخنان خود گفته: «میخواهم از این فرصت استفاده کنم و خطاب به ملت شریف ایران، به خانوادههای شهدا، به جانبازان و به همه کسانی که زحمت کشیدهاند عرض کنم ما خیرخواهانه پا در این راه گذاشتیم اما شاید کوتاهی کردهایم، شاید غفلت کردهایم. اگر مشکلات و نارساییهایی که هست به من مستند است، از همه عذر میخواهم».
حجتالاسلام حسن فرشتیان، پژوهشگر دینی مقیم پاریس میگوید: «به دلیل جایگاه علمی مراجع تقلید و نیز به این خاطر که آنان مقلدانی دارند، عذرخواهی یک مرجع تقلید یک امر کم سابقه در تاریخ جهان تشیع است».
وی اما عذرخواهی آیتالله اردبیلی را از نظر سیاسی نیز مهم دانسته و میگوید: «ایشان نه به عنوان یک مرجع تقلید، بلکه به عنوان یکی از کارگزاران حکومت و یکی از معدود بازماندگان رهبران اولیه انقلاب عذرخواهی کردهاند. بنابراین، این برمیگردد به عملکرد حکومت و نارضایتیهایی که حکومت در طول این سی و چند سال ایجاد کرده و من این را به فال نیک میگیرم و امر بسیار محترم و بسیار باارزشی است».
ریاست بر قوه قضائیه در زمان اعدامهای ۶۷
موسوی اردبیلی از اعضای اولیه شورای انقلاب بود و در دهه ۱۳۶۰، بالاترین سمت قضایی جمهوری اسلامی را که آن زمان ریاست شورای عالی قضایی بود، بر عهده داشت. وی همزمان رئیس دیوان عالی کشور نیز بود.
اعدامهای بدون محاکمه سال ۱۳۶۷ و نیز اعدامهای سالهای اولیه دهه ۱۳۶۰ همگی در زمان زمامداری او بر قوه قضائیه انجام گرفت.
سال گذشته مهدی خزعلی، فرزند آیتالله خزعلی در وبسایت خود نوشت که طی دیداری با آیتالله موسوی اردبیلی از وی راجع به اعدامهای سال ۶۷ پرسیده و وی در پاسخ گفته: «من مخالف بودم. حتی سه بار نامه نوشتم، فرمودند که اینها دروغ میگویند و سر موضع هستند. من عرض کردم، من به این مطلب نرسیدم و فرمودند ما رسیدهایم! و نهایتاً با حکم خاص به افراد خاص، کار انجام شد! من در آن اعدامها دخالتی نداشتم».
این در حالی است که موسوی اردبیلی در خطبههای نماز جمعه ۱۴ مرداد ۱۳۶۷ درباره این اعدامها که بعد از عملیات مرصاد یا فروغ جاویدان توسط مجاهدین خلق صورت گرفت، چنین گفت: «جمع کثیری از ایران رفته اند و در عراق برای خودشان بساط و دستگاه و سازمان درست کردهاند. یک جمعی هم در ایران در زندان ها هستند. مردم بر علیه اینها آن چنان آتشی هستند، قوه قضایی در فشار بسیار سخت افکار عمومی است که چرا اینها را محاکمه میکنید؟ اینها که محاکمه ندارند، حکمش معلوم، موضوعش هم معلوم است و جزایش نیز معلوم میباشد. قوه قضایی در فشار است که اینها چرا محاکمه میشوند، قوه قضایی در فشار است که چرا تمام اینها اعدام نمیشوند و یک دستهشان زندانی میشوند».
وی اما در سخنان اخیرش هیچ اشارهای به این اعدامها نکرده و تنها گفته «اگر کاری کردهام که نباید میکردم یا ترک فعلی کردهام که باید انجام میدادم از همه عذر میخواهم و حلالیت میطلبم».
«اردبیلی با منتظری قابل مقایسه نیست»
در عین با ارزش بودن اظهارات موسوی اردبیلی از دید آقای فرشتیان، وی اما این سخنان را با موضعگیری انتقادی آیتالله منتظری که منجر به برکناری او از جانشینی رهبری جمهوری اسلامی شد قابل مقایسه نمیداند.
آقای فرشتیان میگوید: «جایگاه آیتالله اردبیلی با آیتالله منتظری کاملاً متفاوت است. آیتالله منتظری بهعنوان نفر دوم نظام و به عنوان جانشین رهبر انقلاب طبیعتاً موضعگیریهایی که کردند و بعد عذرخواهی در راستای موضعگیریهایی که در طول دو دهه در دفاع از حقوق مردم انجام شد، به نظر من امری است که غیرقابل مقایسه با رفتار دیگران است. اما در عین حال رفتار آیتالله اردبیلی نیز رفتار قابل توجهی در تاریخ حاکمان ایران است و خواهد بود».
پس از آیتالله منتظری و از زمان اوجگیری اعتراضات مردمی بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸، تعداد دیگری از مراجع تقلید و روحانیان شناختهشده نسبت به حکومت و نوع موضعگیری در مقابل معترضان، دست به انتقاد زدند. آیتالله صانعی، آیتالله بیات زنجانی و آیتالله دستغیب از جمله این روحانیان بودند.
حجتالاسلام فرشتیان معتقد است حوزه علمیه از ابتدای انقلاب، تابع صد در صد سیاستهای حکومت نبوده و جریانهای مختلفی در آن حضور داشتهاند و جریان سنتی همیشه موضع انتقادی نسبت به حکومت داشته است.
به نظر وی اما موضعگیری اخیر موسوی اردبیلی از این نظر که وی به مدت هشت سال ریاست قوه قضائیه کشور را برعهده داشته، از دیدگاههای انتقادی روحانیان دیگر متفاوت است.