آغاز محاکمه مخوفترین جنایتکار جنگی پس از جنگجهانی
نام او با کابوس قتلعام ۸ هزار مرد و پسر بوسنیایی پیوند خورده است: راتکو ملادیچ، فرمانده پیشین ارتش صرب بوسنی. محاکمه ملادیچ به اتهام ارتکاب مخوفترین جنایت جنگی پس از جنگجهانی دوم در دادگاه بینالمللی لاهه آغاز شد.
ملادیچ که روز چهارشنبه کتوشلوار تیرهرنگی بر تن داشت، در طول مدتی که اتهامات او خوانده میشد بیتحرک در جایگاه خود نشسته بود. او گاه لبخند تمسخرآمیزی میزد و گاه نکاتی را یادداشت میکرد.
به نقل از گزارشگر خبرگزاری آلمان از دادگاه ملادیچ، او یکبار به مونیرا سوباسیچ، یکی از مشهورترین وکلای قربانیان خیره شد و سپس با انگشت اشاره روی گردن خود کشید، گویی که این وکیل برجسته را تهدید به قطع سر او میکند.
راتکو ملادیچ، هنگام فرماندهی ارتش صرب بوسنی
تلاش ملادیچ برای تغییر قاضی پرونده
از زمان نخستین حضور راتکو ملادیچ در دادگاه لاهه، تابستان سال گذشته، روشن بود که بررسی پرونده او کش و قوس فروانی خواهد داشت. متهم سال گذشته نخست حاضر نبود کلاه خود را از سر بردارد، سپس تماموقت میان حرف قاضی میپرید و سرانجام آنقدر نظم جلسه را برهم ریخت که از دادگاه اخراج شد.
ملادیچ هنگام اخراج از سالن دادگاه مدعی بود که قاضی حق دفاع کردن را از او میگیرد و هنگامی که بیرون برده میشد فریاد میزد: «شما حق نفس کشیدن را از من میگیرید.»
ملادیچ در نخستین جلسهی دادگاه اتهامهای وارده را "تهوعآور" خواند و گفت: «جز دفاع از مردم و کشور خود کاری انجام ندادهام.» ملادیچ در نهایت مدعی شد که به دلیل بیماری به زمان بیشتری برای آماده کردن دفاعیه خود نیاز داد.
راتکو ملاویچ ۷۰ ساله در سالی که گذشت با تمام توان خود تلاش کرد از دست آلفونس اوری، قاضی مسئول پرونده خود خلاص شود. ملادیچ مدعی بود این حقوقدان هلندی که پیشتر چندین صرب بوسنیانی را محکوم کرده، در قضاوت خود بیطرف نیست.
دادگاه لاهه البته درخواست برکناری اوری و حتی به تعویق افتادن پروسه دادگاه از سوی وکلای ملادیچ را رد کرد. به این ترتیب این ژنرال پیشین ارتش صربستان از روز چهارشنبه (۲۷ اردیبهشت/ ۱۶ مه) باردیگر مقابل دادگاه لاهه قرار گرفت تا به اتهامات سرگی برامرتس، دادستان بلژیکی و همکاران او پاسخ دهد.
مسئولیت محاصره سه ساله سارایوو
سرگی برامرتس، همزمان با آغاز این دادگاه تأکید کرد: «وقتی نام ملادیچ به میان میآید، قتلعام ۸ هزار نفر در سربنیتسا در خاطر زنده میشود اما نام ملادیچ سمبل محاصره سارایوو نیز هست. در محاصره سهساله این شهر، صدها کودک به دست تکتیراندازها کشته شدند.»
تنها در شهر سارایوو حدود ۱۰ هزار انسان جان باختند. این انسانها یا قربانی گلولههای تیراندازانی شدند که از کوههای اطراف شهر شلیک میکردند، یا از گرسنگی جان باختند.
اوایل دهه ۹۰ میلادی، انتشار تصاویر اسرای اردوگاههایی که توسط صربها اداره میشدند، جامعه جهانی را شوکه کرد؛ تصاویر اسرایی که از شدت گرسنگی تنها پوست بر استخوانهایشان مانده بود.
با انتشار این تصاویر سازمان ملل اعلام کرد عاملان این جنایات جنگی در دادگاه بینالمللی لاهه محاکمه خواهد کرد. این دادگاه اکنون ۲۰ سال است که فعالیت خود را آغاز کرده و اینبار راتکو ملادیچ مقابل آن قرار گرفته است.
شهادت ۴۰۰ شاهد عینی بر صحت اتهامات
دادستان دادگاه ملادیچ روز چهارشنبه تأکید کرد: «پیام این دادگاه کاملأ روشن است: حتی اگر به زمان بسیاری نیاز باشد، بازهم سرانجام آنهایی که دستور بازداشت بینالملیشان صادر شده، مقابل دادگاه قرار میگیرند و آنها نمیتوانند از آنچه مسئول آن هستند بگریزند.»
برامرتس و همکاران فیلم و نوارهای صوتی فراوانی در اختیار دارند که از راتکو ملادیچ هنگام فرماندهی ارتش صربستان گرفته شده است.
در یکی از این فیلمها، ملادیچ آنقدر بر سر یکی از سربازان کلاهآبی حافظ صلح سازمان ملل فریاد میزند و او را تهدید میکند که این سرباز هلندی برای نجات جان خود به التماس میافتد. این فیلم همزمان خاطره تلخ ناکارآمدی سربازان هلندی سازمان ملل را تداعی میکند که مسئولیت حفاظت از مردم سربنیتسا را برعهده داشتند.
در دادگاه بینالمللی لاهه بیش از ۴۰۰ نفر در مورد صحت اتهامات مطرح شده علیه راتکو ملادیچ شهادت دادند. پیشبینی میشود که بررسی پرونده او حدود یک سال طول خواهد کشید. به گفته پزشکان، ملادیچ گرچه بیمار است اما توان پاسخگویی در دادگاه را دارد .