مصائب مصاحبه جنجالی, شاه گفت ایران سلاح هستهای میسازد؟!
پارسینه می نویسد :
ترجمه: بهرنگ رجبی
مجموعه اسناد شمارۀ ۱ (چهار سند): گفتههای شاه در مورد سلاحهای هستهای: «بدون شک»
۱ ـ آ
۲۴ ژوئن ۱۹۷۴، غیر محرمانه
از: سفارت ایالات متحده در پاریس
به: وزارت امور خارجه
موضوع: گفتوگو با شاه
۱ ــ شاه در گفتوگویی با هفتهنامۀ «لهاینفورماسیون» که در ۲۳ ژوئن منتشر شد، در پاسخ به این سوال که آیا ایران روزی به سلاح هستهای دست خواهد یافت یا نه، به نقل از متن چاپ شده، گفته «قطعا و زودتر از آنچه کسی بتواند فکرش را بکند، اما برعکس هند ما اول فکر مردم خودمان را کردهایم بعد فکر فنآوری را، میتوانید امروز نتیجه را ببینید.»
۲ ــ شاه با اشاره به توافقات امضا شده میان فرانسه و ایران در فوریۀ ۱۹۷۴ گفت اینها مهمترین توافقاتی است که تاکنون میان یک کشور تولیدکنندۀ نفت و یک کشور صنعتی امضا شده است و رقمش بالغ بر ۳ میلیارد دلار میشود. او گفت میان دو کشور در مورد پروژههایی دیگر به رقم پنج میلیارد دلار هم مذاکره شده و اضافه کرد حالا که «به خصوص بعد از دیدار آقای نیکسون از قاهره، راه کشورهای خاصی از جهان عرب به روی آنها بسته است»، فرانسویها نقش مهمی در ایران بازی میکنند.
۳ ــ شاه در پاسخ به پرسشهایی در مورد خرید سلاح گفت: «خلیج فارس منطقهای استراتژیک است که بیشترین اهمیت را برای ما دارد. با کوچکترین جرقهای همه چیز منفجر خواهد شد. ارتش خبره و کارآمدی که من حفظش میکنم، "نیروی بازدارنده و ضربت" من است. فرانسویها با بمبشان چه کار میکنند؟ من هم با منابعم همان کار را میکنم.»
۴ ــ بنا به خبری در خبرگزاری فرانسه، سفارت تهران در اینجا روز ۲۴ ژوئن بیانیهای منتشر و تکذیب کرده که شاه قصد دارد ایران را صاحب سلاحهای هستهای کند. سفارت گفته «این اخبار کاملاً جعلی و مطلقاً بیپایه و اساس است.» و تصریح کرده که شاه به هیچوجه چیزی نگفته بوده که بشود به این معنا تفسیرش کرد.
۱ ـ ب
۲۵ ژوئن ۱۹۷۴، غیر محرمانه
از: سفارت ایالات متحده در پاریس
به: وزارت امور خارجه
موضوع: گفتههایی دیگر از شاه دربارۀ سلاحهای هستهای
۱- شمارۀ ۲۵ ژوئن روزنامه لوموند گفتوگوی بلندی با شاه دارد که خطابش به وزارت امور خارجه و تهران است. شاه در پاسخ به پرسشی در مورد این که آیا بسط فعالیتهای هستهای، امضای او پای پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای را زیر سوال نمیبرد، بنا به نقل روزنامه گفت:
۲- «قطعاً هنوز نه. من آمادهام آنچه را چند باری پیشنهاد کردهام، تکرار کنم، که منطقۀ ما غیرهستهای است ــ منطقهای جغرافیایی که میشود مرزهایش را به وضوح مشخص کرد. راستش من معتقدم رقابت بر سر سلاحهای هستهای مسخره است، آدم با این سلاحها چه کار کند؟ علیه قدرتهای بزرگ ازشان استفاده کند؟ امکان برابر شدن که مطلقاً نیست. ازشان برای کشتن همدیگر استفاده کنیم؟ کشوری که این سلاحها را به قصد حمله به دست میآورد، خیلی منتظر نخواهد شد که کشور پیشروی دیگری در این زمینه بزند و نابودش کند. اما اگر در این منطقه بصیرت کافی وجود نداشته باشد، اگر هر کشور کوچکی بکوشد خودش را به سلاحهایی مجهز کند احتیاطی ــ حتی ابتدایی ــ اما هستهای، آن وقت شاید منافع ملی تمام کشورهای دنیا هم همین را ایجاب کند. اما به چشم من که قضیه کاملاً مسخره میآید.»
۱ ـ پ
۲۵ ژوئن ۱۹۷۴، محرمانه
از: سفارت ایالات متحده در تهران
به: وزارت امور خارجه
موضوع: گفتههای منتسب به شاه دربارۀ سلاحهای اتمی
چکیده: کیانپور، وزیر اطلاعات و جهانگردی و سخنگوی رسمی دولت، روز ۲۴ ژوئن قویاً گزارش «لهاینفورماسیون» پیرامون گفتههای شاه در مورد برنامههای ایران برای به دست آوردن سلاحهای هستهای را تکذیب کرد. کیانپور ضمن آنکه انتقادات همایونی به بمب هندیها را نقل اشتباه مطالب خواند، اشاره کرد که پادشاه در واقع گفته ایران به فکر ساخت سلاحهای هستهای نیست اما این امکان هست که در سیاستش تجدیدنظر کند، اگر کشورهای دیگر دست به کار بسط و گسترش این سلاحها شود. تکذیبیۀ دولت ایران، گرچه شاید نشاندهندۀ تغییر نظر اندک اعلیحضرت پس از آزمایش انفجاری هند باشد، همخوان با اظهارات پیشین ایرانیهاست که قصد ندارند توان ساخت سلاحهای هستهای را گسترش بدهند. پایان چکیده.
۱ ــ غلامرضا کیانپور، سخنگوی دولت ایران و وزیر اطلاعات و جهانگردی، روز ۲۴ ژوئن قویاً و رسماً گفتههای منتشر شدۀ شاه در نشریۀ «لهاینفورماسیون» (که پیشتر گزارش شد) را تکذیب کرد. با توجه به محتمل بودن دستیابی ایران به سلاحهای هستهای، کیانپور نقل کرد که اعلیحضرت در واقع گفته ایران به فکر ساخت سلاحهای هستهای نیست اما این امکان هست که در سیاستش تجدیدنظر کند، اگر در این مورد دیگر کشورهای غیراتمی چنین کنند.
۲ ــ کیانپور همچنین گفت «لهاینفورماسیون» مطلب را اشتباه نقل کرده که پادشاه اشاره داشته به این که هند از رفاه و صلاح مردمش غافل مانده تا به توان هستهای دست بیابد.
۳ ــ روشن نیست آن گفتوگو واقعاً کجا و کی انجام شده. خبرگزاری رسمی پارس ادعا میکند در پاریس بوده اما با توجه به این که متن در ۲۳ ژوئن منتشر شده و زوج سلطنتی روز ۲۴ ژوئن به فرانسه رسیدند، معلوم است که این مدعا اشتباه است.
۴ ــ سردرگمیهای دیگری در مورد این که شاه واقعاً چه گفته، برآمده از این نکته است که خبرگزاری پارس ــ که سهواً متن تکذیبیه را خطاب به خبرگزاری رویترز منتشر کرد ــ گفتههای وزیر را در مورد تغییر سیاست ایران در صورتی که سلاحهای اتمی بیرویه گسترش یابند، از قلم انداخت.
۵ ــ تفسیر: تکذیبیۀ کیانپور، در کنار گفتههای [اسدالله] علم، وزیر دربار، مشخصاً حاکی از این است که سیاست فعلی ایران نقض معاهدۀ منع گسترش سلاحهای هستهای یا کسب سلاح هستهای نیست. این موضع همخوان است با بیانیههای پیشین دولت ایران و اَعمالی چون امضا و قبول معاهدۀ منع گسترش سلاحهای هستهای و توافقنامۀ نظارت [آژانس انرژی اتمی]. ممکن است شاه در گفتوگو با «لهاینفورماسیون» میخواسته به نگرانیهایش در مورد گسترش بیشتر سلاحهای هستهای اشاره و تصریح کند که در صورت هستهای شدن اسرائیل و مصر، ایران نمیتواند خنثی بماند و اقدامی نکند. با این حال به نظر ما شاه هر چه در آن لحظه به خبرنگاران فرانسوی گفته باشد، تکذیبیۀ دولت ایران به درستی بازتاب تمایلات کنونی او است.
۱ ـ ت
۱ ژوئیۀ ۱۹۷۴، محرمانه
از: سفارت ایالات متحده در تهران
به: وزارت امور خارجه
موضوع: اهداف ایران در حوزۀ امور هستهای
۱ ــ با توجه به احتیاطهای کنگره در مورد فراهم کردن اورانیوم غنی شده برای نیروگاههای هستهای خاورمیانه و توفانی که گویا گفتههای منتسب به شاه در مورد سلاحهای اتمی برانگیخته است، من شخصاً میخواهم خطاب به شما تأکید کنم که در سیاست اعلام شدۀ ایران مبنی بر عدم دستیابی به سلاحهای هستۀ تغییری صورت نگرفته است.
۲ ــ خود شاه آنچه در گفتوگو با «لهاینفورماسیون» به او منتسب کردهاند را تکذیب کرده که گفته ایران چنین سلاحهایی را «زودتر از آنچه کسی بتواند فکرش را بکند» به دست خواهد آورد. در پاسخ به پرسش خبرنگار لوموند در مورد عدم گسترش سلاحهای هستهای، شاه گفت تمایل ایران کماکان این است که منطقۀ خاورمیانه خالی از سلاح هستهای باشد، اما احتیاطاً اضافه کرد که اگر «کشوری بکوشد خود را مجهز به سلاح هستهای کند، شاید منافع همه ایجاب کند که خودشان را به چنین سلاحهایی مجهز کنند. اما این امکانها همه به چشم من مسخره میآیند.» شاه در نشست خبریاش در پاریس در ۷ ژوئن، دوباره تصریح کرد که سیاست ایران نه نقض معاهدۀ گسترش سلاحهای هستهای و نه به دست آوردن سلاحهای هستهای است.
۳ ــ من امیدوارم تا جایی که به ایران مربوط است، جمعبندیای که ارایه کردم، از قضایا رفع ابهام کند. شاید گمان کنید تا آن حدیاش که به صلاح است، به کار اعضای کنگره هم بیاید.
۴ ــ برای اطلاع شخص شما، هم علم و هم خلعتبری شاه را به خاطر ناتوانی ایالات متحده برای امضای قراردادهای مربوط به هشت محمولۀ اورانیوم غنی شده «بسیار ناراحت» توصیف کردهاند.
هلمز