حرم‌سرای بن‌لادن، میراث تروریست بزرگ
در حالی دومین سالگرد کشته شدن اسامه بن لادن فرارسیده که بیوه‌های او و اظهاراتشان به عنوان پنجره‌ای به زندگی تروریست بزرگ همچنان مورد توجه قرار دارند. اعضای حرم‌سرای بن‌لادن چه کسانی هستند؟
دوم ماه مه ۲۰۱۱ اسامه بن لادن، تروریستی که سال‌ها در صدر فهرست سرویس‌های جاسوسی برای تعقیب بود، در مخفیگاهش به دام افتاد. او در خانه‌ای سه طبقه در آبیت‌آباد در ۱۲۸ کیلومتری اسلام‌آباد در پاکستان جایی که همراه با سه بیوه و فرزندان خود در آن زندگی می‌کرد، مورد هجوم نیروهای آمریکایی قرار گرفت. بن لادن ۵۴ ساله پس از بیش از یک دهه زندگی مخفی و دست داشتن در انواع حملات تروریستی کشته شد. نام بن لادن بیش از همه به فاجعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ گره خورده که در آن برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در نیویورک با حملات انتحاری فروریختند و هزاران نفر کشته شدند.
بسیاری با مرگ بن‌لادن از پایان "اسطوره پلیدی" جهان سخن گفتند و برخی دیگر پایان او را پایان سیاست موسوم به "جنگ علیه ترور" در آمریکا خواندند. میراث بن‌لادن فارغ از این عناوین در خانه آبیت‌آباد بر جای ماند، میراثی که به صورت بالقوه برای بررسی‌های آتی سرویس‌های اطلاعاتی باارزش شمرده می‌شد.
میراث بن‌لادن در خانه‌ای که در کم‌تر از یک سال بولدوزر‌ها آن را خاک کردند، نه فقط دست‌نوشته‌ها، پیام‌های ویدیویی و حتی فیلم‌های پورنو بود، بلکه حرم‌سرای بن‌لادن بود. بیوه‌های بن‌لادن در پاکستان به جا ماندند وقتی جسد او بنا بر روایتی در دریا و بنا بر روایت دیگری به آتش سپرده شد.
زندگی شخصی اسامه بن‌لادن همچنین با پخش خبر مربوط به اینکه وی هنگام شلیک سعی کرده از یکی از همسران‌اش به عنوان سپر انسانی استفاده کند کنجکاوی‌ها را برانگیخت. آن‌چه بن‌لادن در نطق‌های خود اشاره‌ای به آن نکرده بود حال موضوع اخبار جهانی بود.
پیتر برگن، در کتاب خود "اسامه بن‌لادنی که من می‌شناسم" از فردی به نام خلیفه، همکلاسی سابق دوران دانشگاه بن‌لادن، نقل قول می‌آورد: «ما به چند همسری به عنوان راه‌حلی برای مشکلی اجتماعی نگاه می‌کردیم… موضوع تفریح نیست، موضوع خوابیدن با زنان نیست، چندهمسری راه حل است. این همان شیوه‌ای‌ست که بن‌لادن به چندهمسری نگاه می‌کرد. ما تصمیم گرفتیم که الگوی دیگران شویم.»
اسامه برای اولین بار در نوجوانی ازدواج کرده بود؛ وقتی که حداکثر ۱۷ سال داشت
لارنس رایت نیز در کتابش آورده بن‌لادن چنین توصیفی برای چند همسری داشته است: «داشتن یک زن خوب است. داشتن دو زن مثل راندن دوچرخه سریع اما کمی بی‌ثبات است. داشتن سه زن مثل سه چرخه باثبات اما کند است. موقعیت ایده‌آل وقتی‌ست که چهار زن داشته باشی. در این حالت می‌توانی همه را پشت سر بگذاری.»
اسامه برای اولین بار در دوران نوجوانی‌اش ازدواج کرده بود، وقتی نهایتاَ ۱۷ سال داشت.
همه زنان اسامه بن لادن، از نوجوانی تا مرگ
نجوا غانم، دخترخاله سوری بن‌لادن و متولد ۱۹۵۸، اولین همسر او بود. آن دو در سال ۱۹۷۴ ازدواج کردند. نجوا زنی‌ست که به روایت کارمن بن‌لادن "همیشه حامله" بوده است. کارمن بن‌لادن همسر پیشین و سوئیسی-ایرانی یکی از برادران بن‌لادن است که پس از ۱۱ سپتامبر کتابی درباره شناخت خود از خانواده‌ی بزرگ و پرنفوذ بن‌لادن‌ها در عربستان سعودی نوشت. کارمن همچنین نجوا را زنی بسیار بردبار و مذهبی معرفی می‌کند. با این‌همه بردباری نجوا هم نتوانست برای ادامه زندگی با اسامه بن‌لادن کمکی باشد، فردی که در صحرا می‌خفت تا دستور مرگ صادر کند.
نجوا که در هنگام ازدواج با پسری از خانواده مرفه وصلت کرده بود حال مجبور بود با همسرش به سودان (در ۱۹۹۶) و سپس به افغانستان برود، جایی که امکانات اولیه زندگی هم به سختی فراهم بود. او در نهایت در سال ۲۰۰۱ همراه با یکی از پسرهایش، عبدالرحمان که معلول بود، بن‌لادن و زندگی ریاضت‌کشانه را ترک کرد و به سوریه بازگشت. او به رغم جدایی انقلاب‌گونه‌اش هیچ گاه حاضر به بر زبان آوردن کلمه‌ای درباره زندگی‌‌ای که پشت سر گذاشته بود نشد. بن لادن و او ۱۱ فرزند داشتند.
خدیجه شریف، دومین همسر بن‌لادن در ۱۹۸۳ با او ازدواج کرد و مثل همسران دیگر بن‌لادن بیش‌تر به اسم پسرش شناخته می‌شود. او را ام علی می‌نامند. درباره ازدواج‌های دوم به بعد بن‌لادن گفته می‌شود که "برای خدا" انجام گرفته‌اند. خدیجه معلم دروس دینی و ۹ سال بزرگ‌تر از بن‌لادن بود. او البته در نهایت مثل نجوا تاب شیوه زندگی بن‌لادن را نیاورد و طلاق گرفت. او از خارطوم به عربستان سعودی بازگشت.
خیریه صابر، ام حمزه، سومین همسر بن‌لادن بود. برخی او را متخصص روان‌شناسی کودک و برخی متخصص فقه اسلامی (چیزی که احتمال می‌رود در او با خدیجه اشتباه گرفته شده باشد) خوانده‌اند. بر اساس گزارش‌ها خانواده او مخالف ازدواج بودند اما او برای آن‌که با یک "مجاهد واقعی" زندگی کند این ازدواج را انجام داد.
همسر بعدی بن‌لادن، سیام صابر، مثل خیریه دارای تحصیلات عالی بود. او در سال ۱۹۸۷ با بن‌لادن ازدواج کرد. سیام معلم اصول زبان عربی بود. او و خیریه، هر دو در هنگامی که بن‌لادن در سودان بود در عربستان سعودی به سر بردند.
گفته می‌شود همسر پنجمی نیز بوده که هویت او آشکار نیست و در حالی که درباره هر یک از ازدواج‌ها و همسران او اطلاعات بسیار مخدوش و مختصری در دست است، درباره پنجمین ازدواج در همین حد هم اطلاعات در دست نیست. ظاهراَ این ازدواج در خارطوم انجام گرفته و ۴۸ ساعت به طول انجامیده و آنقدر تابو محسوب می‌شده که هیچ کدام از اطرافیان بن‌لادن درباره‌اش کلامی بر زبان نیاورده‌اند.
اما ششمین همسر بن‌لادن، جنجال‌آفرین‌ترین همسر اوست. آمال احمد عبدالفتاح جوان‌ترین همسر بن‌لادن و همان زنی‌ست که گفته می‌شود هنگام حمله نظامی به پنهانگاه‌شان در پاکستان و در روز مرگ بن‌لادن، زخمی شد. در حالی که برخی گزارش‌ها از پناه‌گرفتن بن‌لادن در پشت او خبر می‌دهند برخی دیگر از وفاداری آمال و حمله او به نیروهای آمریکایی خبر می‌دهند.
تصویر پاسپورت آمال یکی از اولین مدارکی بود که پس از کشته شدن بن‌لادن منتشر شد. او در سال ۲۰۰۰ با بن‌لادن ازدواج کرد. گفته می‌شود این ازدواج دلایل سیاسی داشته و بن‌لادن در پی جلب حمایت قبایل یمنی از طریق ازدواج با یکی از دختران‌شان بوده است. بن‌لادن برای ازدواج با او همچنین مبلغ پنج هزار دلار پرداخته است. بر اساس اطلاعات پاسپورت آمال، او وقتی ۱۳ یا ۱۴ ساله بوده با بن لادن ازدواج کرده است. او در سال ۲۰۰۲ در گفت‌وگو با یک نشریه سعودی ادعا کرده بود که در پی واقعه ۱۱ سپتامبر از افغانستان به یمن بازگشته است. البته وی در این مصاحبه که گاردین نیز آن را ترجمه کرد از زمان دقیق ترک افغانستان سخنی به زبان نیاورد و با اینکه اعلام کرد از فعالیت‌های بن‌لادن بی‌خبر بوده است اما لابلای حرف‌هایش از وی دفاع کرد. دفاعی شفاهی که ظاهراَ در آخرین دقایق حیات بن‌لادن رنگ عمل نیز به خود گرفت.
اظهارات بیوه‌ی آخر، همچنان مناقشه‌برانگیز
حمله نیروهای آمریکایی به محل اختفای بن‌لادن و خانواده‌اش در پاکستان انتقادات پاکستان را به همراه داشت که می‌گفت آمریکا بدون اطلاع دادن به مقامات پاکستان وارد خاک این کشور شده است. آمریکا نیز دولت پاکستان را به انتقاد گرفت که مدت‌ها از محل اختفای بن‌لادن در نزدیکی یک آموزشگاه نظامی خود بی‌خبر مانده است.
اکنون پس از یک سال برخی تلاش می‌کنند برای بهبود مناسبات میان پاکستان و آمریکا، موضوع بن‌لادن را امری تاریخی و مربوط به گذشته قلمداد کنند. این در حالی است که آخرین همسر بن‌لادن همچنان با گفته‌های خود نگاه‌ها را به‌سوی پاکستان برمی‌گرداند و دوباره باعث داغ شدن این پرسش می‌شود که واشنگتن چگونه می‌تواند با مساله‌ی ده سال اختفای بن‌لادن در پاکستان کنار آید؟
آمال همراه با دو بیوه دیگر و دو تن از دختران بن‌لادن پس از حبس خانگی که در جریان بازجویی طی می‌شد و حدوداَ یک سال به طول انجامید، نهایتا در بهار امسال حکم خود را دریافت کرد. آن‌ها در خانه‌ای محل سکونت خود در پاکستان دادگاهی شده و به اتهام «اقامت غیرقانونی» به ۴۵ روز زندان و پرداخت ۱۰ هزار روپیه معادل ۱۱۴ دلار محکوم شدند. آن‌ها دوره محکومیت خود را گذرانده و اکنون در آستانه استرداد به عربستان سعودی هستند، امری که تا کنون به تعویق افتاده است.
آخرین اظهارات آمال به شدت جلب توجه کرد. او گفت در مدتی که با بن‌لادن در پاکستان بوده صاحب چهار فرزند شده‌اند که دو تن از آن‌ها در بیمارستان دولتی پاکستان به دنیا آمده‌اند. او همچنین از شهرها و مناطقی که با بن‌لادن در پاکستان سفر کرده‌اند نیز جزییاتی را در اختیار پلیس پاکستان گذاشته است.
این سخنان صریحا به معنای رفت و آمد بن‌لادن در داخل مرزهای پاکستان و همچنین تولد فرزندان‌اش در بیمارستان‌های دولتی این کشور بود. اگرچه برادر آمال گفته‌های خواهرش را که حتی شامل جزییات ورودش به پاکستان نیز می‌شد تکذیب کرد اما این گفته‌ها بار دیگر میراث به جا مانده از مردی را در کانون توجه قرار داد که سال‌ها نام‌اش با ترور همراه بود.
بیوه‌ها، فرزندان و نوه‌های بن لادن بی‌شک میراث ناطق او هستند که می‌توانند تاریخ معاصر را روشن کنند. البته اگر بخواهند و اجازه یابند.